Ο Μαρκ Λόουεν θεωρείται από τους πλέον έγκυρους τηλεοπτικούς δημοσιογράφους παγκοσμίως, έχοντας συμπληρώσει στο BBC περισσότερα από 20 χρόνια. Η προσαγωγή και απέλασή του από την Τουρκία, λίγη ώρα αφότου μετέδιδε ζωντανά τις διαδηλώσεις, εγείρει περαιτέρω την ανησυχία ότι η χώρα βρίσκεται ενώπιον ενός απολυταρχικού αδιεξόδου. Μιλώντας στην «Κ», ο ανταποκριτής του BBC περιγράφει τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ως έναν άριστο τακτικιστή, που καταφέρνει να συνθλίβει όποιον απειλεί τη μακροημέρευσή του στην εξουσία, ενώ δεν αποκλείει ο Εκρέμ Ιμάμογλου να αναδειχθεί σε πολιτικό μάρτυρα που θα ηρωοποιηθεί στη λαϊκή συνείδηση.
– Είστε από τους πλέον έμπειρους ανταπoκριτές του ΒΒC, καλύπτοντας γεγονότα σε 40 χώρες, έχετε μάλιστα ζήσει στην Τουρκία πέντε χρόνια. Περιμένατε ότι θα συλληφθείτε, με δεδομένο ότι εκπροσωπείτε ένα διεθνές μέσο;
– Ηταν κάτι το τελείως απροσδόκητο. Εζησα στην Τουρκία για πέντε χρόνια, από το 2014 μέχρι το 2019, μάλιστα μιλάω τη γλώσσα και τρέφω μεγάλη εκτίμηση για τη χώρα. Αν και είχα δύσκολη σχέση με τις τουρκικές αρχές κατά τη διάρκεια της παραμονής μου εκεί, ποτέ δεν φαντάστηκα ότι θα κυνηγούσαν εμένα ή το BBC με αυτόν τον τρόπο. Επειτα από δύο ημέρες που κάλυπτα τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, ήμουν στο δωμάτιο του ξενοδοχείου το απόγευμα της Τετάρτης. Χτυπάει το τηλέφωνο του δωματίου, ήταν από τη ρεσεψιόν και μου λένε, «κύριε Λόουεν, μπορείτε να κατεβείτε κάτω; Εχουμε ένα επείγον θέμα να συζητήσουμε μαζί σας προσωπικά». Κατέβηκα και εκεί ήταν τρεις αστυνομικοί με πολιτικά, οι οποίοι με οδήγησαν στα κεντρικά γραφεία της αστυνομίας στην Κωνσταντινούπολη όπου με κράτησαν για επτά ώρες. Ακολούθως με μετέφεραν σε δεύτερη τοποθεσία, στην Υπηρεσία Κράτησης Αλλοδαπών στην Κωνσταντινούπολη. Σημειωτέον, δεν είχα καμιά πρόσβαση σε δικηγόρους, συναδέλφους ή τηλέφωνο. Υστερα από πέντε ώρες παρουσίασαν ένα χαρτί που υποστήριζε ότι θα απελαθώ επειδή συνιστώ απειλή για τη δημόσια τάξη. Εν συνεχεία με μετέφεραν σε τρίτη τοποθεσία, στο τμήμα Κράτησης Αλλοδαπών στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, όπου έμεινα για άλλες πέντε ώρες εκεί. Επειτα από 17 ώρες κράτησης με απέλασαν και μου είπαν ότι είναι απόφαση της Τουρκικής Δημοκρατίας. Μετά την επιστροφή μου στο Λονδίνο, το γραφείο Τύπου της τουρκικής κυβέρνησης εξέδωσε ανακοίνωση, υποστηρίζοντας ότι δεν είχα την απαραίτητη πιστοποίηση για να καλύψω τις διαδηλώσεις, κάτι που δεν ειπώθηκε κατά τη διάρκεια της κράτησής μου. Ηταν καθαρά μια απόπειρα να δικαιολογήσουν το γεγονός, λόγω της διάστασης που πήρε.
– Περιμένατε αυτές τις ογκώδεις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, με δεδομένο ότι ίσχυε απαγόρευση κυκλοφορίας και οι προηγούμενες σημειώθηκαν πριν από 12 χρόνια;
– Η Τουρκία είναι σαν μια χύτρα ταχύτητος έτοιμη να εκραγεί ανά πάσα στιγμή. Παρόλο που ο πρόεδρος Ερντογάν έχει υπό ασφυκτικό έλεγχο τη χώρα και κυβερνάει εδώ και 22 χρόνια, παραμένει ένας άριστος τακτικιστής που καταφέρνει να συντρίβει όποιον απειλεί την πολιτική του μακροημέρευση. Η συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού είναι πλέον εξουθενωμένη από την αυταρχική του διακυβέρνηση και επιζητεί τη δημοκρατία. Το ερώτημα είναι αν ο λαός θα διατηρήσει αυτή τη δυναμική των διαδηλώσεων. Πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι η διεθνής συγκυρία είναι πολύ πιο ευνοϊκή για τον Ερντογάν. Εχει έναν πρόεδρο στον Λευκό Οίκο τον οποίο δεν τον ενδιαφέρει και τόσο για τις αναπτυσσόμενες αυταρχικές κυβερνήσεις σε άλλες χώρες.
Είναι πιθανό ο Ιμάμογλου να αναδειχθεί σε ένα είδος πολιτικού μάρτυρα που θα ηρωοποιηθεί στη λαϊκή συνείδηση και η στήριξη στο πρόσωπό του θα αυξηθεί.
– Αρα εκτιμάτε ότι η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, οι δύο πόλεμοι που είναι σε εξέλιξη και μια Ευρώπη η οποία προσπαθεί να βρει τον βηματισμό της, ευνοούν τον Τούρκο πρόεδρο πριμοδοτώντας τον με μεγαλύτερα περιθώρια διεθνούς ανοχής;
– Η Ευρώπη ήταν διαχρονικά ήπια στις επικρίσεις της κατά του προέδρου Ερντογάν, κυρίως λόγω του μεταναστευτικού το 2015-2026. Τώρα η Τουρκία κεφαλαιοποιεί έναν άλλο άσο, τον ρόλο της στην Ουκρανία, πιθανώς με την αποστολή ειρηνευτικών δυνάμεων από κοινού με την Ευρώπη. Σε όλα αυτά να προσθέσουμε και τον καταλυτικό ρόλο που η Αγκυρα διαδραματίζει στη Συρία και τις σχέσεις που έχει αναπτύξει με το νέο συριακό καθεστώς.
– Μπορεί ο Ιμάμογλου να έχει την τύχη του Οσμάν Καβαλά ή του Σελαχατίν Ντεμιρτάς, ο οποίος πλήρωσε με πολυετή φυλάκιση το γεγονός ότι το κόμμα του στέρησε (προσωρινά) από το ερντογανικό AKP την αυτοδυναμία στις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου 2015;
– Απολύτως. Τα ευρωπαϊκά δικαστήρια έχουν διατάξει την απελευθέρωση του Οσμάν Καβαλά και του Ντεμιρτάς. Παραμένουν όμως στη φυλακή και αντιμετωπίζουν ποινές ισόβιας κάθειρξης. Ο Ιμάμογλου μπορεί να έχει την ίδια μοίρα. Είναι πολύ πιθανό να παραμείνει στη φυλακή για πολύ καιρό. Εδώ βέβαια υπάρχουν και πολλές ομοιότητες με την πορεία του ιδίου του Ερντογάν, όταν ήταν δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, τη δεκαετία του 1990. Είχε φυλακιστεί από τον στρατό επειδή απήγγειλε ένα ισλαμιστικό ποίημα. Η στήριξη στο πρόσωπό του έκτοτε εκτινάχθηκε. Είναι πιθανό ο Ιμάμογλου να αναδειχθεί σε ένα είδος πολιτικού μάρτυρα που θα ηρωοποιηθεί στη λαϊκή συνείδηση και η στήριξη στο πρόσωπό του νομοτελειακά θα αυξηθεί. Αργά ή γρήγορα, ίσως υπάρξει και μια πολιτική αλλαγή στην Τουρκία, με τον Ιμάμογλου να ενσαρκώνει την ανάγκη για μια εναλλακτική πολιτική πρόταση. Ο Ερντογάν είναι ένας πανίσχυρος άνδρας, ο οποίος όμως χρειάζεται την αντιπολίτευση και έναν υποτιθέμενο εχθρό. Αυτή είναι μια τακτική που χρησιμοποιούν οι ισχυροί ηγέτες σε όλο τον κόσμο. Δείτε τον Νετανιάχου, τον Πούτιν, τον Τραμπ. Εφευρίσκουν έναν «χρήσιμο» εχθρό, εναντίον του οποίου αγωνίζονται. Ο Ιμάμογλου είναι ένας εύκολος εχθρός για τον Ερντογάν. Οταν έχεις μια κοινωνία που το 90% των μέσων ενημέρωσης ελέγχεται ή υποστηρίζει έντονα την κυβέρνηση, όταν δεν υπάρχει ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, όταν δεν υπάρχει ελευθερία του λόγου, τότε συλλαμβάνεις τον ηγέτη της αντιπολίτευσης και θα είναι ελάχιστοι αυτοί που θα τολμήσουν να το καταγγείλουν.
– Το πάντρεμα του ισλαμισμού με τον ακραίο κεμαλικό εθνικισμό αφήνει περιθώρια για την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, όσο ο Ερντογάν είναι στην εξουσία;
– Ο Ερντογάν ήταν εκείνος που ξεκίνησε τις διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. το 2005. Τον υποδέχθηκαν με ενθουσιασμό όταν επέστρεψε από τις Βρυξέλλες. Τώρα όμως έχει μεταλλαχθεί σε έναν πολιτικό που υπηρετεί εξ ολοκλήρου αυταρχικά προτάγματα. Παρά το γεγονός ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας στην Ε.Ε. συνεχίζονται, κανείς δεν περιμένει ότι θα τελεσφορήσουν. Υπάρχουν τόσα ανοικτά ζητήματα στη διαδικασία διαπραγμάτευσης, η αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και το γεγονός ότι χρησιμοποιεί τον όρο τρομοκρατία για να συλλαμβάνει οποιονδήποτε πολιτικό αντίπαλο. Υπό αυτές τις συνθήκες, κανείς δεν περιμένει την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. στο άμεσο μέλλον.
