Σε μια πολιτική στιγμή που θα μπορούσε να έχει γραφτεί από τον Τζόζεφ Χέλερ, ο στρατός των Ηνωμένων Πολιτειών βρέθηκε μπλεγμένος σε μιαν απροσδόκητη γραφειοκρατική φάρσα: μια προσπάθεια να «καθαριστούν» τα κυβερνητικά αρχεία από το περιεχόμενο της διαφορετικότητας, της ισότητας και της ενσωμάτωσης (DEI) είχε ως αποτέλεσμα την τυχαία διαγραφή του Enola Gay, του βομβαρδιστικού του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που έριξε την ατομική βόμβα στη Χιροσίμα. Ο λόγος; Ο υπερβολικός ζήλος του Πενταγώνου για την ψηφιακή εκκαθάριση σημείωσε λανθασμένα ότι περιείχε τη λέξη «Gay».
Και σαν να μην έφτανε αυτό, το υπουργείο Αμυνας διέγραψε επίσης ένα αφιέρωμα στον Αϊρα Χέιζ, ιθαγενή Αμερικανό πεζοναύτη και έναν από τους έξι άνδρες που απαθανατίστηκαν στη διάσημη φωτογραφία του Τζο Ρόζενταλ με την τοποθέτηση της σημαίας στην Ιβο Τζίμα. Το προφανές έγκλημα; Η κληρονομιά των ιθαγενών Πίμα είχε τονιστεί στο άρθρο, προσκρούοντας έτσι στο εκτελεστικό διάταγμα του Ντόναλντ Τραμπ που επέβαλε την κατάργηση όλων των προγραμμάτων DEI εις άπασαν την ομοσπονδιακή κυβέρνηση.
Μέχρι τις αρχές Μαρτίου 2025, το Πεντάγωνο είχε επισημάνει πάνω από 26.000 εικόνες, είχε διαγράψει στρατιωτικά αφιερώματα και είχε αφαιρέσει ακόμα και σελίδες για ήρωες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου· όλα στο όνομα της εξάλειψης του φάσματος της διαφορετικότητας.
Αλλωστε, ο υπουργός Αμυνας Πιτ Χέγκσεθ και ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχουν ήδη απομακρύνει τη μοναδική γυναίκα ανώτατη αξιωματικό από το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού, τη ναύαρχο Λίζα Φραντσέτι, και απομάκρυναν τον μαύρο επικεφαλής του αμερικανικού ΓΕΕΘΑ, στρατηγό CQ Μπράουν τον Νεότερο. Μάλιστα, ο υπουργός έχει δηλώσει ευθαρσώς: «Το DEI πέθανε».
«Τι στο καλό συμβαίνει;» – αυτό συνοψίζει την επικρατούσα σύγχυση. Καθώς βετεράνοι, ιστορικοί, ακόμα και συντηρητικοί σχολιαστές άρχισαν να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, η εκκαθάριση έγινε γρήγορα μια μελέτη περίπτωσης για τις απρόβλεπτες συνέπειες του αλγοριθμικού ζηλωτισμού.
Το χρονοδιάγραμμα της εκκαθάρισης
Το χάος ξεκίνησε στις 20 Ιανουαρίου 2025, όταν ο πρόεδρος Τραμπ, στη δεύτερη θητεία του, υπέγραψε ένα σαρωτικό εκτελεστικό διάταγμα για την κατάργηση όλων των κυβερνητικών προγραμμάτων που σχετίζονται με το DEI. Η διαταγή, που συντάχθηκε από ούλτρα MAGA πολιτικούς συμβούλους, ήταν απλή: διαλύστε κάθε πρωτοβουλία DEI σε όλες τις ομοσπονδιακές υπηρεσίες, καταργήστε τους σχετικούς ρόλους και αφαιρέστε κάθε περιεχόμενο που θεωρείται ότι προωθεί διακρίσεις με βάση την ταυτότητα.
Η οδηγία ακολουθήθηκε από έναν καταιγισμό στρατιωτικών διαταγμάτων:
23 Ιανουαρίου: Το Γραφείο Διαχείρισης Προσωπικού διέταξε όλες τις ομοσπονδιακές υπηρεσίες να διαγράψουν τις σελίδες DEI μέχρι τις 5:00 μ.μ. της επόμενης ημέρας.
5 Φεβρουαρίου: Το Πεντάγωνο εξέδωσε την οδηγία «ψηφιακής ανανέωσης», διατάσσοντας όλους τους κλάδους του στρατού να καθαρίσουν τους ιστότοπους και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τις αναφορές DEI εντός μηνός.
19 Μαρτίου: Αντιμέτωπο με τη γελοιοποίηση, το Πεντάγωνο έσπευσε να αποκαταστήσει ορισμένες σελίδες.
Αυτό που προέκυψε σε πραγματικό χρόνο ήταν ένα γραφειοκρατικό auto-da-fé – μια ιδεολογική φωτιά της στρατιωτικής ιστορίας που σάρωσε ακούσια ορισμένες από τις πιο εμβληματικές στιγμές της αμερικανικής πολεμικής μνήμης.
Τι είναι η Ιβο Τζίμα; Μην είν’ οι κάμποι…
Ενα από τα πιο εντυπωσιακά θύματα της εκκαθάρισης ήταν ο Αϊρα Χέιζ. Πεζοναύτης από την ινδιάνικη φυλή Πίμα, ο Χέιζ ήταν ένας από τους έξι άνδρες που ύψωσαν την αμερικανική σημαία στο όρος Σουριμπάτσι στην Ιβο Τζίμα, τον Φεβρουάριο του 1945· μια στιγμή που απαθανατίστηκε ίσως στην πιο διάσημη πολεμική φωτογραφία όλων των εποχών.
Η αφιερωματική σελίδα του υπουργείου Αμυνας για τον Χέιζ είχε χρησιμοποιηθεί επί μακρόν ως εκπαιδευτική πηγή, δίνοντας έμφαση στον ηρωισμό του, αναγνωρίζοντας παράλληλα τον ρατσισμό που υπέστη τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά την υπηρεσία του. Ωστόσο, στο πλαίσιο της νέας εντολής κατά του DEI, η σελίδα επισημάνθηκε και αφαιρέθηκε.
Γιατί; Επειδή πλαισίωνε τον Χέιζ μέσα από το πρίσμα της εθνικότητάς του.
Παραλογισμός, θα έλεγε κανείς. Η τοποθέτηση της σημαίας στην Ιβο Τζίμα αποτελεί καθοριστική εικόνα της αμερικανικής στρατιωτικής γενναιότητας και ο Χέιζ δεν ήταν κάποιος που στρατολογήθηκε για λόγους διαφορετικότητας, αλλά ένας μαχητής πρώτης γραμμής σε μία από τις πιο αιματηρές μάχες του πολέμου του Ειρηνικού. Η συμπερίληψή του στα ιστορικά αρχεία του υπουργείου Αμυνας δεν αφορούσε το DEI. Αφορούσε την πραγματικότητα.
Η τοποθέτηση της σημαίας στην Ιβο Τζίμα αποτελεί καθοριστική εικόνα της αμερικανικής στρατιωτικής γενναιότητας και ο Αϊρα Χέιζ δεν ήταν κάποιος που στρατολογήθηκε για λόγους διαφορετικότητας.
«Το βλέπω οπωσδήποτε ως μια προσπάθεια να διαγραφεί η ιστορία των μη λευκών ανθρώπων γενικά», παρατήρησε η Ζόνι Γκόρμαν, ιστορικός που ειδικεύεται στη στρατιωτική ιστορία των ιθαγενών Αμερικανών.
Οταν οι δημοσιογράφοι πίεσαν τους αξιωματούχους του Πενταγώνου να δώσουν εξηγήσεις, εκείνοι μάλλον πείσμωσαν, δηλώνοντας ότι, ενώ ο Χέιζ (φωτ. του AP) θα αναγνωριστεί, δεν θα αναγνωριστεί ως ιθαγενής Αμερικανός – λες και οι ιστορικές προσωπικότητες μπορούν να αποσυνδεθούν χειρουργικά από την ταυτότητά τους.
Με αυτή τη λογική, θα μπορούσε κανείς να τιμήσει τον Τζάκι Ρόμπινσον –παρασημοφορημένο βετεράνο και πρώτο Αφροαμερικανό παίκτη μπέιζμπολ στα Major League το 1947–, λησμονώντας ότι είναι Αφροαμερικανός, και μάλιστα ο πρώτος στο άθλημά του.
Οι αντιδράσεις ήταν άμεσες. Ο βουλευτής της Χαβάης Εντ Κέις, στην περιφέρεια του οποίου υπάρχει μεγάλος πληθυσμός βετεράνων, απαίτησε την άμεση αναστολή της απόφασης, κατηγορώντας τον στρατό ότι διαγράφει την Ιστορία «αποκλειστικά με βάση τη φυλή, χωρίς να λαμβάνει υπ’ όψιν ή να σέβεται το ιστορικό πλαίσιο».
Υπό την αυξανόμενη πίεση, το Πεντάγωνο επανέφερε τη σελίδα στις 20 Μαρτίου, αλλά μόνον αφού αφαίρεσε τις αναφορές στο παρελθόν του Χέιζ. Η νέα, αποστειρωμένη έκδοση τον τιμά αυστηρά ως «πεζοναύτη», ένας συμβιβασμός που δεν ικανοποίησε κανέναν.
Enola Gay: «Δεν θέλαμε να το διαγράψουμε… μάλλον»
Αν η διαγραφή της Ιβο Τζίμα ήταν εξωφρενική, το φιάσκο του Enola Gay ήταν καθαρόαιμη φάρσα. Το βομβαρδιστικό B-29 που έριξε την πρώτη ατομική βόμβα στη Χιροσίμα είναι ένα τεχνούργημα της παγκόσμιας Ιστορίας, που εκτίθεται στο Εθνικό Μουσείο Αεροπορίας και Διαστήματος του Σμιθσόνιαν και απαντά σχεδόν σε κάθε εγχειρίδιο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ωστόσο, κάποια στιγμή στις αρχές Μαρτίου, οι αλγόριθμοι του Πενταγώνου το σάρωσαν για «πιθανό περιεχόμενο DEI».
Το σκεπτικό; Το όνομά του περιείχε τη λέξη «Gay». Απλό. Και λογικό. Εσωτερική βάση δεδομένων του υπουργείου Αμυνας χαρακτήρισε την εικόνα του αεροσκάφους ως περιεχόμενο σχετικό με τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, οδηγώντας στην ακούσια αφαίρεσή της.
Οταν οι δημοσιογράφοι αποκάλυψαν το περιστατικό, εκπρόσωπος του υπουργείου Αμυνας επέμεινε ότι «δεν είχε ληφθεί καμία τελική απόφαση» για τη διαγραφή του Enola Gay από τα αρχεία του.
Εσωτερική βάση δεδομένων του υπουργείου Αμυνας χαρακτήρισε την εικόνα του αεροσκάφους ως περιεχόμενο σχετικό με τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, οδηγώντας στην ακούσια αφαίρεσή της.
Μέσα σε λίγες ώρες, το Πεντάγωνο εξέδωσε επανάληψη επί το ορθόν, επιβεβαιώνοντας ότι το Enola Gay «θα παραμείνει στα στρατιωτικά αρχεία» και ότι η απομάκρυνσή του ήταν «ένα λυπηρό λάθος». Ηταν μια σιωπηρή παραδοχή ότι ολόκληρη η εκκαθάριση κατά του DEI είχε εξελιχθεί σε κωμωδία.
Παράπλευρες απώλειες: Απρόβλεπτες συνέπειες της εκκαθάρισης
Πέρα από την Ιβο Τζίμα και το Enola Gay, η εκκαθάριση του DEI έσβησε πολλές ιστορικές σελίδες, αφιερώματα και έγγραφα:
Tuskegee Airmen: Η πρώτη ομάδα Αφροαμερικανών αεροπόρων που πολέμησαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εξαφανίστηκε από τα αρχεία της Πολεμικής Αεροπορίας, αν και γρήγορα αποκαταστάθηκε κατόπιν δημόσιας πίεσης.
Οι Navajo Code Talkers: Το Σώμα Πεζοναυτών αφαίρεσε τουλάχιστον 16 στοιχεία που σχετίζονται με τη συνεισφορά τους, επικαλούμενο πολιτικές DEI.
Η στρατιωτική θητεία του Τζάκι Ρόμπινσον: Μια σελίδα του Πενταγώνου που περιγράφει λεπτομερώς το στρατοδικείο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου για την αμφισβήτηση του διαχωρισμού διαγράφηκε, επειδή, προφανώς, η συζήτηση για τον ρατσισμό στο στρατό είναι πλέον απαγορευμένη.
Gay παντού: Αρκετές φωτογραφίες από ένα έργο του Σώματος Μηχανικών του Στρατού στην Καλιφόρνια επισημάνθηκαν προς διαγραφή, προφανώς επειδή ένας μηχανικός στη φωτογραφία είχε το επώνυμο Gay. Και μια φωτογραφία βιολόγων του Σώματος Στρατού ήταν στη λίστα, προφανώς επειδή ανέφερε ότι κατέγραφαν δεδομένα για τα ψάρια – συμπεριλαμβάνοντας το βάρος, το μέγεθο και το… φύλο τους.
Καθεμία από αυτές τις αφαιρέσεις κατέδειξε το βασικό ελάττωμα της εκκαθάρισης κατά του DEI: η Ιστορία δεν μπορεί να υποστεί επιλεκτική επεξεργασία χωρίς να αποκαλυφθεί η ατζέντα του ιθύνοντος νοός.
Κανείς δεν πίστεψε το «μα εμείς τους αγαπούμε»
Καθώς το Πεντάγωνο προσπαθούσε να αποκαταστήσει κάποιο περιεχόμενο, οι αξιωματούχοι επέμεναν ότι οι αφαιρέσεις ήταν καλοπροαίρετες. Ο εκπρόσωπος Τύπου του Πενταγώνου Τζον Ούλιοτ εξέδωσε δήλωση με την οποία αναγνώρισε σπάνιες περιπτώσεις όπου ιστορικό περιεχόμενο αφαιρέθηκε κατά λάθος, διαβεβαιώνοντας το κοινό ότι «όλοι στο υπουργείο Αμυνας αγαπούν τον Τζάκι Ρόμπινσον».
Βέβαια, συμπλήρωσε: «Δεν τους βλέπουμε ή τους αναδεικνύουμε μέσα από το πρίσμα αμετάβλητων χαρακτηριστικών, όπως η φυλή, η εθνικότητα ή το φύλο. Το κάνουμε μόνο αναγνωρίζοντας τον πατριωτισμό τους και την αφοσίωσή τους στην πολεμική αποστολή, όπως κάθε άλλος Αμερικανός που έχει φορέσει στρατιωτική στολή».
Αλλά οι επικριτές δεν το έχαψαν. «Ο άσκοπος, αντιπαραγωγικός πολιτισμικός πόλεμος του Τραμπ πλήττει τον στρατό μας και υποτιμά την υπηρεσία των βετεράνων μας. Ντροπή του», παρατήρησε η γερουσιαστής Τάμι Ντάκγουορθ, βετεράνος και η ίδια. «Η κυβέρνηση Τραμπ μπορεί να σβήσει ιστοσελίδες, αλλά δεν θα μπορέσει ποτέ να σβήσει τα επιτεύγματα και τη γενναιότητα των στρατιωτών και των βετεράνων μας. Αυτή η κυβέρνηση θα πρέπει να ντρέπεται που σπαταλά χρήματα των φορολογουμένων και πολύτιμο χρόνο για να επιτίθεται σε Αμερικανούς πολεμιστές που έχουν κερδίσει τον σεβασμό και την τιμή μας για τις θυσίες τους για το έθνος μας».
Η κυβέρνηση Τραμπ μπορεί να σβήσει ιστοσελίδες, αλλά δεν θα μπορέσει ποτέ να σβήσει τα επιτεύγματα και τη γενναιότητα των στρατιωτών και των βετεράνων μας.
Το εκτελεστικό διάταγμα του Τραμπ αποτελεί «σεισμική μετατόπιση», δήλωσε ο Νταν Λένινγκτον, αναπληρωτής σύμβουλος του συντηρητικού Ινστιτούτου Νόμου και Ελευθερίας του Ουισκόνσιν, το οποίο έχει ασκήσει αρκετές αγωγές κατά ομοσπονδιακών προγραμμάτων. Το ινστιτούτο δημοσίευσε πρόσφατα μια σημαντική έκθεση στην οποία απαριθμούνται δεκάδες προγράμματα που η κυβέρνηση Τραμπ θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο να καταργήσει, όπως πιστώσεις για μειονοτικούς αγρότες ή βοήθεια έκτακτης ανάγκης για γειτονιές με πλειοψηφία μαύρων, σύμφωνα με το Associated Press.
«Η πλήρους ισχύος επίθεση κατά των μαύρων αξιωματικών, η διάλυση της προστασίας των πολιτικών δικαιωμάτων, η επιβολή άδικων κανονισμών κατά των DEI πρωτοβουλιών και η πρωτοφανής ιστορική διαγραφή σε όλο το υπουργείο Αμυνας είναι ένα σαφές σημάδι ενός νέου Τζιμ Κρόου (σ.σ. οι νόμοι Κρόου επέβαλαν φυλετικό διαχωρισμό) που προπαγανδίζεται από τον πρόεδρό μας», δήλωσε ο Ρίτσαρντ Μπρούκσιαρ, συνιδρυτής του Black Veterans Project, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού που υποστηρίζει την εξάλειψη των φυλετικών ανισοτήτων μεταξύ των ενστόλων.
«Η αφαίρεση ενός εμβληματικού προσώπου όπως ο Τζάκι Ρόμπινσον –που αντιπροσωπεύει την Αμερική στα καλύτερά της– από κυβερνητικές ιστοσελίδες αντιπροσωπεύει την Αμερική στα χειρότερά της», δήλωσε ο Λέοναρντ Κόλμαν από το Ιδρυμα Τζάκι Ρόμπινσον.
«Δεν έχουμε κανέναν έλεγχο πάνω σε αυτό, εκτός από την κάλπη»
Ο Μπιλ Ράιτ, γιος αξιωματικού του 442ου Συντάγματος Μάχης, σημείωσε ότι η αφαίρεση της σελίδας ήταν μόνον ένα παράδειγμα της πολιτικής που ξαναγράφει την Ιστορία. «Δεν έχουμε κανέναν έλεγχο πάνω σε αυτό, εκτός από την κάλπη», είπε υποσχόμενος ότι οι οικογένειες των βετεράνων θα συνεχίσουν να εκπαιδεύουν το κοινό γι’ αυτούς τους ήρωες, ανεξαρτήτως φυλής.
Η εκκαθάριση του Τραμπ κατά του DEI είχε σκοπό να ανατρέψει τις πολιτικές ταυτότητας, αλλά στην πράξη καταπάτησε το ίδιο το πολεμικό ιστορικό της Αμερικής. Οταν μια πολιτική που σχεδιάστηκε για να περιορίσει τις πρωτοβουλίες για την ποικιλομορφία έχει ως αποτέλεσμα την τυχαία διαγραφή της Ιβο Τζίμα και της Χιροσίμα, ίσως είναι καιρός να επανεξετάσουμε αν ο πολιτισμικός πόλεμος έχει τελικά αυτοκτονήσει.
