Μηνύματα αισιοδοξίας ενόψει της (τηλεφωνικής) συνομιλίας του Ντόναλντ Τραμπ και του Βλαντιμίρ Πούτιν επιχείρησε να στείλει ο Λευκός Οίκος. «Ποτέ δεν ήμασταν πιο κοντά στην ειρήνη από ό,τι αυτή τη στιγμή», δήλωσε η εκπρόσωπος Τύπου Καρολίν Λέβιτ, σπεύδοντας να προσθέσει: «Ο πρόεδρος είναι αποφασισμένος».
Το βασικό αντικείμενο της συζήτησης, όπως ο ίδιος ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών φρόντισε να υπογραμμίσει, είναι ο τερματισμός του πολέμου στην Ουκρανία.
Εδώ όμως εγείρονται σειρά ερωτημάτων – με ποιους όρους και με ποιους συμμετέχοντες στο τραπέζι;
Το Reuters στο σχετικό ρεπορτάζ του σημειώνει ότι στην κορυφή της ατζέντας πιθανότατα θα βρεθούν οι εδαφικές παραχωρήσεις από το Κίεβο και ο έλεγχος του πυρηνικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής της Ζαπορίζια.
Η Ουκρανία έχει επανειλημμένα απαιτήσει την αποχώρηση των ρωσικών δυνάμεων από τον σταθμό, επικαλούμενη τον κίνδυνο πυρηνικού ατυχήματος και τις ελλείψεις ενέργειας που αντιμετωπίζει η χώρα.
Ωστόσο, η Ρωσία έχει ενισχύσει τον έλεγχο των κατεχόμενων περιοχών και η πιθανότητα να επιστρέψει το εργοστάσιο στην Ουκρανία φαίνεται όλο και πιο απομακρυσμένη.
Η συνομιλία Τραμπ-Πούτιν θα γίνει μία εβδομάδα μετά τη συνάντηση της Τζέντα μεταξύ του Αμερικανού ΥΠΕΞ και της ουκρανικής αποστολής. Σε εκείνη την πολύωρη συνάντηση αποφασίστηκε η πρόταση εκεχειρίας 30 ημερών, την οποία το Κίεβο έχει ήδη αποδεχθεί.
Η Μόσχα, είτε μέσω εκπροσώπων είτε μέσω Πούτιν, ενώ χαιρέτισε την έννοια της εκεχειρίας, δεν αποδέχθηκε την πρόταση, βάζοντας μία σειρά αστερίσκων περί «επίλυσης των θεμάτων που προκάλεσαν τη σύγκρουση».
Οι προαναγγελίες του Τραμπ
«Θέλουμε να δούμε αν μπορούμε να τερματίσουμε αυτόν τον πόλεμο», δήλωσε ο Τραμπ σε δημοσιογράφους στο Air Force One κατά τη διάρκεια μιας πτήσης προς την Ουάσιγκτον.
«Ισως μπορούμε, ίσως όχι, αλλά νομίζω ότι έχουμε πολύ καλές πιθανότητες», τόνισε, για να συμπληρώσει ότι στη διάρκεια του Σαββατοκύριακου «έγινε πολλή δουλειά».
Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, δήλωσε ότι η κλήση Τραμπ-Πούτιν θα επικεντρωθεί στην επίλυση της σύγκρουσης, αλλά αποτελεί επίσης «ένα σημαντικό βήμα που θέτει τον τόνο για την αναβίωση των σχέσεων μεταξύ των δύο κρατών».
Ο Τραμπ, ερωτηθείς σχετικά με πιθανές ρωσικές υποχωρήσεις, ανέφερε ότι οι συνομιλίες περιλαμβάνουν «μοίρασμα περιουσιακών στοιχείων», προσθέτοντας: «Θα μιλήσουμε για εδάφη. Θα μιλήσουμε για σταθμούς παραγωγής ενέργειας. Πιστεύω ότι μεγάλο μέρος αυτών έχει ήδη συζητηθεί εκτενώς από την Ουκρανία και τη Ρωσία».
Η αναφορά του Τραμπ σε «μοίρασμα περιουσιακών στοιχείων» δημιούργησε επιπλέον ερωτήματα. Ο Ουκρανός πρώην βουλευτής Βικτόρ Βοϊτσίσκα, ειδικός σε θέματα ενέργειας, σημείωσε ότι η Ρωσία επιδιώκει εδώ και καιρό να επαναφέρει τις εξαγωγές ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου προς τη Δύση.
Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν από την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ έχουν μειώσει δραματικά τα ενεργειακά έσοδα της Μόσχας και εικάζεται πως η Ρωσία προσπαθεί να διαπραγματευτεί ενεργειακές παραχωρήσεις ως μέρος μιας ευρύτερης συμφωνίας.
Οι διεκδικήσεις του Πούτιν
Ο Πούτιν διεκδικεί ουσιαστικά την αναγνώριση των ρωσικών εδαφικών κερδών στην Ουκρανία και την παραχώρηση επιπλέον εδαφών ως μέρος μιας πιθανής ειρηνευτικής συμφωνίας.
Συγκεκριμένα, οι απαιτήσεις του περιλαμβάνουν:
1. Διατήρηση του ελέγχου των κατεχόμενων εδαφών:
- Η Ρωσία κατέχει περίπου 20% της ουκρανικής επικράτειας, συμπεριλαμβανομένων των τεσσάρων περιοχών που προσάρτησε μετά την εισβολή του 2022 (Ντονέτσκ, Λουχάνσκ, Ζαπορίζια, Χερσώνα), καθώς και της Κριμαίας, που είχε προσαρτήσει το 2014.
- Ζητά την επίσημη αναγνώριση αυτών των εδαφών ως ρωσικών, κάτι που η Ουκρανία απορρίπτει κατηγορηματικά.
2. Διεκδίκηση επιπλέον εδαφών:
- Ρωσικές δυνάμεις συνεχίζουν τις επιθέσεις στη Σούμι και στο Χάρκοβο, γεγονός που δείχνει ότι η Μόσχα ενδέχεται να επιδιώξει εδαφική επέκταση βόρεια του Ντονμπάς. Επίσης, διεκδικεί τα κομμάτια σε Ντονμπάς, Χερσώνα και Ζαπορίζια, που παραμένουν υπό τον έλεγχο της Ουκρανίας.
- Στο Κουρσκ, όπου ουκρανικές δυνάμεις είχαν κάνει επιθέσεις στο ρωσικό έδαφος, οι Ρώσοι έχουν σχεδόν εκδιώξει τις ουκρανικές μονάδες και ενδέχεται να χρησιμοποιήσουν την επιτυχία αυτή ως διαπραγματευτικό όπλο.
3. Αποστρατιωτικοποίηση και ουδετερότητα της Ουκρανίας:
- Ο Πούτιν απαιτεί η Ουκρανία να μην ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και να υιοθετήσει ουδέτερο καθεστώς, παρόμοιο με αυτό της Φινλανδίας πριν την εισδοχή της στη Συμμαχία.
- Ζητά τη μείωση του ουκρανικού στρατού, ώστε να περιοριστεί η αμυντική ικανότητα του Κιέβου. Εικάζεται ότι θα ζητήσει και τη διεξαγωγή εκλογών στην Ουκρανία, καθώς στόχος της Μόσχας είναι η απομάκρυνση του Ζελένσκι.
4. Διατήρηση ελέγχου στρατηγικών υποδομών:
- Το Κρεμλίνο φαίνεται να επιθυμεί τη διατήρηση ελέγχου στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια, που είναι ο μεγαλύτερος της Ευρώπης και βρίσκεται υπό ρωσική κατοχή από το 2022.
- Μπορεί να επιδιώξει και διευκολύνσεις στην εξαγωγή ρωσικών ενεργειακών πόρων προς τη Δύση ως μέρος μιας ευρύτερης συμφωνίας.
Οι Ουκρανοί και οι Δυτικοί σύμμαχοι απορρίπτουν τις απαιτήσεις του Πούτιν, θεωρώντας ότι νομιμοποιούν τη ρωσική επιθετικότητα και δημιουργούν επικίνδυνο προηγούμενο για μελλοντικές εδαφικές διεκδικήσεις από άλλα κράτη.
Από την πλευρά του, πάντως, ο Τραμπ δηλώνει πεπεισμένος πως η συμφωνία μπορεί να επιτευχθεί μέσα σε εβδομάδες.
Οι όροι της Ρωσίας και οι ανησυχίες της Ουκρανίας
Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, επιβεβαίωσε την προγραμματισμένη συνομιλία, αλλά δεν σχολίασε τις αναφορές του Τραμπ για πιθανές εδαφικές παραχωρήσεις και ζητήματα ενεργειακών υποδομών.
Σύμφωνα με τον Ρώσο υφυπουργό Εξωτερικών, Αλεξάντερ Γκρούσκο, η Μόσχα θα απαιτήσει «απόλυτες» εγγυήσεις ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ και θα διατηρήσει ουδέτερο καθεστώς.
Ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, έχει δηλώσει ότι η εδαφική ακεραιότητα της χώρας δεν είναι διαπραγματεύσιμη.
Ωστόσο, δεν έχει απαντήσει δημοσίως στις δηλώσεις του συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας του Τραμπ, Μάικ Γουόλτς, ο οποίος ανέφερε ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να εξετάσουν αν είναι ρεαλιστικό να απαιτηθεί η πλήρης αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από την Ουκρανία.
Η Μόσχα απαιτεί οποιαδήποτε εκεχειρία να οδηγήσει σε «μακροπρόθεσμη ειρήνη», θέτοντας όρους όπως η διακοπή της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας προς το Κίεβο και η αποτροπή νέας κινητοποίησης ουκρανικών δυνάμεων.
Η Ρωσία έχει επίσης καταστήσει σαφές ότι θα τερματίσει τις εχθροπραξίες μόνο εάν η Ουκρανία αναγνωρίσει την απώλεια των τεσσάρων νοτιοανατολικών περιοχών που έχει καταλάβει η Μόσχα και εγκαταλείψει τα σχέδιά της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.
Από την πλευρά της, η Ουκρανία αρνείται να αναγνωρίσει τα κατεχόμενα εδάφη και επιμένει ότι κανένα κράτος δεν έχει το δικαίωμα να εμποδίσει τις επιλογές της για ένταξη σε διεθνείς οργανισμούς, όπως η Ευρωπαϊκή Ενωση και το ΝΑΤΟ.
Ο Ουκρανός υπουργός Εξωτερικών, Αντρίι Σιμπίχα, δήλωσε ότι η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ «παραμένει η πιο αποτελεσματική εγγύηση ασφάλειας», αλλά εξετάζονται και άλλες επιλογές, όπως συμμαχικές περιπολίες αέρα και θάλασσας καθώς και ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας της Ουκρανίας.
Η πρώην αναπληρώτρια υπουργός Αμυνας της Ουκρανίας, Αλίνα Φρολόβα, εξέφρασε επιφυλάξεις, λέγοντας πως δεν αναμένει «τόσο μεγάλη επιτυχία» στις διαπραγματεύσεις. «Η αίσθησή μου είναι ότι ο Πούτιν εξακολουθεί να είναι πρωταγωνιστής της υπεκφυγής και της αναβολής», δήλωσε, τονίζοντας ότι «δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνία χωρίς την αποδοχή της Ουκρανίας». «Δεν νομίζω ότι η Αμερική μπορεί να επιβάλει πλήρως τις θέσεις της σε αυτές τις συνομιλίες», πρόσθεσε.
Δυτικές αντιδράσεις
Η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο ηγούνται των προσπαθειών για τη δημιουργία μιας «συμμαχίας των προθύμων», μιας ομάδας χωρών δηλαδή που θα μπορούσαν να εγγυηθούν οποιαδήποτε συμφωνία μέσω της ανάπτυξης δυνάμεων στην Ουκρανία.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός, Κιρ Στάρμερ, δήλωσε τη Δευτέρα ότι πάνω από 30 χώρες έχουν ενταχθεί σε αυτήν την πρωτοβουλία.
Ο υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου, Ντέιβιντ Λάμι, δήλωσε ενώπιον της Βουλής των Κοινοτήτων ότι δεν διακρίνει κανένα σημάδι πως ο Πούτιν θα συμφωνήσει στην προτεινόμενη εκεχειρία στην Ουκρανία.
Ο Λάμι επισήμανε πως στη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών της G7 στον Καναδά την περασμένη εβδομάδα, συζητήθηκαν μέτρα για να αναγκάσουν τη Ρωσία να διαπραγματευτεί σοβαρά. «Δεν περιμένουμε το Κρεμλίνο. Αν απορρίψουν την εκεχειρία, έχουμε περισσότερα χαρτιά να παίξουμε», δήλωσε, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η Δύση ετοιμάζει επιπλέον πιέσεις προς τη Μόσχα.
Αναφέρθηκε σε νέες οικονομικές κυρώσεις που θα στοχεύσουν τον ενεργειακό και τον αμυντικό τομέα της Ρωσίας, τη μείωση των ρωσικών εσόδων από το πετρέλαιο και το πάγωμα ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στο εξωτερικό.
Ειδικότερα, οι ηγέτες της G7 προειδοποίησαν τη Ρωσία να δεχθεί την εκεχειρία «με ισότιμους όρους» και απείλησαν με νέες κυρώσεις αν η Μόσχα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί την πρόταση.
Σε κοινή ανακοίνωση μετά τη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών, επισημάνθηκε ότι θα εξεταστούν επιπλέον κυρώσεις, ανώτατα όρια στις τιμές του ρωσικού πετρελαίου και περαιτέρω στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία.
Παράλληλα, προτάθηκε να χρησιμοποιηθούν τα δεσμευμένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία για την οικονομική στήριξη του Κιέβου.
Η Ρωσία αντιμετωπίζει οικονομική πίεση από το πάγωμα άνω των 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων ρωσικών συναλλαγματικών αποθεμάτων που διατηρούνται στη Δύση.
Το Παρίσι έχει προτείνει τη χρήση αυτών των περιουσιακών στοιχείων ως εγγυήσεων, ώστε να κατάσχονται αν η Μόσχα παραβιάσει τυχόν συμφωνία εκεχειρίας.
Η πιθανότητα να δοθούν παραχωρήσεις σε ενεργειακά ζητήματα ως αντάλλαγμα για μια εκεχειρία εντείνει τις ανησυχίες ότι η Ρωσία μπορεί να βγει ενισχυμένη από τη διαδικασία.
Η έκβαση της συνομιλίας μεταξύ Τραμπ και Πούτιν θα είναι καθοριστική για τη συνέχεια των διαπραγματεύσεων, ενώ παραμένει ανοιχτό το ερώτημα αν η Ρωσία θα δεχθεί την εκεχειρία ή θα συνεχίσει να εκμεταλλεύεται τον χρόνο για στρατιωτικά κέρδη.
Το χρονολόγιο των εξελίξεων
Οι τελευταίες εβδομάδες ήταν καταιγιστικές όσον αφορά στις διαπραγματεύσεις για την εκεχειρία στην Ουκρανία.
- 12 Φεβρουαρίου: Ο Τραμπ επικοινωνεί τηλεφωνικά με τον Πούτιν, συμφωνώντας να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Στη συνέχεια, συνομιλεί και με τον Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι.
- 18 Φεβρουαρίου: Αμερικανοί και Ρώσοι αξιωματούχοι συναντώνται στη Σαουδική Αραβία για συνομιλίες σχετικά με τον πόλεμο.
- 19 Φεβρουαρίου: Ο Ζελένσκι κατηγορεί τον Τραμπ ότι ζει σε μία ρωσική «φούσκα παραπληροφόρησης», ενώ ο Τραμπ χαρακτηρίζει τον Ουκρανό ηγέτη «δικτάτορα».
- 26 Φεβρουαρίου: Ο Τραμπ δηλώνει ότι ο Ζελένσκι θα υπογράψει συμφωνία για τη διανομή των ορυκτών πόρων της Ουκρανίας κατά την επίσκεψή του στον Λευκό Οίκο.
- 28 Φεβρουαρίου: Η συνάντηση στον Λευκό Οίκο καταλήγει σε έντονη αντιπαράθεση, καθώς ο Τραμπ κατηγορεί τον Ζελένσκι ότι δεν δείχνει σεβασμό προς τις ΗΠΑ, κατηγορία που ο Ουκρανός πρόεδρος απορρίπτει. Ο Ζελένσκι αποχωρεί από τον Λευκό Οίκο, καθώς η αμερικανική διοίκηση του είπε ότι οι συζητήσεις σταματούν.
- 3 Μαρτίου: Η Ουάσιγκτον ανακοινώνει ότι παγώνει και επανεξετάζει τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία.
- 4 Μαρτίου: Ο Ζελένσκι εκδίδει ανακοίνωση χαρακτηρίζοντας λυπηρό το επεισόδιο με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο. Ο Τραμπ δηλώνει ότι εκτιμά μια επιστολή που, όπως λέει, έλαβε από τον Ζελένσκι.
- 11 Μαρτίου: ΗΠΑ και Ουκρανία ανακοινώνουν πρόταση για εκεχειρία 30 ημερών και την επανέναρξη της παροχής στρατιωτικών πληροφοριών και ασφάλειας από την Ουάσιγκτον προς το Κίεβο.
- 13 Μαρτίου: Ο Πούτιν δηλώνει ότι συμφωνεί με την ιδέα μιας εκεχειρίας, αλλά επισημαίνει ότι παραμένουν «ερωτήματα» σχετικά με τη φύση της. Ο Ζελένσκι απαντά ότι η ρωσική στάση είναι χειριστική.
- 16 Μαρτίου: Ο Τραμπ ανακοινώνει ότι θα πραγματοποιήσει τηλεφωνική συνομιλία με τον Πούτιν, με επίκεντρο την ειρηνευτική συμφωνία, τα εδαφικά ζητήματα και τις ενεργειακές υποδομές. Το Κρεμλίνο επιβεβαιώνει ότι η συνομιλία βρίσκεται σε διαδικασία προγραμματισμού.
Hedge funds παρακολουθούν τα ομόλογα της Ρωσίας
Με την προοπτική μιας αποκλιμάκωσης των εντάσεων μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ρωσίας υπό τη διοίκηση Τραμπ, επενδυτές και hedge funds αναζητούν τρόπους να επωφεληθούν από πιθανή ανατίμηση του ρουβλίου και των ρωσικών εταιρικών ομολόγων.
Ο Πολ ΜακΝαμάρα, διευθυντής επενδύσεων της GAM, ανέφερε ότι οι αγορές εστιάζουν στην πιθανή άρση των κυρώσεων, παρά την αστάθεια της ρητορικής του Τραμπ για τη Ρωσία.
Παρότι οι άμεσες επενδύσεις σε ρωσικά περιουσιακά στοιχεία παραμένουν δύσκολες για τους δυτικούς επενδυτές, hedge funds και διαχειριστές κεφαλαίων εξετάζουν τρόπους να αποκτήσουν ρωσικά εταιρικά ομόλογα, τα οποία θεωρούνταν σχεδόν άνευ αξίας μετά την εισβολή στην Ουκρανία το 2022.
Με πληροφορίες από Reuters, New York Times, Wall Street Journal, Washington Post, Financial Times
