«Η Ευρώπη ξύπνησε από τον λήθαργο λόγω του σοκ που προκάλεσαν οι τελευταίες δύο εβδομάδες, συνειδητοποιώντας ότι οι ΗΠΑ δεν είναι πια σύμμαχος και φίλος, αλλά ένας δύσκολος εταίρος και βρίσκεται μπροστά σε καθοριστικής σημασίας στιγμή: είτε θα προχωρήσει ακάθεκτη και ενωμένη είτε απλώς θα διαλυθεί». Η φράση, που ανήκει σε Ευρωπαίο διπλωμάτη, «αντανακλά» όσα λέγονται πίσω από κλειστές πόρτες στις Βρυξέλλες, είτε και δημόσια τις τελευταίες ημέρες, για την απόφαση της Ουάσιγκτον να εγκαταλείψει τον μεταπολεμικό παραδοσιακό ρόλο του εγγυητή της ασφάλειας στον ελεύθερο κόσμο και να ευθυγραμμιστεί με αυταρχικά καθεστώτα, όπως εκείνο της Ρωσίας του Πούτιν.
«Οχι πια δεδομένες»
«Οχι πια δεδομένες»Χαρακτηριστικό το «σχίσμα» της Δύσης στον ΟΗΕ την περασμένη Δευτέρα, όταν οι ΗΠΑ καταψήφισαν μαζί με τη Ρωσία το σχέδιο απόφασης που είχαν καταθέσει Ουκρανοί και Ευρωπαίοι, ζητώντας άμεση αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από την Ουκρανία, ανήμερα της επετείου της ρωσικής εισβολής. «Αυτή την εβδομάδα είδαμε έναν μακροχρόνιο στρατηγικό εταίρο να τάσσεται κατά ψηφίσματος του ΟΗΕ, που καταδικάζει τη ρωσική επιθετικότητα εναντίον της Ουκρανίας. Πρέπει να δούμε τα γεγονότα ως έκκληση για δράση (…) Οι ελευθερίες που απολαμβάνουμε και αγαπούμε δεν θεωρούνται πια δεδομένες σε έναν περίπλοκο και όλο και πιο συγκρουσιακό κόσμο», σχολίασε σχετικά ο επίτροπος Βάλντις Ντομπρόβσκις.
Ως απάντηση, η Ευρώπη είτε θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων είτε θα αποσυντεθεί. «Οι Ιταλοί έχουν μια φράση: ο la va o la spacca» (ή προχωράει ή σπάει) αναφέρει στην «Κ» Ευρωπαίος διπλωμάτης. «Αυτό που πλέον πρέπει να κάνουν οι Ευρωπαίοι και το έχουν συνειδητοποιήσει είναι να κοιτάξουν τα του οίκου τους, τι μπορούν να κάνουν οι ίδιοι για την υπεράσπιση των συμφερόντων τους. Αυτή είναι τώρα η συζήτηση», τονίζει ιδιαίτερα ως προς το ζήτημα των επικείμενων δασμών, με τους οποίους συνεχίζει να «απειλεί» ο Ντόναλντ Τραμπ.
Κατά το πρώτο υπουργικό συμβούλιο στον Λευκό Οίκο την περασμένη Τετάρτη ο Τραμπ διακήρυξε ότι η κυβέρνησή του θα επιβάλει «πολύ σύντομα» δασμούς 25% σε ευρωπαϊκά προϊόντα, γιατί «η Ε.Ε. δημιουργήθηκε για να γ***ει τις ΗΠΑ» και «έχουν κάνει καλή δουλειά σ’ αυτό».
Για την πλειονότητα των Ευρωπαίων διπλωματών με τους οποίους συνομίλησε η «Κ», απαιτείται «ψυχραιμία». Εξηγούν παράλληλα ότι δεν είναι ακόμη σίγουρο το τι ακριβώς θα πράξει ο Τραμπ, καθώς πιθανότατα θα «στοχοποιήσει» συγκεκριμένα προϊόντα και κράτη-μέλη. «Η μπάλα είναι στο γήπεδό τους. Ας δούμε τι ακριβώς θα κάνουν. Αλλά η Κομισιόν είναι έτοιμη να απαντήσει, καθώς δεν θα είναι και η πρώτη φορά», αναφέρει Ευρωπαίος αξιωματούχος σχετικά με τους δασμούς που επιβλήθηκαν το 2018 και τα «αντίποινα» που επέβαλε τότε η Ε.Ε. έναντι εισαγωγών εμβληματικών προϊόντων και που προσώρας είναι σε αναστολή, με δυνατότητα επαναφοράς ακόμη και στα τέλη Μαρτίου. Στη «φαρέτρα» της Κομισιόν βρίσκονται και άλλα «όπλα», όπως το «εργαλείο κατά του εξαναγκασμού» (anti-coercion instrument), η θεσμοθετημένη δυνατότητα της Ε.Ε. να επιβάλει περιορισμούς στο εμπόριο υπηρεσιών, αν κρίνει πως τρίτη χώρα χρησιμοποιεί τους δασμούς ως «εργαλείο» για να «εκβιάσει» πολιτικές αλλαγές. Οι ΗΠΑ άλλωστε έχουν εμπορικό πλεόνασμα στην Ε.Ε σε σχέση με τις υπηρεσίες.
15% έως 17% θα μειωθούν οι εξαγωγές της Ε.Ε. προς τις ΗΠΑ αν επιβληθούν δασμοί, εκτιμά το Ινστιτούτο του Κιέλου. 0,4% θα είναι η επίπτωση τυχόν εμπορικού πολέμου στο ΑΕΠ της Ε.Ε.
Στόχος, ωστόσο, είναι να διατηρηθούν τα «κανάλια» επικοινωνίας με την Ουάσιγκτον, παρά το γεγονός ότι οι «Αμερικανοί εμφανίζονται ανένδοτοι. Δεν αντιλαμβάνονται ή δεν θέλουν μάλλον να κατανοήσουν τη διαφορά μεταξύ δασμών και φόρων (ΦΠΑ)», εξηγεί ανώτατος Ευρωπαίος αξιωματούχος, σχολιάζοντας την αποτυχημένη προσπάθεια του επιτρόπου Εμπορίου Μάρος Σέφκοβιτς κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Ουάσιγκτον να πείσει τον αρμόδιο Αμερικανό υπουργό Χάουαρντ Λούτνινκ για την αποφυγή έναρξης εμπορικού πολέμου με την Ε.Ε. «Ισως δεν θέλουν να φανεί ότι κατανοούν, καθώς θα βρεθούν αντιμέτωποι με το αντεπιχείρημα γιατί να επιβληθούν δασμοί», σημειώνει από την πλευρά του Ευρωπαίος διπλωμάτης, που αναφέρει ότι στις συναντήσεις του Σέφκοβιτς στις ΗΠΑ ακούστηκαν «χοντροκομμένα» ψέματα. «Είναι αλήθεια ότι έχουμε πλεόνασμα περίπου 150 δισ. δολαρίων σε αγαθά. Αλλά οι ΗΠΑ έχουν ένα αρκετά σημαντικό πλεόνασμα, άνω των 100 δισ., στις υπηρεσίες, γεγονός που αντισταθμίζει τα πράγματα», φέρεται να είπε ο επίτροπος Εμπορίου στους Αμερικανούς συνομιλητές του, εξηγώντας ότι το έλλειμμα (για τις ΗΠΑ) στο εμπορικό ισοζύγιο με την Ε.Ε. φτάνει τα 50 δισ. δολάρια και όχι τα 300 δισ., όπως επιμένει ο Τραμπ. «Είναι αποφασισμένος να επιβάλει τους δασμούς και πρόκειται μάλιστα για θέμα ημερών», σχολιάζουν στην «Κ» αρμόδιες πηγές, που προσθέτουν όμως ότι η πρόεδρος της Κομισιόν εμφανίζεται ακόμη πρόθυμη και «έτοιμη για διάλογο». Προσώρας, ωστόσο, η «πόρτα» του Λευκού Οίκου παραμένει ερμητικά κλειστή για τη Φον ντερ Λάιεν.
Η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα έγινε πάντως η πρώτη επικεφαλής των ευρωπαϊκών θεσμών που πραγματοποίησε αυτή την εβδομάδα επίσημη επίσκεψη στην Ουάσιγκτον μετά την ορκωμοσία Τραμπ και συναντήσεις με γερουσιαστές και μέλη του Κογκρέσου, που εργάζονται για την ενίσχυση της διατλαντικής νομοθετικής συνεργασίας, καθώς σκοπός ήταν «να αντιληφθεί το πώς αντιλαμβάνονται πλέον στις ΗΠΑ τις σχέσεις με την Ε.Ε.», εξηγούν στην «Κ» αρμόδιες πηγές.
Το μήνυμά της ως προς τους επικείμενους δασμούς είναι πάντως σαφές, ενώ υπογραμμίζει σε δήλωσή της στην «Κ» ότι οι Ευρωπαίοι πρέπει να αντιληφθούν τη σημασία της ενότητας του «μπλοκ», έναντι των προκλήσεων από την αντίπερα όχθη του Ατλαντικού. «Φυσικά, η Ευρώπη είναι προετοιμασμένη για κάθε αποτέλεσμα και θα μιλήσουμε από θέση ισχύος. Μόνοι μας, ατομικά, είμαστε όλοι μικροί παίκτες, αλλά μαζί είμαστε υπολογίσιμη δύναμη. Αυτό δεν το αναφέρουμε αρκετά», τονίζει η Ρομπέρτα Μέτσολα, και εξηγεί ότι «πρώτη προτεραιότητα είναι να αποφευχθεί ένας εμπορικός πόλεμος», καθώς «η εμπορική μας σχέση ύψους 1,5 τρισ. ευρώ είναι πολύ σημαντική και η αμοιβαία επιβολή δασμών θα έβλαπτε και τις δύο πλευρές του Ατλαντικού».
Προσώρας, όμως, όλα «μοιάζουν με διάλογο κωφών», σχολιάζει Ευρωπαίος διπλωμάτης, που παραπέμπει μάλιστα σε συγκεκριμένα στοιχεία για το αμοιβαίο «οικονομικό σοκ» που θα προκληθεί. Το Ινστιτούτο του Κιέλου σε έκθεση που δημοσίευσε την Πέμπτη εκτιμά ότι οι εξαγωγές της Ε.Ε. προς τις ΗΠΑ θα μειωθούν 15%-17%, οδηγώντας σε «σημαντική» συρρίκνωση του μεγέθους της οικονομίας του «μπλοκ» κατά 0,4%, ενώ το αμερικανικό ΑΕΠ θα συρρικνωθεί κατά 0,17%. Εάν επιβληθούν δασμοί στις ΗΠΑ, ως ευρωπαϊκά «αντίποινα», θα διπλασιαστεί η οικονομική ζημία για τους Αμερικανούς, καθώς θα ωθήσουν τον πληθωρισμό κατά 1,5 ποσοστιαία μονάδα.
Το πέρασμα στην Ινδία
Ταυτόχρονα η Ε.Ε. συσφίγγει δεσμούς με ισχυρούς «παίκτες», με τελευταία την «απόβαση» του κολεγίου των επιτρόπων και της Φον ντερ Λάιεν στην Ινδία, την Παρασκευή, με την οποία η Κομισιόν ξεκίνησε διαπραγματεύσεις για συμφωνία ελεύθερου εμπορίου. «Ο συμβολισμός και μόνο της επίσκεψης είναι ισχυρός», σχολιάζει Ευρωπαίος διπλωμάτης, που προσθέτει ότι η πρόεδρος της Κομισιόν έχει ξεκινήσει –πριν ορκιστεί ο Τραμπ– να «χτίζει συμμαχίες με πιθανά εμπορικά θύματά του», αναφερόμενος στην υπογραφή συμφωνίας τον περασμένο Δεκέμβριο με τις χώρες της Mercosur, την υπογραφή νέας συμφωνίας με την Ελβετία και την αναθεώρηση εκείνης με το Μεξικό.
«Οχι διαπραγμάτευση χωρίς εμάς»
Συγκρότηση «συμμαχίας προθύμων» είναι ο απώτερος σκοπός της Ευρώπης και για το ζήτημα της Ουκρανίας. Χαρακτηριστικό είναι το προσχέδιο συμπερασμάτων του έκτακτου ευρωπαϊκού συμβουλίου στις 6 Μαρτίου, που έχει στη διάθεσή της η «Κ», όπου σε αρκετά σημεία γίνεται αναφορά σε «ομοϊδεάτες εταίρους» (likeminded partners), όπως και στο ζήτημα παροχής «εγγυήσεων ασφαλείας για την Ουκρανία».
«Η Ε.Ε. πρέπει να δημιουργήσει βάσεις περαιτέρω ενίσχυσης συνεργασιών με τρίτες χώρες, στη βάση αρχών και αξιών της, διαφορετικά θα γίνει βορά στις αντίπαλες δυνάμεις», τονίζει Ευρωπαίος διπλωμάτης.
Ως προς το τελευταίο και ως «απάντηση» στις ΗΠΑ, που έχει αποκλείσει προσώρας το «μπλοκ» από τις ειρηνευτικές συνομιλίες, το ευρωπαϊκό συμβούλιο υπογραμμίζει –ανάμεσα σε άλλα– ότι «δεν μπορούν να υπάρξουν διαπραγματεύσεις που θα επηρεάσουν την ευρωπαϊκή ασφάλεια χωρίς τη συμμετοχή της Ευρώπης», ενώ καλείται η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας «να αξιολογήσει τις προϋποθέσεις για περαιτέρω συνεισφορά της Ε.Ε. για τις εγγυήσεις ασφαλείας στην Ουκρανία (…) Αυτό πρέπει να γίνει σε συνεννόηση με την Ουκρανία και τους ομοϊδεάτες εταίρους και στο πλαίσιο μιας μελλοντικής ειρηνευτικής συμφωνίας».
«Το διακύβευμα είναι ξεκάθαρο: Η Ε.Ε. πρέπει να δημιουργήσει βάσεις περαιτέρω ενίσχυσης συνεργασιών με τρίτες χώρες, στη βάση αρχών και αξιών της, διαφορετικά θα γίνει βορά στις αντίπαλες δυνάμεις. Και πρέπει να ξεκινήσει διασώζοντας την Ουκρανία από τη Ρωσία, αλλά και την πουτινοποίηση της Αμερικής», τονίζει Ευρωπαίος διπλωμάτης.
