«Φιλόδοξες» προτάσεις για την ενίσχυση των ευρωπαϊκών βιομηχανιών και συμμόρφωσής τους με τους «πράσινους» στόχους της, στο πλαίσιο μιας «συμφωνίας καθαρής βιομηχανίας» παρουσίασε σήμερα η Κομισιόν. Επί της ουσίας αποτελεί μια αναθεωρημένη οπτική της «πράσινης συμφωνίας», που αποτέλεσε και «ορόσημο» της προηγούμενης Κομισιόν.
Το νέο σχέδιο φέρνει στο επίκεντρο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής Ενωσης αλλά και τη διαφύλαξη των κλιματικών στόχων. Στόχος της «συμφωνίας καθαρής βιομηχανίας» είναι να «παρουσιάσει στην ευρωπαϊκή βιομηχανία ένα νέο ισχυρό επιχειρηματικό παράδειγμα για μεγάλες “ουδέτερες” κλιματικά επενδύσεις στις ενεργοβόρες βιομηχανίες και στην καθαρή τεχνολογία».
Το κείμενο στρατηγικής συνοδεύεται και από «σχέδιο δράσης» για τη μείωση του ενεργειακού «κόστους» αλλά και από ένα πολυνομοσχέδιο απλούστευσης των κανονισμών, που θα μειώσουν τη γραφειοκρατία.
Πρόκειται για ένα ακόμα σχέδιο στη βάση της περίφημης πια έκθεσης του Μάριο Ντράγκι για την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας, που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο. Οι προτάσεις της Κομισιόν γνωστοποιούνται σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη συγκυρία για την ευρωπαϊκή οικονομία και τη βαριά βιομηχανία της, που «απειλούνται» από τους ανταγωνιστές της, Κίνα και ΗΠΑ, αλλά και από τις απειλές του Ντόναλντ Τραμπ για δασμούς.
Η «συμφωνία καθαρής βιομηχανίας» πάντως δεν περιλαμβάνει νομοθετικές προτάσεις, αλλά μέτρα και συστάσεις ώστε να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή βιομηχανία και να γίνει πιο ανταγωνιστική σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η Κομισιόν ζητά από τα κράτη-μέλη να αξιοποιήσουν τις δημόσιες συμβάσεις σε μια προσπάθεια να τονωθεί η ζήτηση για σημαντικούς τομείς και τεχνολογίες, όπως ο λεγόμενος «πράσινος» χάλυβας, το τσιμέντο καθώς και τα χημικά. Αυτοί οι τομείς είναι δύσκολο να απαλλαγούν από τον άνθρακα και, ως εκ τούτου, οι σχετικές διαδικασίες εξακολουθούν να είναι δαπανηρές.
Μείωση των τιμών ενέργειας
Με δεδομένο ότι η Ευρώπη βίωσε μια άνευ προηγουμένου ενεργειακή κρίση μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία και τη σταδιακή απεξάρτησή της από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, αυτό την επιβάρυνε περαιτέρω στον ανταγωνισμό της με την Κίνα και τις ΗΠΑ. Οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες πληρώνουν τριπλάσιο «κόστος» για την ενέργεια από τις αντίστοιχες αμερικανικές.
Για τον λόγο αυτό, η Κομισιόν επιχειρεί επιτάχυνση της προσπάθειας για ενίσχυση της ηλεκτροδότησης. Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα προωθήσει σχέδιο ώστε να βοηθηθούν μικρές εταιρείες να εξασφαλίσουν εγγυήσεις για συμφωνίες αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Μέσω των μακροπρόθεσμων συμβάσεων με παρόχους Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας θα επιχειρηθεί σταθεροποίηση του ενεργειακού «κόστους».
Το σχέδιο περιλαμβάνει και μέτρα ώστε τα κράτη-μέλη να μειώσουν τους φόρους για την ηλεκτρική ενέργεια στα ελάχιστα νόμιμα όρια. Οι παρωχημένοι πια φορολογικοί κανόνες, οι οποίοι δεν έχουν μετρήσεις που να αντικατοπτρίζουν το περιβαλλοντικό «κόστος» των πηγών ενέργειας, καθιστούν τις τιμές των ορυκτών καυσίμων τεχνητά φθηνότερες από τις ΑΕΠ για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Ετσι δημιουργείται φαύλος κύκλος που «εμποδίζει» την πρόσληψη καθαρότερης και φθηνότερης ενέργειας από τους καταναλωτές και τις βιομηχανίες.
Απώτερος στόχος της νέας «συμφωνίας» είναι μακροπρόθεσμα να επιτευχθεί η ενεργειακή ένωση. Στον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό της, η Κομισιόν θέτει τις «βάσεις» για την ενεργειακή ένωση, που περιλαμβάνει: α. δημιουργία πλήρους ολοκληρωμένης αγοράς ενέργειας, β. μετάβαση σε ενεργειακό σύστημα απαλλαγμένο από ανθρακούχες εκπομπές και γ. εγκαθίδρυση πιο διαφανούς και ανταγωνιστικής αγοράς φυσικού αερίου. Στο πλαίσιο αυτό, υιοθετεί μάλιστα τις προτάσεις του Ελληνα πρωθυπουργού όπως για παράδειγμα, δημιουργία ειδικής ομάδας δράσης (Task Force) για την ενεργειακή ένωση με στόχο τον καλύτερο συντονισμό και διακυβέρνηση του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας, συγκρότηση ειδικής ομάδας δράσης στον τομέα του φυσικού αερίου (Gas Market Task Force) για την παρακολούθηση των χρηματιστηρίων ενέργειας και αντιμετώπισης πιθανής κερδοσκοπίας, αλλά και διατήρηση του CEF ως χρηματοδοτικού «μηχανισμού» των διασυνοριακών διασυνδέσεων και των σχετικών εμβληματικών έργων, ένα εκ των οποίων στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπη.
Η Κομισιόν προτρέπει τα κράτη-μέλη να προχωρήσουν με ό,τι απαιτείται ώστε να ολοκληρωθεί η αγορά ενέργειας, καθώς εκτιμά ότι με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν οι καταναλωτές να εξοικονομήσουν επιπλέον 40 δισ. ευρώ ετησίως έως το 2030.
Χρηματοδότηση
Η Κομισιόν προτείνει τη δημιουργία μιας ειδικής τράπεζας δράσης (Industrial Decarbonization Action Bank) που εκτιμά ότι θα μπορούσε να παράσχει χρηματοδότηση άνω των 100 δισεκατομμυρίων ευρώ κατά την επόμενη δεκαετία, χωρίς όμως να παρέχει συγκεκριμένες λεπτομέρειες. Θα αξιοποιηθούν παράλληλα κονδύλια από το ταμείο καινοτομίας και τα επιπλέον έσοδα από τη λεγόμενη «αγορά άνθρακα» της Ε.Ε.
Ο αρμόδιος επίτροπος Περιβάλλοντος Βόπκε Χούκστρα εξέφρασε την προσδοκία ότι θα επιτευχθεί προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων ύψους έως 400 δις ευρώ.
Κρατικές ενισχύσεις
Η Κομισιόν αναμένεται επίσης να «χαλαρώσει» τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, επιτρέποντας στα κράτη-μέλη να αυξήσουν τη βοήθεια που παρέχουν στις εθνικές τους εταιρείες.
Σε ό,τι αφορά τις κρατικές ενισχύσεις διατηρείται το πλαίσιο κρατικών ενισχύσεων καθαρής βιομηχανίας (CISAF) που αποσκοπεί να στηρίξει τους στόχους της Καθαρής Βιομηχανικής Συμφωνίας, να ενθαρρύνει τις επενδύσεις σε καθαρές τεχνολογίες και την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές, να αποφύγει τη στρέβλωση του ανταγωνισμού και να διατηρήσει ισότιμους όρους στην εσωτερική αγορά της Ε.Ε. Αλληλεπιδρά με άλλες υφιστάμενες κατευθυντήριες γραμμές της Ε.Ε. για τις κρατικές ενισχύσεις και περιλαμβάνει διατάξεις για τη σώρευση ενισχύσεων στο πλαίσιο διαφόρων καθεστώτων.
«Καταπολέμηση» της γραφειοκρατίας
Η Κομισιόν επιχειρεί να απλουστεύσει τη διαδικασία υποβολής εκθέσεων βιωσιμότητας από πλευράς επιχειρήσεων, καθώς εκτιμά ότι μια τέτοια διαδικασία θα εξοικονομήσει συνολικά 6,3 δισεκατομμύρια ευρώ και μπορεί να αποφέρει έως και 50 δισ. ευρώ σε δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις.
Η Κομισιόν προτείνει την επανεξέταση διαφόρων σχετικών οδηγιών λόγω σχετικών «πιέσεων» από τις βιομηχανίες, όπως εκείνη του μηχανισμού προσαρμογής των συνόρων άνθρακα (CBAM) και της ταξινόμησης της Ε.Ε.
Ωστόσο, ήδη διάφορες οργανώσεις εκφράζουν ανησυχία ότι μια τέτοια κίνηση ενδεχομένως προκαλέσει απορρύθμιση και όχι εξορθολογισμό της γραφειοκρατίας.
Ποια είναι τα στοιχεία «προβληματισμού»
Σύμφωνα με τον Σιμόν Ταλιαπιέτρα από τη δεξαμενή σκέψης Bruegel, στις Βρυξέλλες υπάρχουν κάποια σημεία της «συμφωνίας» που παραμένουν «ανοιχτά».
Σε ό,τι αφορά τις κρατικές ενισχύσεις, αναφέρει ότι η συμφωνία προβλέπει την έγκριση ενός νέου πλαισίου κρατικών ενισχύσεων για την καθαρή βιομηχανία έως το καλοκαίρι. Η επιτυχής εφαρμογή αυτού του πλαισίου θα αντιμετωπίσει μία από τις βασικές αδυναμίες της Ευρώπης σε σύγκριση με πρωτοβουλίες όπως ο νόμος για τη μείωση του πληθωρισμού των ΗΠΑ. Η ταχύτερη κρατική ενίσχυση, η πιο ευνοϊκή για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές και η πιο ευρωπαϊκή, θα αποτελούσε αναμφισβήτητα μια βασική «ώθηση» στη διαδικασία καθαρής εκβιομηχάνισης της Ευρώπης.
Ο ίδιος αναλυτής επισημαίνει εξάλλου ότι εκείνο που «εκλείπει» είναι η διακυβέρνηση, ενώ το προτεινόμενο εργαλείο συντονισμού της ανταγωνιστικότητας ήταν βασικό στοιχείο της «πυξίδας ανταγωνιστικότητας». Δεδομένου ότι ο συντονισμός –τόσο σε επίπεδο Ε.Ε. όσο και μεταξύ της ΕΕ και των κρατών-μελών– αποτελεί τη βασική πρόκληση για την επίτευξη μιας αποτελεσματικής βιομηχανικής πολιτικής της Ε.Ε., η απουσία αυτή προκαλεί «έκπληξη». «Η αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος είναι ζωτικής σημασίας για να διασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή της στρατηγικής τους επόμενους μήνες και χρόνια».
