Η ηχηρή θέση του Φρίντριχ Μερτς για αυτονόμηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ, μετά την εκλογή Τραμπ, έχει ανοίξει παράθυρο για τη μεταρρύθμιση του φρένου χρέους στη Γερμανία, το οποίο λειτουργεί ως τροχοπέδη για την αμυντική αναβάθμιση της χώρας. Θεωρείται, εξάλλου, υπαίτιο για την οικονομική στασιμότητα που χαρακτηρίζει την ατμομηχανή της Ευρωζώνης.
Σε μια τοποθέτηση η οποία αποκλίνει από την επίσημη θέση του CDU, ο Μερτς είχε δηλώσει προεκλογικά ότι –υπό συνθήκες και προϋποθέσεις– είναι ανοιχτός στην αλλαγή του φρένου χρέους, το οποίο αρχικά εισήγαγε το κόμμα του: «Φυσικά και μπορεί να μεταρρυθμιστεί. Το ερώτημα είναι γιατί; Δεν θα ήμουν ανοιχτός για αύξηση των δαπανών στην κατανάλωση ή στις πολιτικές πρόνοιας. Ομως, αν ο επιπλέον δανεισμός ενίσχυε τις επενδύσεις, τότε η απάντηση θα μπορούσε να είναι διαφορετική».
Στο όνομα της δημοσιονομικής σταθερότητας, το φρένο χρέους περιορίζει την αναπτυξιακή δυναμική της Γερμανίας, καθώς ορίζει ετήσιο όριο στο 0,35% του ΑΕΠ για το ποσό των χρημάτων που μπορεί να δανείζεται η κυβέρνηση. Ο κανόνας επιδιώκει να απομακρύνει τους κινδύνους γύρω από τις υπερβολικές δαπάνες, όπως το υψηλό κόστος εξυπηρέτησης του χρέους, η μειωμένη εμπιστοσύνη των επενδυτών και η προοπτική αύξησης των φόρων μακροπρόθεσμα. Φωνές ακόμη και στο εσωτερικό του CDU, ωστόσο, έχουν επισημάνει ότι το φρένο χρέους συμβάλλει στην οικονομική καθίζηση της Γερμανίας παρεμποδίζοντας επενδύσεις στις υποδομές που απαιτούνται για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την υποστήριξη των επιχειρήσεων.
Ο Μερτς προτείνει πρωτίστως τη μείωση της γραφειοκρατίας, των φόρων και των επιδομάτων πρόνοιας, για την τόνωση της ανάπτυξης. Tην ίδια ώρα, τονίζει ότι οι αμυντικές δαπάνες στη Γερμανία θα πρέπει να προσεγγίσουν το 3% του ΑΕΠ. Και για να συμμορφωθεί η Γερμανία απλώς και μόνο με τον υφιστάμενο στόχο του ΝΑΤΟ για αμυντικές δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ, υπό τις παρούσες συνθήκες, χρειάζεται 80 δισ. ευρώ ετησίως – σχεδόν 30 δισ. ευρώ περισσότερα απ’ ό,τι προβλέπει το προσχέδιο προϋπολογισμού για το 2025. Υπενθυμίζεται πως η αξίωση του Ντόναλντ Τραμπ από την Ευρώπη είναι να αυξήσει στο 5% του ΑΕΠ τις αμυντικές δαπάνες της. «Είναι σημαντικό να καταφέρει τώρα ο Μερτς να κινητοποιήσει τους οικονομικούς πόρους για μια ισχυρή γερμανική πολιτική ασφάλειας και άμυνας. Ωστόσο, αυτό μπορεί να αποδειχθεί δύσκολο. Εάν θέλει να χαλαρώσει το φρένο του χρέους ή να δημιουργήσει ένα δεύτερο ειδικό ταμείο για την άμυνα, θα χρειαστεί ψήφους είτε από την AfD είτε από την Αριστερά, η οποία είναι θεμελιωδώς αντίθετη στο φρένο χρέους. Το ερώτημα είναι κατά πόσο θα δείξει διατεθειμένο να το αμβλύνει για χάρη των υψηλότερων αμυντικών δαπανών», υπογραμμίζει στην «Κ» η επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων – ECFR στο γραφείο του Βερολίνου, Γιάνα Πουγκλιερίν.
Φωνές ακόμη και στο εσωτερικό του CDU «δείχνουν» πλέον τον κανόνα δημοσιονομικής πειθαρχίας ως υπεύθυνο για την οικονομική καθίζηση της χώρας.
Θα ήταν όμως επίσης δύσκολο, πιθανώς, για τη γερμανική Aριστερά να ταχθεί εμμέσως στο πλευρό του δημοσιονομικού συντηρητισμού τον οποίο έχει καταδείξει ως ιδεολογικό της αντίπαλο. «Η πιθανή απαίτηση του SPD, ως μελλοντικού εταίρου, να συναινέσει στη μεταρρύθμιση του φρένου χρέους για την απελευθέρωση δανεισμού που δεν θα αφορά αποκλειστικά τις στρατιωτικές δαπάνες πιθανότατα θα δώσει λόγο στο αριστερό κόμμα να την υποστηρίξει. Αυτό υποδηλώνει ότι η μεταρρύθμιση στο φρένο χρέους θα μπορούσε να συμβεί αρκετά γρήγορα μετά τον σχηματισμό της κυβέρνησης», διαβάζουμε σε ανάλυση της Signum Global Advisors. «Αν και η AfD και η Αριστερά μαζί φαίνεται να έχουν τον αριθμό των εδρών που απαιτούνται για να σχηματίσουν μια μειοψηφία που θα εμποδίσει τις αντίστοιχες συνταγματικές τροποποιήσεις, θεωρούμε ότι η Αριστερά είναι υπέρ της μεταρρύθμισης», επισημαίνουν και οικονομολόγοι οίκων όπως η Barclays. Πάντως, χθες η Αριστερά τάχθηκε εναντίον της ψήφισης συγκεκριμένα ενός δεύτερου ειδικού ταμείου για την άμυνα από την επερχόμενη Βουλή, εν μέσω των πληροφοριών ότι οι εκπρόσωποι των CDU και SPD εξετάζουν την ενίσχυση του αρχικού ειδικού ταμείου της Γερμανίας για την άμυνα με επιπλέον 200 δισ. ευρώ.
Σενάριο άμεσης μεταβολής
Στο μεταξύ, ο Μερτς φέρεται να εξέτασε προς στιγμήν τις δυνατότητες ψήφισης της μεταρρύθμισης από την απερχόμενη Βουλή, μέσα στο διάστημα των λίγων εβδομάδων που απομένουν μέχρι τη συγκρότηση της μετεκλογικής Bundestag – μία ιδέα την οποία υποστήριξε ανοιχτά και ο τωρινός υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, Γιοργκ Κούκις. Στη συνέχεια, όμως, ο Μερτς απέκλεισε την αλλαγή του δημοσιονομικού κανόνα «στο εγγύς μέλλον», λέγοντας ότι θα ήταν περίπλοκη η ψήφιση της μεταρρύθμισης από την υφιστάμενη σύνθεση της Βουλής.
Η Γερμανία θέσπισε το φρένο χρέους το 2009, το ανέστειλε για τέσσερα χρόνια, ώστε να επιτρέψει επιπλέον δαπάνες λόγω της πανδημίας και της ενεργειακής κρίσης που προκάλεσε ο πόλεμος της Ουκρανίας, αλλά το επανέφερε το 2024. Για να μεταρρυθμιστεί ο κανόνας του χρέους απαιτείται κοινοβουλευτική πλειοψηφία 2/3. Το υπόβαθρο του, κατά τα φαινόμενα, επόμενου καγκελαρίου της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς –διατλαντιστής υπό κανονικές συνθήκες και δημοσιονομικά συντηρητικός με στοχευμένη ευελιξία– θεωρείται ότι προσδίδει την αξιοπιστία που απαιτείται τόσο στο εσωτερικό της Γερμανίας όσο και στις αγορές για να ευοδωθεί η πολυσυζητημένη μεταρρύθμιση, η οποία θα αποτελούσε σταθμό για την οικονομική αλλά και στρατιωτική εξέλιξη της Γερμανίας. Αν και εφόσον στο τέλος της ημέρας επιβεβαιωθεί, αναμένεται να αναθερμάνει και τις σχέσεις με τη Γαλλία, αναβιώνοντας τον περιβόητο γαλλογερμανικό άξονα, ο οποίος είχε σαφώς ατονήσει υπό την καγκελαρία του Ολαφ Σολτς.
