Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με μία νέα γεωπολιτική πραγματικότητα, καθώς η διαρκής στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών δεν μπορεί πλέον να θεωρείται δεδομένη.
Ο επικεφαλής του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος (CDU) και πιθανός επόμενος καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, προκάλεσε αίσθηση δηλώνοντας ότι η Ευρώπη πρέπει να προετοιμαστεί για ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ.
Ο Μερτς τόνισε ότι δεν είναι σίγουρος αν το ΝΑΤΟ θα συνεχίσει να υπάρχει στην τρέχουσα μορφή του τον Ιούνιο, όταν οι ηγέτες της Συμμαχίας συναντηθούν στην Ολλανδία, ή αν η Ευρώπη θα πρέπει να δημιουργήσει μια αυτόνομη αμυντική ικανότητα πολύ πιο γρήγορα.
Η ανησυχία αυτή δεν είναι αβάσιμη. Στις 24 Φεβρουαρίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες, μαζί με τη Ρωσία και τη Βόρεια Κορέα, ψήφισαν κατά του ευρωπαϊκού ψηφίσματος στον ΟΗΕ που κατηγορούσε τη Ρωσία για την εισβολή στην Ουκρανία.
Αντίθετα, οι ΗΠΑ προώθησαν το δικό τους ψήφισμα, το οποίο έκανε λόγο για «ταχεία λήξη» του πολέμου, χωρίς να υπογραμμίζει την ανάγκη σεβασμού της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας. Αυτό το συμβάν ενίσχυσε την αίσθηση ότι η Ευρώπη ίσως βρεθεί απομονωμένη και χωρίς εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ.
Ο πρώην γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Αντερς Φο Ράσμουσεν επισημαίνει ότι «η αρχιτεκτονική ασφάλειας στην οποία βασιζόταν η Ευρώπη έχει χαθεί και δεν πρόκειται να επιστρέψει».
Πράγματι, η Ευρώπη είναι μακριά από την επίτευξη αμυντικής αυτάρκειας. Οι υπολογισμοί δείχνουν ότι για να μπορέσει να υποστηρίξει μια στρατιωτική ανάπτυξη στην Ουκρανία, η οποία συζητείται από τη Γαλλία και τη Βρετανία, οι Ευρωπαίοι θα χρειάζονταν δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες.
Ωστόσο, κάτι τέτοιο θα άφηνε κενά στις άμυνες των ίδιων των ευρωπαϊκών χωρών, ενώ οποιαδήποτε ανάπτυξη στην Ουκρανία θα απαιτούσε και σημαντική αμερικανική υποστήριξη – από πληροφορίες και αεράμυνα έως εγγυήσεις αποτροπής σε περίπτωση ρωσικής επίθεσης.
Το κενό στις ευρωπαϊκές δυνατότητες γίνεται πιο εμφανές αν ληφθεί υπόψη ότι η εκπλήρωση των υφιστάμενων στρατιωτικών σχεδίων του ΝΑΤΟ –ακόμα και με την παρουσία των ΗΠΑ– απαιτεί από τις ευρωπαϊκές χώρες να δαπανούν τουλάχιστον 3% του ΑΕΠ τους στην άμυνα.
Η Βρετανία μόλις ανακοίνωσε σχέδια να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες της στο 2,5% του ΑΕΠ μέχρι το 2027, όμως οι υπολογισμοί δείχνουν ότι αν η Ευρώπη θέλει να αντικαταστήσει πλήρως την αμερικανική παρουσία, το ποσοστό αυτό θα έπρεπε να ξεπερνά το 4% του ΑΕΠ.
Ακόμη πιο απαιτητική είναι η αναπλήρωση των 300.000 Αμερικανών στρατιωτών που θα αναπτύσσονταν στην Ευρώπη σε περίπτωση σύγκρουσης.
Για αυτό, η Ευρώπη θα χρειαζόταν 50 νέες ταξιαρχίες και τουλάχιστον 1.400 άρματα μάχης μόνο για να υπερασπιστεί τις χώρες της Βαλτικής από μια πιθανή ρωσική προέλαση.
Παράλληλα, οι ευρωπαϊκές αεροπορικές δυνάμεις, αν και διαθέτουν σύγχρονα αεροσκάφη, υστερούν σε κρίσιμους τομείς όπως η ηλεκτρονική κατασκοπεία, η αναγνώριση στόχων και ο εξοπλισμός υψηλής ακρίβειας.
Ακόμη και αν η Ευρώπη αποκτήσει αυτονομία στις συμβατικές στρατιωτικές δυνάμεις, το μεγαλύτερο ζήτημα παραμένει η πυρηνική αποτροπή. Για 80 χρόνια, οι ευρωπαϊκές χώρες βασίζονταν στο αμερικανικό πυρηνικό δίχτυ ασφαλείας. Αν η Ουάσιγκτον πάψει να εγγυάται την προστασία της Ευρώπης, θα πρέπει να βρεθεί μια νέα φόρμουλα για την αποτροπή μιας ρωσικής πυρηνικής απειλής.
Ο Μερτς άνοιξε αυτό το ζήτημα ζητώντας διάλογο με τη Βρετανία και τη Γαλλία, τις δύο πυρηνικές δυνάμεις της Ευρώπης. Ωστόσο, οι αριθμοί δείχνουν ότι η αγγλο-γαλλική πυρηνική δύναμη δεν μπορεί να αντικαταστήσει την αμερικανική ομπρέλα.
Συνολικά, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία διαθέτουν περίπου 400 πυρηνικές κεφαλές, τη στιγμή που η Ρωσία έχει περισσότερες από 1.700 έτοιμες για χρήση. Επιπλέον, η Βρετανία βασίζεται στις ΗΠΑ για τα βαλλιστικά της βλήματα και οτιδήποτε αφορά τον ακριβή εντοπισμό στόχων.
Οι δύσκολες αποφάσεις της Ευρώπης
Οι συζητήσεις για ένα πλήρως ανεξάρτητο ευρωπαϊκό αμυντικό σύστημα έχουν ενταθεί τους τελευταίους μήνες, όμως παραμένει αβέβαιο αν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα μπορέσουν να αναλάβουν το πολιτικό και οικονομικό κόστος μιας τέτοιας επιλογής.
Οπως αναφέρει ο αναλυτής Μπρούνο Τερτρέ, η πυρηνική αποτροπή «δεν είναι απλώς ένα ζήτημα αριθμών, αλλά και θέλησης».
Εάν η Ευρώπη δεν μπορεί να βασιστεί στις ΗΠΑ, τότε ίσως ένας ρωσικός εκβιασμός να ληφθεί πιο σοβαρά αν αντιμετωπιστεί από το Παρίσι ή το Λονδίνο, παρά από την Ουάσιγκτον.
Ο Μερτς περιέγραψε την κατάσταση ως «πέντε λεπτά πριν τα μεσάνυχτα για την Ευρώπη».
Η επόμενη περίοδος θα δείξει αν οι ευρωπαϊκές χώρες είναι διατεθειμένες να αναλάβουν το βάρος μιας πραγματικής αμυντικής ανεξαρτησίας – ή αν η αμερικανική παρουσία, παρά την αβεβαιότητα που την περιβάλλει, θα συνεχίσει να αποτελεί τη βάση της ευρωπαϊκής ασφάλειας.
Πηγή: The Economist
