Μόλις 40 κατοίκους φιλοξενεί η νήσος Ραμ στα ανοικτά των δυτικών ακτών της Σκωτίας. Το μεγαλύτερο μέρος της καταλαμβάνεται από εθνικό πάρκο, με τις κατοικίες να συγκεντρώνονται στον κόλπο Κίνλοκ, στα ανατολικά του νησιού, που δεν διαθέτει τεχνητό φωτισμό. Στο Ραμ δεν θα συναντήσετε φανάρια κυκλοφορίας, προβολείς σε γήπεδα ποδοσφαίρου και φωτεινές πινακίδες νέον. Για τον λόγο αυτό, το νησί ανακηρύχθηκε το πιο πρόσφατο «καταφύγιο έναστρου ουρανού της Ευρώπης» από τη μη κερδοσκοπική οργάνωση DarkSky International, με αποστολή της την καταπολέμηση της φωτορρύπανσης. Αλλες 22 τοποθεσίες στον κόσμο μοιράζονται τον τίτλο αυτό.
Η κυριαρχία του τεχνητού φωτός έχει περιορίσει τη θέα του έναστρου ουρανού, ενώ η ανακήρυξη του Ραμ σε καταφύγιο επετεύχθη χάρη σε εκστρατεία του δημοτικού συμβουλίου και των αστρονόμων Στίβεν Γκρέι και Τζέιμ Γκριν. Σε απόσταση 10 χλμ. από το Κίνλοκ, στο κέντρο του νησιού, στέκεται ελληνικύ ρυθμού μαυσωλείο, χτισμένο τον 19ο αιώνα, το οποίο οι κάτοικοι θεωρούν το ιδανικό σημείο για παρατήρηση του νυχτερινού ουρανού. Ο δήμος σχεδιάζει τώρα την ανακαίνιση γειτονικού εγκαταλελειμμένου κυνηγετικού περιπτέρου, προκειμένου να φιλοξενήσει τουρίστες που επιθυμούν να απολαύσουν το θέαμα του ανόθευτου από φωταψίες ουράνιου θόλου. «Το θέαμα δεν είναι ένας απλός δισδιάστατος χάρτης, αλλά μία απεικόνιση σε τέσσερις διαστάσεις του χωροχρόνου. Ατενίζετε πίσω στον χρόνο», λέει ο Γκριν.
Η ομάδα αστρονόμων μέτρησε το σκοτάδι με ειδική συσκευή, για να αποφανθεί ότι η νήσος Ραμ είναι ένα από τα σκοτεινότερα σημεία του κόσμου. Το μοναδικό νυχτερινό φως στο νησί ξεχύνεται από τα παράθυρα των λιγοστών σπιτιών. Τα εξωτερικά φώτα των κατοικιών είναι τοποθετημένα σε εσοχές και δείχνουν προς το έδαφος, τα φώτα της προβλήτας είναι θερμό LED και δείχνουν και αυτά προς τα κάτω, προσφέροντας την ελάχιστη απαραίτητη ορατότητα για την προσέγγιση σκαφών. Οταν ο δήμος υιοθέτησε το πρόγραμμα περιορισμένης φωτορρύπανσης, μόλις 15% των κατοικιών και των επιχειρήσεων πληρούσαν τις προδιαγραφές φωτισμού. Σήμερα η συμμόρφωση είναι της τάξης του 95%.
«Ο τεχνητός φωτισμός επηρεάζει αρνητικά τις συνήθειες διατροφής, αναπαραγωγής και αποδημίας της πανίδας», λέει η Λέζλι Ουότ, διευθύντρια του εθνικού δρυμού.
Το σκότος δεν προσφέρει μόνο μοναδικό κοσμολογικό θέαμα για τους ανθρώπους, αλλά ευνοεί παράλληλα το περιβάλλον. «Η έλλειψη φωτός είναι πολύ σημαντική για τα νυκτόβια είδη. Ο τεχνητός φωτισμός, από τη μεριά του, επηρεάζει αρνητικά τις συνήθειες διατροφής, αναπαραγωγής και αποδημίας πολλών άγριων ζώων», λέει η Λέζλι Ουότ, διευθύντρια του εθνικού δρυμού.
Την άνοιξη και το καλοκαίρι, το νησί γίνεται τόπος κατοικίας μεγάλου αριθμού γλάρων Manx, σπάνιο είδος της Βόρειας Θάλασσας, που ξεχειμάζει στη Νότια Αμερική, έχοντας διασχίσει τον Ατλαντικό στην αποδημία του. Ο γλάρος γεννάει τα αυγά του τον Ιούλιο στις αμμώδεις παραλίες του Ραμ, ενώ τα νεογνά, που αρχίζουν να πετούν τον Σεπτέμβριο, κινδυνεύουν από τον τεχνητό φωτισμό, κύριο παράγοντα αποπροσανατολισμού τους. Πινακίδες στο λιμάνι του νησιού υπενθυμίζουν στους επισκέπτες να σβήνουν τα φώτα τους, προκειμένου να προστατευθούν οι γλάροι Manx.
«Ισχυρή υπενθύμιση»
Η εκπαίδευση ενηλίκων και παιδιών, ντόπιων και επισκεπτών, παίζει κεντρικό ρόλο στην εκστρατεία σκοτεινού ουρανού. Ο δάσκαλος του νησιού, Αντι Μακάλουμ, επιδεικνύει υπερήφανος χάρτες και απεικονίσεις του έναστρου ουρανού, που δημιούργησαν οι μικροί μαθητές του. «Για τους μαθητές μας, η εκστρατεία μας αποτελεί ισχυρή υπενθύμιση ότι ζούμε σε ένα μικρό νησί και είμαστε μέρος ενός αχανούς αλλά αλληλένδετου σύμπαντος», λέει ο Μακάλουμ. Η Κάθριν Χάιμαν, αστροφυσικός του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, στηρίζει την εκστρατεία του Ραμ. «Ο σκοτεινός ουρανός είναι μέρος της φύσης και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας», λέει η δρ Χάιμαν. Τον Ιανουάριο, ομάδα επισκεπτών και μικρών μαθητών βρέθηκε στο κινητό πλανητάριο του Ραμ για να εξερευνήσει τον νυχτερινό ουρανό. Οι μαθητές του Μακάλουμ ενθουσιάσθηκαν παρατηρώντας τους αστερισμούς, ενώ ένας από αυτούς είπε: «Είναι σαν να είμαι μέρος του σύμπαντος».
_____________________________________________________________________________
Κεντρική φωτό: Ιδανικό μέρος για την παρατήρηση του ανόθευτου από φωταψίες ουράνιου θόλου αποτελεί η νήσος Ραμ, ένα από τα σκοτεινότερα σημεία του κόσμου μετά τις μετρήσεις που πραγματοποίησαν με ειδική συσκευή αστρονόμοι του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου. Για το δημοτικό συμβούλιο αποτελεί προτεραιότητα η εκπαίδευση ενηλίκων και παιδιών, ντόπιων και επισκεπτών για την εκστρατεία του σκοτεινού ουρανού. [Nicholas J. R. White/The New York Times]
