«Η παγκόσμια τάξη όπως τη γνωρίζαμε δεν υπάρχει πια. Δεχόμαστε πλέον ευθεία επίθεση από εκείνους που θεωρούσαμε συμμάχους. Η Ευρώπη ήδη επαναπροσδιορίζει τους γεωπολιτικούς της κινδύνους». Η φράση που ανήκει σε Ευρωπαίο διπλωμάτη, προερχόμενο μάλιστα από βαθιά φιλοατλαντική χώρα, συνοψίζει με ελάχιστες παραλλαγές εκείνο που πλέον παραδέχονται δημοσίως και ιδιωτικά Ευρωπαίοι ηγέτες και αξιωματούχοι, ειδικά μετά την επιλογή του Ντόναλντ Τραμπ να σταθεί απέναντι στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι χαρακτηρίζοντας τον ακόμα και δικτάτορα και να συνδιαλλαγεί απευθείας με τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Στις συναντήσεις των μονίμων αντιπροσώπων της Ε.Ε. (Coreper) στις Βρυξέλλες την περασμένη εβδομάδα, «η πλειοψηφία έμοιαζε σοκαρισμένη με τον τρόπο που επιλέγουν πλέον να ενεργούν οι Ηνωμένες Πολιτείες», αναφέρει διπλωματική πηγή και προσθέτει, «έχουμε ήδη ξεκινήσει να προετοιμαζόμαστε για το πώς θα υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας. Αλλά δεν είμαστε ενωμένοι όσο πρέπει ή μπορούμε να είμαστε».
Μετά το Παρίσι
Οι δύο έκτακτες συναντήσεις Ευρωπαίων ηγετών, που διοργάνωσε στο Παρίσι την περασμένη εβδομάδα ο Εμανουέλ Μακρόν, εξελίχθηκαν εκ νέου σε μια «χαμένη ευκαιρία»: δηλώσεις προθέσεων, αλλά όχι δράση, σχολιάζει στην «Κ» ο Τζέιμι Σέι, καθηγητής στρατηγικής και ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο του Εξετερ, πρώην αξιωματούχος του ΝΑΤΟ. «Η ανάπτυξη ευρωπαϊκών στρατευμάτων ακόμα και σε περιορισμένο αριθμό και εκτός της πρώτης γραμμής στην Ουκρανία, είναι απαραίτητη», αναφέρει.
«Εχουμε ήδη ξεκινήσει να προετοιμαζόμαστε για το πώς θα υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας. Αλλά δεν είμαστε ενωμένοι όσο πρέπει ή όσο μπορούμε να είμαστε», σχολίασε διπλωματική πηγή στις Βρυξέλλες και δήλωσε σοκαρισμένη «με τον τρόπο που ενεργούν πλέον οι ΗΠΑ».
Γαλλία και Βρετανία πάντως ήδη εκπονούν σχέδιο για «δύναμη κατευνασμού» –που θα βασίζεται σε δυτικές αεροπορικές δυνάμεις–, με την υποστήριξη των ΗΠΑ, σύμφωνα με τους Financial Times. Το σχέδιο που παρουσιάστηκε από τον Μακρόν στους Ευρωπαίους ηγέτες την περασμένη εβδομάδα, βρήκε ανταπόκριση προσώρας μόνο από τον Κιρ Στάρμερ. Διόλου τυχαία, αμφότεροι εξασφάλισαν «πρόσκληση» να μεταβούν στον Λευκό Οίκο τις επόμενες ημέρες, καθώς η Ουάσιγκτον φέρεται να είχε στείλει ερωτηματολόγιο προς ευρωπαϊκές πρωτεύουσες σχετικά με τις «εγγυήσεις ασφαλείας» που μπορούν να παράσχουν στην Ουκρανία, έπειτα από πιθανή κατάπαυση του πυρός.
Η «αδράνεια» θα εξελιχθεί σε «βρόχο» της Ε.Ε. προειδοποιεί ο Τζέιμι Σέι, ο οποίος θεωρεί ότι πρέπει να προχωρήσει άμεσα σε «σπάσιμο» ταμπού «όπως ο κοινός δανεισμός, ώστε να χρηματοδοτηθούν οι αμυντικές δαπάνες». Ακόμα και τώρα, που οι Ευρωπαίοι συνειδητοποιούν «εκείνο που πάντως ο Τραμπ είχε υπογραμμίσει πριν από την εκλογή του, ότι δηλαδή δεν ενδιαφέρεται για την ασφάλεια της Ευρώπης, συνεχίζουν να μη λαμβάνουν άμεσα αποφάσεις», αναφέρει.
«Η Ενωση δεν χτίστηκε για να ενεργεί ταχύτατα. Στην πανδημία και την ενεργειακή κρίση το πέτυχε, αλλά η σημερινή πρόκληση δεν είναι σε καμία περίπτωση εύκολη», σχολιάζει από την πλευρά του Ευρωπαίος διπλωμάτης, που δεν συμμερίζεται τις απόψεις όσων κατηγορούν την Ε.Ε. για αδράνεια. «Ηδη στο Παρίσι έγινε η αρχή», εξηγεί και προσθέτει, «υπήρξε κατ’ αρχήν συμφωνία όσων συμμετείχαν, ότι κάθε ειρηνευτική συμφωνία για την Ουκρανία θα πρέπει να βασίζεται στη διεθνή νομιμότητα και στο διεθνές δίκαιο. Κατά δεύτερον, ζητήθηκε από τους ηγέτες να απαντήσουν σε δύο ερωτήματα: ποια θα είναι η συνεισφορά τους στην Ουκρανία και ποιες εγγυήσεις ασφαλείας θα μπορέσουν να παρέχουν».
Σύνοδος κορυφής;
Διόλου τυχαία τα ίδια ακριβώς ερωτήματα θέτει ήδη και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα σε συνομιλίες του με Ευρωπαίους ηγέτες, ενόψει πιθανής έκτακτης συνόδου κορυφής, πριν από την προγραμματισμένη του Μαρτίου, αναφέρουν στην «Κ» ευρωπαϊκές πηγές. Ο Κόστα –που έγινε αποδέκτης κριτικής για το ότι ο Μακρόν διοργάνωσε δύο συνόδους και εκείνος όχι– επιδιώκει να διαπιστώσει εάν υπάρχουν απαντήσεις και συναίνεση, ώστε να προχωρήσει σε έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. «Διαφορετικά, δεν έχει νόημα», σχολιάζουν οι ίδιες πηγές.
Η «αδράνεια» θα εξελιχθεί σε «βρόχο» της Ε.Ε. προειδοποιεί ο καθηγητής στρατηγικής και ασφάλειας Τζέιμι Σέι, ο οποίος θεωρεί ότι πρέπει άμεσα να σπάσουν ευρωπαϊκά ταμπού «όπως ο κοινός δανεισμός, ώστε να χρηματοδοτηθούν οι αμυντικές δαπάνες».
Και εάν ενδεχομένως η «πρόσκληση» Μακρόν στον Λευκό Οίκο του δίνει σαφές προβάδισμα εν δυνάμει εκπροσώπου της Ε.Ε. στις συνομιλίες ΗΠΑ – Ρωσίας – Ουκρανίας, δεν είναι σίγουρο ότι αυτό θα γίνει εύκολα αποδεκτό από άλλους Ευρωπαίους. Το πλαίσιο, πάντως, εντός του οποίου θα κινηθεί η Ε.Ε. –ενόψει της επόμενης φάσης των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων– σύμφωνα με διπλωματική πηγή είναι: α) Συνέχιση εφαρμογής κυρώσεων εναντίον της Μόσχας (αν και υπάρχουν ανησυχίες ότι η συναίνεση –αναλόγως των εξελίξεων– θα αποδυναμωθεί). β) Ενταξη Ουκρανίας στην Ε.Ε. γ) Ρόλος της Ευρώπης: ποιος θα βρεθεί στην Ουκρανία και πώς; δ) Συνέχιση στρατιωτικής εκπαίδευσης των Ουκρανών. ε) Πολιτική διαχείριση κρίσεων. «Αυτό που είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποφασιστεί είναι το ποσό που θα πρέπει να συνεχίσει να διαθέτει η Ενωση για τη στρατιωτική ενίσχυση της Ουκρανίας», αναφέρει στην «Κ» η ίδια πηγή. Στην πολύ πιθανή περίπτωση μη συνθηκολόγησης του Κιέβου, είναι η Ευρώπη έτοιμη να στηρίξει μόνη της την Ουκρανία; Για τον Γιάννη Εμμανουηλίδη, διευθυντή μελετών στο European Policy Center, στις Βρυξέλλες, το πιο πιθανό είναι να σχηματιστεί συμμαχία «προθύμων» από κράτη εντός και εκτός Ε.Ε., όπως Βρετανία και Νορβηγία. «Αλλά έως πού θα φτάσει η στήριξή τους και με ποια μέσα, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το πώς θα καταλήξει αυτό που αποκαλούν οι ΗΠΑ διαπραγματεύσεις με τους Ρώσους», αναφέρει, ενώ βλέπει «σημαντικό ρόλο και για το Βερολίνο, μετά τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού».
«Περιφρονεί την Ε.Ε.»
Εκείνο που σόκαρε περισσότερο τους Ευρωπαίους ήταν πάντως η ευθεία «επίθεση» του αντιπροέδρου των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς στην ευρωπαϊκή δημοκρατία στην ομιλία του στη διάσκεψη του Μονάχου, παραδέχονται αρκετοί στις Βρυξέλλες. «Δεν έπρεπε, ωστόσο, να αιφνιδιαστούν», τονίζει ο Εμμανουηλίδης, καθώς είναι γνωστό ότι «ο Τραμπ περιφρονεί την Ε.Ε. και όσα πρεσβεύει». Θεωρεί εξάλλου «αφελές», εάν ανέμεναν κάποιοι ότι θα ακολουθούσε πολιτική «απομονωτισμού» στη βάση του «Αμερική Πρώτα».
