Περιηγούμενος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βρήκα πρόσφατα ένα χάρτη που δείχνει όλες τις χώρες με κατά κεφαλήν ΑΕΠ υψηλότερο από αυτό της Πολωνίας το 1990 και το 2018. Η διαφορά ήταν μεγάλη. Ενώ πριν από 35 χρόνια υπήρχαν αρκετές τέτοιες χώρες όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και στη Νότια Αμερική, την Ασία και την Αφρική. Το 2018 δεν υπήρχαν πλέον κράτη της Νότιας Αμερικής ή της Αφρικής που να επισημαίνονται στον χάρτη. Μέχρι το 2025, η ομάδα συρρικνώθηκε ακόμη περισσότερο. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ, το ΑΕΠ της Πολωνίας το 1990 ήταν μόλις 6.690 δολάρια σε τρέχοντα δολάρια. Μέχρι το 2024 είχε αυξηθεί σχεδόν 8 φορές στα 51.630 δολάρια. Ολα αυτά μέσα σε μόλις τρεις δεκαετίες, δηλαδή μια γενιά. Και συνεχίζεται.
Πώς συνέβη αυτό; Εκτός από τη σκληρή δουλειά των πολιτών μας, δύο σημαντικοί παράγοντες –ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, δύο θεσμοί– συνέβαλαν στην οικονομική επιτυχία: το ΝΑΤΟ και η Ευρωπαϊκή Ενωση.
Οι πηγές της επιτυχίας
Μετά την πτώση του κομμουνισμού στην Πολωνία το 1989 και την επιστροφή της άστατης δημοκρατικής πολιτικής, παρά τις καθημερινές πολιτικές διαμάχες, ένα πράγμα παρέμεινε σταθερό, ανεξάρτητα από το ποιος ήταν στην εξουσία – η αποφασιστικότητα της Πολωνίας να ενταχθεί στους δύο προαναφερθέντες οργανισμούς. Γιατί;
Είμαστε σπουδαίο έθνος αλλά χώρα μεσαίου μεγέθους. Εκτιμούμε τη μακρά ιστορία μας αλλά ο πληθυσμός μας είναι πολύ μικρότερος από αυτόν του Πεκίνου και της Σαγκάης μαζί. Η Πολωνία χρειάζεται συμμάχους για να ενισχύσει τις δυνατότητές της στη διεθνή σκηνή.
Αυτό που ίσχυε για την Πολωνία –το 1990 μια φτωχή χώρα που βγήκε από τέσσερις δεκαετίες ρωσικής κυριαρχίας και οικονομικής κακοδιαχείρισης– μπορεί κάλλιστα να ισχύει για πολλές από τις λεγόμενες «μεσαίες δυνάμεις» στην Ασία, την Αφρική και τη Νότια Αμερική που αναζητούν χώρο για να αναπτυχθούν.
Οι χώρες αυτές χρειάζονται συχνά αυτό που η Πολωνία χρειαζόταν απεγνωσμένα πριν από 35 χρόνια και από το οποίο εξακολουθεί να επωφελείται: Σωστή διακυβέρνηση, επενδύσεις στο εξωτερικό χωρίς δεσμεύσεις, αλλά πάνω απ’ όλα πολιτική σταθερότητα, κράτος δικαίου και προβλέψιμο διεθνές περιβάλλον με γείτονες πρόθυμους να μη διεξάγουν πολέμους αλλά να συνεργάζονται για αμοιβαίο όφελος.
Σήμερα, η διεθνής τάξη αμφισβητείται σε πολλαπλά μέτωπα. Ορισμένες φορές δικαίως. Θεσμοί δεκαετιών –συμπεριλαμβανομένου του ΟΗΕ και του Συμβουλίου Ασφαλείας του– δεν αντιπροσωπεύουν την παγκόσμια κοινότητα και δεν είναι ικανοί να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε. Αυτό που χρειάζονται, ωστόσο, είναι να μεταρρυθμιστούν εκ βάθρων, όχι να απορριφθούν εντελώς.
Ιμπεριαλιστικές ψευδαισθήσεις
Για όσους αναζητούν απεγνωσμένα την αλλαγή, η ισχύς μπορεί να φαίνεται ελκυστική. Αυτό θα ήταν λάθος. Η εγκατάλειψη των φόρουμ διεθνούς διαλόγου και η προσφυγή στη βία δεν θα μας πάνε μπροστά.
Σκεφτείτε την απρόκλητη επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για έναν σύγχρονο αποικιοκρατικό πόλεμο εναντίον του ουκρανικού λαού, ο οποίος –όπως και εμείς οι Πολωνοί πριν από 30 χρόνια– θέλει μια καλύτερη ζωή και συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί ποτέ να επιτύχει αυτόν τον στόχο επιστρέφοντας στην καθυπόταξη στη Ρωσία. Η επιθετικότητα του Κρεμλίνου είναι ο απελπισμένος αγώνας μιας αποτυχημένης αυτοκρατορίας να αποκαταστήσει τη σφαίρα επιρροής της.
H Πολωνία, αναλαμβάνοντας την προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης, κατέστησε σαφή την προτεραιότητά της: ασφάλεια στις πολλές διαστάσεις της.
Η ρωσική νίκη –που μακάρι να μην έρθει ποτέ– δεν θα δημιουργήσει μια πιο δίκαιη παγκόσμια τάξη. Δεν θα ωφελούσε τις χώρες που είναι δυσαρεστημένες με την κατάσταση που επικρατεί σήμερα.
Ο πόλεμος δεν είναι σχεδόν ποτέ σύντομος δρόμος προς την ευημερία.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Πολωνία, αναλαμβάνοντας την προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης, κατέστησε σαφή την προτεραιότητά της – ασφάλεια στις πολλές διαστάσεις της, από τη στρατιωτική και την οικονομική έως την ψηφιακή. Μια Ευρώπη ασφαλής, ευημερούσα και ανοικτή για τις επιχειρήσεις μπορεί να ωφελήσει όχι μόνο τους Ευρωπαίους αλλά και μια ευρύτερη παγκόσμια κοινότητα. Ακριβώς όπως ωφέλησε την Πολωνία τις τελευταίες τρεις δεκαετίες.
Μπορεί να ακούγεται βαρετό, αλλά λειτούργησε. Απλά κοιτάξτε τους αριθμούς.
* Ο κ. Ράντοσλαβ Σικόρσκι είναι υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας.
