«Θέλουν να μας απαγορεύσουν το χοιρινό κότσι, το λουκάνικο, το σνίτσελ. Σας λέω ένα πράγμα: δεν θα αφήσω κανέναν να μου πάρει το σνίτσελ! Κανείς δεν θα πλησιάσει το σνίτσελ μου!», διεκήρυττε πριν από δύο χρόνια η ηγέτις της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) Αλις Βάιντελ. Το βίντεο στο οποίο προειδοποιεί όποιον της στερήσει τις γερμανικές σπεσιαλιτέ έχει γίνει viral. Πολλοί την τρολάρουν, άλλοι ταυτίζονται μαζί της, κάποιοι σχολιάζουν «να βρεις κάποιον να σ’ αγαπάει όπως η Αλις το σνίτσελ της». Γεγονός όμως είναι ότι με αποσπάσματα σαν κι αυτό και μέσα από τη συστηματική αναπαραγωγή τους, ο λόγος της κατακλύζει τα σόσιαλ μίντια. Οι χρήστες επιλέγουν να στολίσουν τις σχετικές λεζάντες με μια μπλε καρδιά ως «εμότικον», μπλε είναι εξάλλου το χρώμα της AfD.
Ομως η ρητορική της Βάιντελ κάθε άλλο παρά ανώδυνη σαν «εμότικον» είναι. Μιλάει για κλειστά σύνορα, επαναπατρισμό των μεταναστών και υπόσχεται ανένδοτο αγώνα ενάντια στις ανεμογεννήτριες.
Οι σύμμαχοι
Στον προεκλογικό της αγώνα έχει τη συνδρομή ισχυρών παικτών στο εξωτερικό. Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν, που κάποτε θεωρούσε την AfD μαύρο πρόβατο και δεν ήθελε να την εντάξει στην ευρωομάδα του, είχε συνάντηση με τη Βάιντελ αυτήν την εβδομάδα και της φέρθηκε σαν να είναι ομόλογοι. «Σήμερα γνώρισα το μέλλον της Γερμανίας. Ηταν τιμή μου να σε υποδεχθώ στη Βουδαπέστη, πρόεδρε Αλις Βάιντελ!», είπε.
O ιδιοκτήτης του Χ και ιδρυτής της Τesla, Eλον Μασκ, κατά πολλούς «σκιώδης πρόεδρος των ΗΠΑ», αποκάλεσε το κόμμα της μοναδική ελπίδα για τη Γερμανία. Την ίδια στιγμή, άλλη μια επίθεση, ύστερα από εκείνες στο Μαγδεβούργο και στο Ασάφενμπουργκ της Βαυαρίας, αυτή τη φορά στο Μόναχο με δράστη 24χρονο Αφγανό, του οποίου είχε απορριφθεί η αίτηση ασύλου, μεταφέρει την πολιτική αντιπαράθεση στο προνομιακό της πεδίο: το μεταναστευτικό.
Ολα τα κόμματα παραδέχθηκαν ότι κάτι πρέπει να αλλάξει, «ο δράστης να τιμωρηθεί και να απελαθεί», όπως χαρακτηριστικά είπε ο καγκελάριος Ολαφ Σολτς. Μία ημέρα νωρίτερα, είχε προαναγγείλει επέκταση των αυστηρών ελέγχων στα γερμανικά σύνορα κατά έξι μήνες. Κανένα κόμμα δεν τολμάει πλέον να διαφοροποιηθεί ριζικά σε αυτό το ζήτημα αφού το 67% των Γερμανών θέλει την επ’ αόριστον παράταση των μέτρων.
Αποδαιμονοποίηση
Αν κάποτε η ίδια η Βάιντελ και το κόμμα της ήταν παρίες στη γερμανική πολιτική σκηνή, αυτό έχει αλλάξει. Την Πέμπτη συμμετείχε στο ντιμπέιτ των υποψήφιων καγκελαρίων, συνομιλώντας επί ίσοις όροις με τον Σολτς, τους επικεφαλής των συντηρητικών και των Πρασίνων, Φρίντριχ Μερτς και Ρόμπερτ Χάμπεκ αντίστοιχα. Τον δρόμο για την κατάρρευση του πολιτικού τείχους που υψωνόταν μέχρι πρότινος γύρω από την AfD άνοιξε ο Μερτς με την πρόταση πέντε σημείων για αυστηροποίηση της μεταναστευτικής πολιτικής. Για την υπερψήφισή της στη Βουλή δέχθηκε τις ψήφους της AfD, παρά τη διακομματική κατακραυγή. Στις τελευταίες δημοσκοπήσεις η συντηρητική παράταξη του Μερτς καταγράφει μικρές απώλειες και δεν αποκλείεται η επίθεση στο Μόναχο να εξωθήσει τους πιο μετριοπαθείς ψηφοφόρους της παράταξης στην «Εναλλακτική».
Η εκλογική βάση
Ποιο είναι το προφίλ του μέσου ψηφοφόρου της AfD; Ανδρας, Ανατολικογερμανός, χαμηλής εισοδηματικής τάξης, άνεργος ή εργάτης, χωρίς πανεπιστημιακή μόρφωση, συχνά με ακροδεξιά κοσμοθεωρία και διαστρεβλωμένη αντίληψη της αλήθειας. Χαρακτηριστική είναι η έρευνα που αποδεικνύει ότι ενώ ο αληθινός πληθωρισμός πέρυσι ήταν 2,2%, ο ψηφοφόρος της AfD θεωρούσε ότι είναι 18,7!
Ειδικά στην πρώην ανατολική Γερμανία οι πολίτες αισθάνονται ότι η επανένωση δεν τους αφορά, ότι το δυτικό κομμάτι τους κατάπιε με αποικιοκρατικούς όρους και δεν άφησε τα «νέα κρατίδια», όπως αποκαλούνται, να αναπτυχθούν ελεύθερα. Αυτό το αίσθημα της αδικίας υπάρχει κυρίως στις μεγαλύτερες γενιές που έζησαν τη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας, εξαιτίας των στενών οικογενειακών δεσμών όμως μεταδίδεται γρήγορα και στους νεότερους, με αποτέλεσμα το κόμμα να αποκτά διαγενεακή δυναμική, επισημαίνει ο Κλάους Χούρελμαν, καθηγητής στο Hertie School of Governance.
Aυτό δεν σημαίνει ότι το κόμμα δεν έχει διείσδυση και σε παράδοξες εκλογικές δεξαμενές, όπως οι μετανάστες (ειδικά Ελληνες, Τούρκους κ.λπ. που ήρθαν στη χώρα πολλές δεκαετίες πριν και διαχωρίζουν εαυτούς από τους νεοφερμένους αιτούντες άσυλο) και τα μέλη της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας.
Το 2018 το κόμμα είχε επιχειρήσει να καταργήσει τον νόμο για την ισότητα στον γάμο. Σήμερα όμως έχει ηγέτιδα τη Βάιντελ, μια γυναίκα, η οποία έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με μια άλλη γυναίκα, αν και δεν θέλει να αυτοαποκαλείται κουίρ. Ζευγάρι ομοφυλόφιλων ψηφοφόρων του κόμματος εξήγησε πρόσφατα στο δεύτερο κανάλι της κρατικής τηλεόρασης: «Ουδέποτε δέχθηκα επίθεση από δεξιούς ή Γερμανούς, σε αντίθεση με Αραβες, Τούρκους και πρόσφυγες. Πιστεύω ότι μπορεί κανείς να καταλάβει πως είμαι γκέι. Και ακριβώς αυτή η ομάδα ατόμων έχει πρόβλημα με τη σεξουαλικότητά μου».
Παλαιότερα οι μετανάστες στη Γερμανία ψήφιζαν ως επί το πλείστον αριστερά κόμματα. Πλέον όμως υπάρχουν σημεία στην ιδεολογική πλατφόρμα της AfD που είναι ελκυστικά για εκείνους. Θέματα όπως η κριτική στη woke ατζέντα, η ομοφοβία και οι πατριαρχικές δομές βρίσκουν απήχηση στους μετανάστες, εξήγησε πρόσφατα στο δίκτυο WDR ο πολιτικός επιστήμονας Στέφαν Μάρσαλ. Αλλοι εξάλλου ενσωματωμένοι μετανάστες δεν θέλουν να φιλοξενηθούν στη χώρα νέοι πρόσφυγες γιατί φοβούνται πως η άφιξή τους μπορεί να αποβεί εις βάρος τους και να πλήξει την ευημερία τους. Ο ελληνικής καταγωγής υποψήφιος του κόμματος στην Εσση Ρόμπερτ Λάμπρου είναι από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της αντίφασης. Παράλληλα, άλλα στελέχη της AfD, όπως ο ευρωβουλευτής Μαξιμίλιαν Κρα, κάνουν δημόσια ανοίγματα σε τουρκικής καταγωγής μετανάστες, πλέκοντας το εγκώμιο του Ταγίπ Ερντογάν ως σταθερού φίλου της Γερμανίας στο Χ και το TikTok.
Ενσωματωμένοι μετανάστες δεν θέλουν στη Γερμανία νέους πρόσφυγες γιατί φοβούνται πως η άφιξή τους μπορεί να πλήξει την ευημερία τους. Ο ελληνικής καταγωγής υποψήφιος του κόμματος στην Εσση, Ρόμπερτ Λάμπρου, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της αντίφασης.
Γιατί ψηφίζουν τόσο πολλοί νέοι το ακροδεξιό κόμμα; Επειδή δίνει εύκολες απαντήσεις σε σύνθετα ζητήματα, λένε οι πολιτικοί επιστήμονες. Η πολυκρίση (οικονομική, υγειονομική, ενεργειακή) και οι πόλεμοι των τελευταίων ετών που δημιουργούν ανασφάλεια και άγχος κοινωνικής καθόδου σε μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού μπορούν πιο εύκολα να αντιμετωπιστούν ως υπαιτιότητα μιας ευάλωτης πληθυσμιακής ομάδας, όπως οι μετανάστες, ή ενός αποδιοπομπαίου τράγου, όπως τα συστημικά ΜΜΕ. Η αίσθηση ότι τα mainstream κόμματα δεν έχουν επαφή με τα καθημερινά προβλήματα των πολιτών (πληθωρισμός, εργασιακή ανασφάλεια, επιδείνωση των παρεχομένων υπηρεσιών υγείας) ωθεί επίσης ένα μεγάλο κομμάτι του εκλογικού σώματος να στείλει ένα «χαστούκι στο κατεστημένο» –όπως πιστεύει– ψηφίζοντας AfD.
Σύμφωνα με το ίδρυμα των Σοσιαλδημοκρατών (SPD), Φρίντριχ Εμπερτ Στίφτουνγκ, ο αριθμός των Γερμανών με ακροδεξιά κοσμοθεωρία έχει τετραπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια. Από την πλευρά του ο Γιαν Νόβακ, μέλος της κινητής συμβουλευτικής μονάδας κατά της Ακροδεξιάς στη Βαυαρία επιμένει ότι τέτοιου είδους απόψεις υπήρχαν ανέκαθεν στην κοινωνία, πλέον όμως εκπροσωπούνται οργανωμένα και στη Βουλή. Η Βάιντελ ως γυναίκα που μεγαλώνει δύο παιδιά με μια –υιοθετημένη– Σριλανκέζα είναι το ιδανικό φύλλο συκής για το κόμμα που καταγγέλλεται ως ρατσιστικό και ομοφοβικό.
Το 2018 η AfD είχε επιχειρήσει να καταργήσει τον νόμο για την ισότητα στο γάμο. Σήμερα, η ηγέτις της έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με τη σύντροφό της και μεγαλώνουν μαζί δύο παιδιά – ιδανικό φύλλο συκής για το κόμμα που καταγγέλλεται ως ρατσιστικό και ομοφοβικό.
Η AfD δεν έχει δικό της λογαριασμό στο TikTok, διαθέτει όμως υποστηρικτές, ινφλουένσερς που ποστάρουν βίντεο των στελεχών του κόμματος, κυρίως της Βάιντελ με μουσική επένδυση. Συχνά με αυτό το μοντάζ οι θέσεις του διαδίδονται από λογαριασμούς που δεν συνδέονται άμεσα με την AfD. Εξιδανικεύουν την επικεφαλής του κόμματος με σχόλια όπως «είναι τόσο γλυκούλα», σε μια προσπάθεια να την εμφανίσουν χαριτωμένη και προσιτή. Αποπολιτικοποιούν το περιεχόμενο των ομιλιών της παρουσιάζοντάς το σαν ψυχαγωγικό. Ετσι το απόσπασμα για το σνίτσελ δεν είναι πλέον ένα εθνικιστικό, ξενοφοβικό παραλήρημα, αλλά ένα αστείο ξέσπασμα λαιμαργίας.
