«Μονομερή κίνηση» που «αποδυναμώνει» το ΝΑΤΟ χαρακτηρίζει ο Iαν Μπρέμερ το τηλεφώνημα του Ντόναλντ Τραμπ στον Πούτιν την περασμένη Τετάρτη. Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ αποτελεί μεγαλύτερο κίνδυνο από τη Ρωσία και την Κίνα για τη δυτική συμμαχία, δηλώνει στην «Κ» ο πρόεδρος και ιδρυτής της διεθνούς εταιρείας πολιτικών συμβούλων Eurasia Group.
– Σχεδόν ένα μήνα μετά την ορκωμοσία, τι σας έχει εκπλήξει σχετικά με τις κινήσεις του Ντόναλντ Τραμπ στη διεθνή σκηνή;
– Eίναι αναμφίβολα μια ανατρεπτική δύναμη, αλλά την οποία τόσο οι σύμμαχοι όσο και οι αντίπαλοι έχουν συνηθίσει τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό να διαχειρίζονται. Αυτό που με έχει εκπλήξει είναι ο ρόλος-κλειδί του Ελον Μασκ, που έχει πολύ μεγαλύτερη επιρροή –και μια πολύ πιο στενή σχέση με τον Τραμπ– από ό,τι περιμέναμε. Αυτό το έχουμε ήδη δει στην πράξη με τον ρόλο διαμεσολαβητή που ανέλαβε με τους Ιρανούς [σ.σ.: με τους οποίους ο CEO της Tesla είχε συνάντηση κατά την περίοδο της μετάβασης] αλλά και με τις δημόσιες παρεμβάσεις του που αφορούν τους Ευρωπαίους, τους Καναδούς, τους Νοτιοαφρικανούς και άλλους.
– Στην Ουκρανία, όπου ο Τραμπ ανακοίνωσε την Τετάρτη την έναρξη των διαπραγματεύσεων ερήμην του Κιέβου, το Κρεμλίνο δεν δείχνει σημάδια αποκλιμάκωσης των απαιτήσεών του. Πώς βλέπετε τον πόλεμο –και την εμπλοκή των ΗΠΑ– να εξελίσσεται στους επόμενους 6-12 μήνες;
– Ο Τραμπ έχει ήδη πετύχει πράγματα σχετικά με την Ουκρανία, όπως φαίνεται από την πρόταση του Ζελένσκι για την πρόσβαση σε σπάνιες γαίες και άλλες πηγές ορυκτού πλούτου σε αντάλλαγμα για τη συνέχιση της αμερικανικής βοήθειας. Ο Τραμπ είναι πλέον πιο κοντά στο –μεγαλύτερης διάρκειας– χρονοδιάγραμμα των Ευρωπαίων για την επίτευξη μιας συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός από ό,τι δήλωνε κατά την προεκλογική περίοδο. Αυτό είναι πηγή ανακούφισης για τις Βρυξέλλες και τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών της Ε.Ε. Το πιο πιθανό ενδεχόμενο παραμένει η επίτευξη συμφωνίας εντός του 2025, αλλά δεν θα είναι εύκολο – ο Τραμπ δεν έχει ιδιαίτερους μοχλούς πίεσης που μπορεί να κινήσει κατά της Ρωσίας. Το τηλεφώνημα με τον Πούτιν την Τετάρτη ήταν στο πλαίσιο της προσπάθειας έναρξης των διαπραγματεύσεων. Προκάλεσε όμως ανησυχία στους συμμάχους των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, καθώς δεν υπήρξε κανένας συντονισμός πριν γίνει και ήταν μια μονομερής κίνηση που αποδυναμώνει τη Συμμαχία.
Οι επανειλημμένες δημόσιες αναφορές του στο σχέδιο για τη Γάζα αυξάνουν τις πιθανότητες η ανακωχή να καταρρεύσει. Θα προκαλέσει έντονες αντιδράσεις κατά των ΗΠΑ από σχεδόν τους πάντες στον Παγκόσμιο Νότο.
– Πόσο σοβαρά παίρνετε το «σχέδιο» για τη Γάζα; Πόσο μεγάλη ζημιά ενδέχεται να κάνει στις συμμαχίες των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή;
– Το σχέδιο του Τραμπ για τη Γάζα αποτελεί το αρχικό σημείο μιας διαπραγμάτευσης. Δεν θα εφαρμοστεί όπως παρουσιάστηκε δημοσίως – και σε ιδιωτικές επαφές με συμμάχους στον Περσικό έχει ήδη κάνει πίσω σε κάποια σημεία. Ωστόσο οι επανειλημμένες δημόσιες αναφορές στο σχέδιο θα επηρεάσουν ουσιωδώς την κατάσταση. Αυξάνουν τις πιθανότητες η ανακωχή στη Γάζα, που κρέμεται από μια κλωστή, να καταρρεύσει. Θα προκαλέσει έντονες αντιδράσεις κατά των Ηνωμένων Πολιτειών από σχεδόν τους πάντες στον Παγκόσμιο Νότο. Και θα κάνει τη ζωή δύσκολη για τους ηγέτες της Αιγύπτου και της Ιορδανίας, που χρειάζονται τη χρηματοδότηση που λαμβάνουν από τις ΗΠΑ, αλλά για τους οποίους η αποδοχή ή όχι εκατοντάδων χιλιάδων Παλαιστινίων προσφύγων αποτελεί σχεδόν υπαρξιακό ζήτημα.
Ο Τραμπ ενδιαφέρεται για την προβολή της αμερικανικής ισχύος σε περιοχές που θεωρεί ότι ανήκουν στη σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ – και η προώθηση των συμφερόντων του Ισραήλ περιλαμβάνεται σε αυτό. Αλλά ο ίδιος έχει φροντίσει να σημειώσει ότι δεν θα εμπλακούν με κανέναν τρόπο αμερικανικά στρατεύματα. Είναι βέβαιο ότι δεν θέλει την ευθύνη για «νέους αμερικανικούς πολέμους».
– ΗΠΑ – Κίνα: Στις προβλέψεις της Eurasia για το 2025 η σχέση των δύο υπερδυνάμεων ήταν το τρίτο μεγαλύτερο ρίσκο. Γράφατε σχετικά ότι ο Τραμπ θα βάλει τέλος στην περίοδο σταθερότητας που καθιέρωσαν ο Τζο Μπάιντεν με τον Σι Τζινπίνγκ, «πυροδοτώντας μια διαδικασία ασύντακτης αποσύνδεσης στην πιο σημαντική γεωπολιτική σχέση στον κόσμο». Ενα μήνα μετά την ορκωμοσία είναι η αίσθησή σας ότι ο Αμερικανός πρόεδρος είναι πιο πιθανό να επιδιώξει μια μείζονα αντιπαράθεση παρά ένα συμβιβασμό;
– [Αυτή η σχέση] πηγαίνει όπως αναμενόταν. Ο Τραμπ επέβαλε δασμούς που έβαλαν τους Κινέζους σε σκέψεις, παρότι η κινεζική ηγεσία δεν τους θεωρεί μια ανυπέρβλητη απειλή. Ο Τραμπ έχει επίσης στραφεί προς μια πολύ επιθετική γραμμή στην πολιτική για την τεχνολογία, με σχέδια να σφίξει τους περιορισμούς στις εξαγωγές. Και δεν μοιάζει να βιάζεται για συνάντηση κορυφής με τον Σι Τζινπίνγκ, αν και ήδη έχουν ξεκινήσει οι προεργασίες για κάτι τέτοιο. Το βασικό δεδομένο είναι ότι οι διμερείς επαφές που διασφάλισαν μια σταθερή σχέση υπό τον Μπάιντεν, με νευραλγικό τον ρόλο του συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας Τζέικ Σάλιβαν, σταμάτησαν – κάτι που καθιστά τη σχέση πιο επισφαλή.
– Πώς θα επηρεάσει τη σχέση η ανάδυση του DeepSeek;
– Το ότι η Κίνα μπορεί να δημιουργήσει ένα δικό της, υψηλών προδιαγραφών μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης, παρά τους περιορισμούς στις εξαγωγές των μικροτσίπ τελευταίας γενιάς, δίνει στους Κινέζους μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις δυνατότητες της οικονομίας τους να διαχειριστεί την περαιτέρω αποσύνδεση από τις ΗΠΑ. Επιπλέον ωθεί και τους Ευρωπαίους προς την ανάπτυξη μιας πιο αυτόνομης στρατηγικής στην τεχνολογία. Για τους διαμορφωτές πολιτικής στις ΗΠΑ εντείνει την αίσθηση του επείγοντος σχετικά με την ανάγκη βιομηχανικής πολιτικής που να εστιάζει στην Τ.Ν., αλλά την ανάγκη περαιτέρω εργαλειοποίησης της εφοδιαστικής αλυσίδας των μικροτσίπ [κατά της Κίνας].
Απειλεί ο ίδιος τη Δύση
– Απειλές εδαφικής επέκτασης εις βάρος συμμάχων, αυταρχική στροφή στο εσωτερικό: είναι ίσως πρόωρο το ερώτημα, αλλά μπορεί να επιβιώσει όλων αυτών η δυτική συμμαχία;
– Δυστυχώς είναι όντως πολύ νωρίς για να το απαντήσουμε. Αλλά πρόκειται για μια πρόκληση άνευ προηγουμένου. Η απειλή που συνιστά ο Τραμπ για τη συνοχή της διατλαντικής συμμαχίας είναι μεγαλύτερη και πιο επικίνδυνη από αυτήν που προέρχεται από τους εξωτερικούς αντιπάλους της.
