Ο Αλεξέι Ναβάλνι επέστρεψε στη Ρωσία για τους τελευταίους 37 μήνες της ζωής του στις 17 Ιανουαρίου 2021, δηλώνοντας στο αεροδρόμιο Σερεμέτιεβο της Μόσχας: «Αυτή είναι η καλύτερη μέρα των τελευταίων πέντε μηνών για μένα. Αυτό είναι το σπίτι μου. Δεν φοβάμαι τίποτα και σας προτρέπω να μη φοβάστε ούτε σεις τίποτα».
Ο κύριος πόλος αντιπολίτευσης της Ρωσίας είχε περάσει τους τελευταίους μήνες αναρρώνοντας στη Γερμανία ύστερα από απόπειρα κατά της ζωής του από τη Ρωσική Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας (FSB). Λίγα λεπτά αφότου έκανε τα σχόλιά του, ο Ναβάλνι συνελήφθη, και θα παρέμενε πίσω από τα κάγκελα μέχρι τοn θάνατό του, ακριβώς έναν χρόνο πριν από σήμερα, στις 16 Φεβρουαρίου 2024, στην απομακρυσμένη ποινική αποικία «Πολικός Λύκος» στον Αρκτικό Κύκλο.
Μεταξύ της επιστροφής του Ναβάλνι στη Ρωσία τον Ιανουάριο του 2021 και του θανάτου του τον Φεβρουάριο του 2024, σε ηλικία 47 ετών, αντιμετώπισε τη μια ποινική υπόθεση μετά την άλλη, προσθέτοντας χρόνια στη φυλάκισή του και αυξάνοντας τη σοβαρότητα της κράτησής του. Μέχρι τη στιγμή του θανάτου του, βρισκόταν στον πιο σκληρό τύπο φυλακών του ρωσικού σωφρονιστικού συστήματος –μια αποικία «ειδικού καθεστώτος»– και συχνά τον έστελναν σε κελί απομόνωσης.
Η τελευταία δημόσια εμφάνιση του Ναβάλνι έγινε μέσω τηλεσύνδεσης. Ηταν ευδιάθετος, με τη χαρακτηριστική του αισιοδοξία και το χιούμορ του να επιδεικνύονται ακόμα. Ειρωνικά, ζήτησε από τον δικαστή οικονομική βοήθεια:
«Αξιότιμε, θα σας στείλω τον προσωπικό μου αριθμό λογαριασμού για να χρησιμοποιήσετε τον τεράστιο μισθό σας ως ομοσπονδιακός δικαστής για να “ζεστάνετε” τον προσωπικό μου λογαριασμό, γιατί μου τελειώνουν τα χρήματα».
Ο Ναβάλνι πέθανε την επόμενη μέρα. Σύμφωνα με τις σωφρονιστικές αρχές, κατέρρευσε ύστερα από σύντομο περίπατο και έχασε τις αισθήσεις του. Αν και οι ρωσικές αρχές ισχυρίστηκαν ότι πέθανε από φυσικά αίτια, έγγραφα που δημοσιεύθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2024 από το The Insider –έναν ανεξάρτητο ιστότοπο ερευνών με εστίαση στη Ρωσία και έδρα στη Λετονία– υποδηλώνουν ότι ο Ναβάλνι μπορεί να είχε δηλητηριαστεί.
«Ο Πούτιν τον φοβάται ακόμα»
Η Γιούλια Ναβάλναγια, η σύζυγος του Ναβάλνι, έγραψε πως «ο Πούτιν φοβάται τον Αλεξέι, ακόμα κι αφού τον σκότωσε», στις 10 Ιανουαρίου 2025 αφού διάβασε μια περίεργη επιστολή.
Η μητέρα του, Λιουντμίλα Ναβάλναγια, είχε γράψει στο Rosfinmonitoring, ένα ρωσικό κρατικό όργανο, ζητώντας να αφαιρεθεί το όνομα του γιου της από τη λίστα με τους «εξτρεμιστές και τρομοκράτες», τώρα που δεν ήταν πια στη ζωή.
Η επίσημη απάντηση ήταν… βγαλμένη από έργο του Κάφκα: Το όνομα του Ναβάλνι δεν μπορούσε να αφαιρεθεί καθώς είχε προστεθεί μετά την έναρξη ποινικής υπόθεσης εναντίον του. Παρόλο που ήταν νεκρός, η Rosfinmonitoring δεν είχε ενημερωθεί για τον τερματισμό της υπόθεσης «σύμφωνα με τη διαδικασία που ορίζει ο νόμος», οπότε το όνομά του θα έπρεπε να παραμείνει.
«Ο Πούτιν το κάνει αυτό για να σε φοβίσει», συνέχισε η Γιούλια. «Θέλει να φοβάσαι να αναφέρεις τον Αλεξέι και σταδιακά να ξεχάσεις το όνομά του. Κανείς όμως δεν θα ξεχάσει».
Σήμερα, η οικογένεια και η ομάδα συνεργατών του Ναβάλνι συνεχίζουν το έργο του εκτός Ρωσίας και αγωνίζονται για να κρατήσουν το όνομά του ζωντανό στην πατρίδα του. Αλλά οι πιθανότητες είναι εναντίον τους.
Δημοσκόπηση έδειξε ότι το ποσοστό των Ρώσων που λένε ότι δεν γνωρίζουν τίποτα για τον Ναβάλνι ή τις δραστηριότητές του διπλασιάστηκε περίπου στο 30% μεταξύ της επιστροφής του τον Ιανουάριο του 2021 και του θανάτου του τρία χρόνια αργότερα.
Ο Ναβάλνι πολέμησε ενάντια σε ένα αυταρχικό σύστημα και πλήρωσε το τίμημα με τη ζωή του. Δεδομένων των πολύ πραγματικών φόβων που μπορεί να έχουν οι Ρώσοι να εκφράσουν την υποστήριξή τους σε έναν άνθρωπο που εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται εξτρεμιστής από το καθεστώς Πούτιν, δεν είναι εύκολο να αξιολογήσουμε τι πιστεύουν πραγματικά οι άνθρωποι εκεί για αυτόν και την κληρονομιά του. Ωστόσο ποτέ δεν θα μάθουμε πόσο δημοφιλής θα ήταν ο Ναβάλνι σε ένα «κανονικό» πολιτικό σύστημα στη Ρωσία, για το οποίο και αγωνίστηκε.
Πηγή: The Conversation
