Ο Σέρβος ηγέτης Αλεξάνταρ Βούτσιτς βρίσκεται στα σκοινιά. Οι διαδηλώσεις των φοιτητών, με αφορμή το δυστύχημα στον σιδηροδρομικό σταθμό του Νόβι Σαντ, όπου δεκαπέντε άνθρωποι καταπλακώθηκαν από την πτώση της νεόδμητης οροφής, όχι μόνο δεν εμφανίζουν σημάδια ύφεσης, αλλά, απεναντίας, οι σπίθες από το Βελιγράδι άρχισαν να ταξιδεύουν και σε άλλες πόλεις της Σερβίας, κυρίως στην επαρχία, από όπου έως τώρα αντλούσε την πολιτική του ισχύ.
Ο πρόεδρος Βούτσιτς φαίνεται να μη «διάβασε» σωστά τις κινητοποιήσεις, ίσως και να τον πρόδωσε το πολιτικό του ένστικτο, που δείχνει να τον κατευθύνει στα δεκατρία χρόνια παραμονής του στην εξουσία.
Με την αλαζονεία που τον διακρίνει, αψήφησε τις αντιδράσεις για το τραγικό δυστύχημα, εκτιμώντας ότι αυτές σύντομα θα εκτονωθούν, προβαίνοντας ο ίδιος σε κάποιες κινήσεις προς αποσυμπίεση της κατάστασης, οι οποίες κορυφώθηκαν με τη «θυσία» του πρωθυπουργού Μίλος Βούτσεβιτς, στον οποίο θέλησε να μετακυλήσει τις ευθύνες. Νόμισε ότι δίνοντας στο πιάτο της οργισμένης κοινωνίας την «κεφαλή» της κυβέρνησης και υποτακτικό του, θα διασωθεί. Δεν κατάλαβε ή δεν θέλησε να παραδεχθεί ότι η πραγματική αιτία αυτού του ξεσηκωμού είναι ο ίδιος ο απολυταρχισμός με τον οποίο ασκεί, εν μέσω απύθμενης διαφθοράς, τόσα χρόνια την εξουσία και οι νεκροί στο Νόβι Σαντ ήταν η αφορμή.
Από το 2012
Ολα αυτά τα χρόνια, από το 2012 έως και σήμερα, ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς εξουσιάζει έχοντας υποκαταστήσει τους πάντες στη Σερβία. Από αυτόν αρχίζουν και σε αυτόν τελειώνουν όλα, οι θεσμοί απλώς υπάρχουν για να επικυρώνουν τις επιλογές και τις αποφάσεις του και να μπορεί να λέει ότι στη Σερβία λειτουργεί το δημοκρατικό πολίτευμα. Από την κυβέρνηση και το κόμμα του, τη δικαιοσύνη, έως τον κρατικό μηχανισμό, την πλειοψηφία των ΜΜΕ, ειδικά των κρατικών, τη διπλωματία, τον στρατό και την αστυνομία, οι πάντες τελούν υπό τη βούληση και την κρίση του.
Οποιος τολμήσει να εναντιωθεί στα σχέδιά του τίθεται στο στόχαστρο του ιδίου που δεν διστάζει μέσα από εκπομπές σε ελεγχόμενους τηλεοπτικούς σταθμούς να τον στιγματίσει και να τον ρίξει στην πυρά. Στα πρότυπα του Ούγκο Τσάβες, έχει πιάσει «στασίδι» στην τηλεόραση και λαϊκίζει άνευ αντίλογου, κατακεραυνώνοντας προσωπικά τους πολιτικούς του αντιπάλους, που φυσικά δεν έχουν τη δυνατότητα απάντησης.
Η Σερβία, για πρώτη φορά από το 2000 όταν οι λαϊκές διαδηλώσεις-σεισμός έριξαν τον Μιλόσεβιτς, μοιάζει και πάλι με καζάνι που βράζει. Οι Σέρβοι φαίνεται να έχουν αποτινάξει τον φόβο που τόσα χρόνια τους κρατούσε βυθισμένους στη σιωπή και να αγκαλιάζουν τις αντιδράσεις των φοιτητών.
Εξάλλου, οι σημερινοί νέοι που καταλαμβάνουν πλατείες και τις γέφυρες του Δούναβη στο Βελιγράδι, οργανώνουν πορείες, κατεβαίνουν στους δρόμους και σε άλλες πόλεις, διαδηλώνοντας κατά της διαφθοράς, του σάπιου συστήματος και του αυταρχισμού του Βούτσιτς, είναι τα παιδιά εκείνων των Σέρβων που διαδήλωναν, υπό πολύ πιο δύσκολες συνθήκες, στα ίδια μέρη για να γκρεμίσουν τον Μιλόσεβιτς.
Αποσυμπίεση
Επίκειται το τέλος του πιο ισχυρού στη μετά Μιλόσεβιτς εποχή Σέρβου ηγέτη; Το βέβαιο είναι ότι τα θεμέλια του συστήματός του τρίζουν. Ο ίδιος προσπαθεί να διαχειριστεί την κατάσταση ελπίζοντας ότι συν τω χρόνω ο κόσμος θα κουραστεί και οι διαδηλώσεις θα αρχίσουν να φυλλορροούν.
Η λύση των εκλογών δεν δείχνει να αποτελεί επιλογή για τον Βούτσιτς, ούτε και για την κατακερματισμένη και πολιτικά αναξιόπιστη αντιπο- λίτευση – Η στάση των ξένων κρατών.
Η λύση των εκλογών δεν φαίνεται να αποτελεί επιλογή για τον Βούτσιτς, αλλά ούτε και για την κατακερματισμένη και πολιτικά αναξιόπιστη αντιπολίτευση. Ο Βούτσιτς δεν τις θέλει για να μην καταγραφεί η λαϊκή δυσαρέσκεια, μολονότι κατά τις εκτιμήσεις των παρατηρητών, αλλά και δυτικών διπλωματών στο Βελιγράδι, πάλι ο ίδιος θα κερδίσει. Οι της αντιπολίτευσης, πάλι, δηλώνουν ότι δεν θα συμμετάσχουν σε αυτές, προεξοφλώντας ότι δεν θα είναι τίμιες και καθαρές και το μόνο που θα κάνουν είναι να νομιμοποιήσουν την παράταση του Βούτσιτς στην εξουσία.
Απουσία πολιτικής εναλλακτικής που θα κεφαλαιοποιήσει το τσουνάμι της αγανάκτησης, ουδείς, ούτε καν οι ίδιοι οι διαδηλωτές, εκτιμά ότι οι κινητοποιήσεις μπορούν να παραγάγουν πολιτικό αποτέλεσμα που θα ικανοποιήσει τα αιτήματά τους, τα οποία συμπυκνώνονται στο εξής ένα: την ανατροπή του Βούτσιτς. Με άλλα λόγια, δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα διάδοχη κατάσταση.
Από την πλευρά του, ο Σέρβος ηγέτης, σε μια προσπάθεια να πλήξει τις κλιμακούμενες κινητοποιήσεις, δεν διστάζει να προσφύγει και πάλι στις προσφιλείς θεωρίες συνωμοσίας, τοποθετώντας πίσω από την αναταραχή σε ρόλο υποκινητή τους μισητούς Κροάτες, αλλά και δυτικές μυστικές υπηρεσίες.
Σε μια κίνηση που αποσκοπούσε να ενισχύσει τους ισχυρισμούς του περί ξένου δακτύλου, την οποία έσπευσε να «πουλήσει» επικοινωνιακά, απέλασε ως δυνάμει κατασκόπους, Κροάτες, Αλβανούς και Δυτικοευρωπαίους ακτιβιστές που συμμετείχαν σε συνέδριο για παιδιά με ειδικές ανάγκες στο Βελιγράδι, προκαλώντας αντιδράσεις στην Ευρώπη.
Ο γεωπολιτικός παράγοντας
Ο διεθνής παράγοντας δείχνει να στηρίζει, διά της ανοχής, τον Βούτσιτς. Εως τώρα Ευρωπαίοι και Αμερικανοί σιωπούν, ενώ η Μόσχα πέραν του να τροφοδοτεί υπογείως το Βελιγράδι με «στοιχεία» περί δυτικής ανάμειξης στις κινητοποιήσεις, περιορίστηκε σε μια δήλωση της Μαρίας Ζαχάροβα, σύμφωνα με την οποία «δεν πρέπει να επικρατήσει χάος στη Σερβία», που κατέληγε σε έκκληση προς τους διαδηλωτές και «τους ηγέτες της κοινής γνώμης να επιδείξουν κοινή λογική».
Δύση και Ρωσία, σε μια γεωπολιτική διελκυστίνδα, διεκδικούν τη Σερβία για τη σφαίρα επιρροής τους και θεωρούν ότι μόνο ο Βούτσιτς μπορεί να γείρει την πλάστιγγα. Εκείνος, από την πλευρά του, πορεύεται έως τώρα πατώντας σε δύο βάρκες: σε αυτήν της Μόσχας που του εξασφαλίζει διπλωματική βοήθεια στο θέμα του Κοσόβου, πετρέλαιο, φυσικό αέριο, αλλά και οπλικά συστήματα προηγμένης τεχνολογίας σε προνομιακές τιμές και στη δυτική, από την οποία παίρνει επενδύσεις και ζεστό χρήμα.
Δεν έχουν κανένα λόγο οι Γάλλοι να τον αποδυναμώσουν, γιατί είναι απολυταρχικός και διεφθαρμένος, όπως λένε οι διαδηλωτές, όταν διαπραγματεύονται να του πουλήσουν αεροσκάφη Rafale. Ούτε οι Γερμανοί, που συμφώνησαν να αγοράσουν όλο το λίθιο που έχει εντοπιστεί στο υπέδαφος της χώρας. Ούτε ο Τραμπ όταν ο γαμπρός του σχεδιάζει να ανεγείρει ουρανοξύστη στο Βελιγράδι, ή οι Ρώσοι όταν έχουν μετατρέψει τη Σερβία σε εξέδρα μεγιστοποίησης της επιρροής τους στα Βαλκάνια.
Η Σερβία είναι, διαχρονικά, παράγοντας ισορροπίας και πόλος ισχύος στην περιοχή και ενδεχόμενη αποσταθεροποίησή της δεν μπορεί παρά να έχει αντίκτυπο στην περιφερειακή ηρεμία.
Ο Βούτσιτς είναι ο πολιτικός-σημείο αναφοράς για τους μεγάλους παίκτες της Βαλκανικής. Σε αυτόν έχουν επενδυθεί από Ευρωπαίους και Αμερικανούς οι ελπίδες για την εξομάλυνση των σχέσεων του Βελιγραδίου με τους γείτονες. Είναι ο μόνος που μπορεί να «πουλήσει» στους Σέρβους ως θρίαμβο, έναν επώδυνο συμβιβασμό στο Κόσοβο, αυτός διαθέτει τη δύναμη να ελέγξει τους Σέρβους της Βοσνίας και της Κροατίας, που αν κινηθούν προς απόσχιση, θα θέσουν σε κίνηση το βαλκανικό ντόμινο. Στην παρουσία του ποντάρει ο Πούτιν για την τιθάσευση στην κοινωνία φυγόκεντρων αντιρωσικών δυναμικών, με τον Βούτσιτς κλείνει ο Ερντογάν συμφωνίες να του πουλήσει μη επανδρωμένα αεροσκάφη και οι Κινέζοι για επενδύσεις σε έργα υποδομής για κάποια από τα οποία καταγράφονται κοινωνικές αντιδράσεις. Ξέρουν ότι ο Βούτσιτς δεν δίνει λογαριασμό σε κανένα. Ολα αυτά μεγιστοποιούν οπωσδήποτε το ενδιαφέρον για τις εξελίξεις, στις οποίες, ωστόσο, τον πρώτο και τελευταίο λόγο έχουν οι ίδιοι οι Σέρβοι που βρίσκονται μεν στους δρόμους, χωρίς ωστόσο να ξέρουν και οι ίδιοι πού θα οδηγήσουν. Ισως το πιο επικίνδυνο σε αυτή τη γενικευμένη λαϊκή αντίδραση είναι η απουσία εναλλακτικής λύσης.
