Ο πρόεδρος Τραμπ προέβη σε μία εξωφρενική πρόταση για την αποχώρηση των Παλαιστινίων από τη Λωρίδα της Γάζας και την ανάληψη της ευθύνης ανοικοδόμησής της από τις ΗΠΑ.
Μάλιστα, ανέφερε ότι θα τη μετατρέψει σε «Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής», στην οποία θα κατοικούν πολίτες διαφόρων εθνικοτήτων! Είναι αλήθεια ότι η πολύπαθη αυτή λωρίδα γης έχει ισοπεδωθεί και στην παρούσα φάση σε πολλά σημεία της δεν είναι κατοικήσιμη. Είναι επίσης ακριβές ότι αυτή τη στιγμή η Γάζα είναι μία ανοιχτή φυλακή για τους κατοίκους της.
Είναι εξίσου δεδομένο ότι σε αυτή τη χαοτική κατάσταση, η Χαμάς εξακολουθεί να έχει τον πρώτο λόγο. Εχει ασφαλώς εξουδετερωθεί σε σημαντικό βαθμό το επιχειρησιακό της σκέλος, αλλά σε συνθήκες όπως οι τωρινές, με κατεστραμμένες υποδομές, ελλιπή πρόσβαση σε βασικά αγαθά, διαλυμένα σχολεία και νοσοκομεία και εν μέσω επισιτιστικής κρίσης, επιβιώνουν και επικρατούν όσοι είναι σε θέση να ελέγξουν την παραοικονομία και τις παράπλευρες δραστηριότητες.
Η Χαμάς, λοιπόν, και η ιδεολογία της δεν έχουν εξαλειφθεί, παραμένοντας απειλή, όχι όσο ισχυρή όσο στο παρελθόν, για το Ισραήλ. Ερχεται λοιπόν ο Τραμπ να προσφέρει (δήθεν) λύση στο αδιέξοδο, με μία πρόταση αλλαγής του στάτους της Γάζας, που τοποθετείται εκτός νομιμότητας και που είναι δυνάμει απορρυθμιστική σε σχέση με όσες έχουν πέσει στο τραπέζι.
Καμιά σοβαρή συζήτηση δεν γινόταν για μαζικό εκτοπισμό των Παλαιστινίων από τις εστίες τους, παρά μόνον κάποιες δυνάμεις του Ισραήλ εισηγούνταν την προσάρτηση της βόρειας Γάζας.
Ωστόσο, ο πυρήνας των περισσότερων προτάσεων προέβλεπε την ανάληψη της εξουσίας από μία μετριοπαθή –χωρίς τα βαρίδια του παρελθόντος– παλαιστινιακή δύναμη, με τη συμμετοχή αραβικών κεφαλαίων και στρατιωτικών/ειρηνευτικών δυνάμεων και μια υψηλή εποπτεία από πλευράς Ισραήλ.
Ολα αυτά ανατρέπονται με την πρόταση Τραμπ, εντούτοις, αυτή η πιθανότατα αποσκοπεί περισσότερο στην ικανοποίηση των ακόλουθων τριών στόχων:
α) το ταρακούνημα των αραβικών ηγεσιών, ειδικότερα της Σαουδικής Αραβίας, ώστε να αναλάβει τις ευθύνες της και κυρίως να οδηγηθεί σε μία διαπραγμάτευση με το Ισραήλ, στην οποία το διακύβευμα δεν θα είναι η αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους αλλά η διάσωση της Γάζας,
β) την άσκηση πίεσης στους Παλαιστινίους αλλά και σε Αίγυπτο και σε Ιορδανία ώστε να προσέλθουν στις συζητήσεις με κομμένα φτερά,
και γ) την ισχυροποίηση του Νετανιάχου απέναντι στους κυβερνητικούς του εταίρους, οι οποίοι δεν επιθυμούσαν τη συμφωνία με τη Χαμάς, αλλά τώρα είναι ικανοποιημένοι με την πρόταση του Τραμπ.
Ενδέχεται στο μυαλό του τελευταίου το μέλλον της Γάζας να είναι αποσυνδεδεμένο από τις υφιστάμενες διαπραγματεύσεις για την παράταση της εκεχειρίας, όμως στην πράξη το κλίμα επιβαρύνεται, με τη Χαμάς να έχει πλέον μικρότερο κίνητρο να τη διατηρήσει.
Προφανώς, όμως, ο Τραμπ πιστεύει πως έχει το κεφάλαιο και την πυγμή για να πείσει τα εμπλεκόμενα μέρη να συμφωνήσουν στην έναρξη της δεύτερης φάσης της εκεχειρίας. Είναι πάντως εξαιρετικά προβληματικό ότι ο Αμερικανός πρόεδρος δείχνει διατεθειμένος να παρεμβαίνει σε εκκρεμείς υποθέσεις ώστε να τις διευθετεί με τρόπο που κινείται εκτός πλαισίου και λογικής.
Και ναι μεν η Ελλάδα δεν επηρεάζεται άμεσα (πλην τυχόν περαιτέρω αποσταθεροποίησης της Μέσης Ανατολής), ωστόσο ενδέχεται να προκύψουν παρεμβάσεις από την πλευρά Τραμπ για το κλείσιμο των «ανοικτών» ζητημάτων σε Αιγαίο και ανατολική Μεσόγειο. Είναι εξάλλου πρόδηλο πως έχει απώτερους στόχους πολύ πέραν των ζητημάτων που υποτίθεται ότι θέλει να λύσει.
Οπως άλλωστε αποκαλύφθηκε και με το «πάγωμα» των δασμών σε Μεξικό και Καναδά, οι απαιτήσεις του Τραμπ, τουλάχιστον αυτές που ικανοποιήθηκαν, δεν αφορούσαν το εμπορικό έλλειμμα αλλά την καλύτερη φύλαξη συνόρων και τον έλεγχο διακίνησης ναρκωτικών. Επομένως, ας κρατήσουμε ότι η πρότασή του για την αλλαγή του στάτους της Γάζας, όσο (εξαιρετικά) επικίνδυνη κι αν είναι, στο τέλος κάλλιστα μπορεί να… θυσιαστεί στον βωμό της ικανοποίησης άλλων φιλοδοξιών άσχετων με αυτή.
* O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA) και καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.
