Οταν, τον Νοέμβριο του 2018, ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωνε τη μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας από το Τελ Αβίβ, ουσιαστικά αναγνωρίζοντας την Ιερουσαλήμ ως την πρωτεύουσα του κράτους του Ισραήλ, ο Μαχμούντ Αμπάς έκανε λόγο για «χαστούκι» που καθιστούσε πλέον την Ουάσιγκτον αναξιόπιστο μεσολαβητή στις όποιες ειρηνευτικές συνομιλίες.
Η απόφαση εκείνη μοιάζει να ωχριά απέναντι στις νέες διακηρύξεις του Αμερικανού προέδρου περί απόκτησης από τις ΗΠΑ του ελέγχου της Λωρίδας της Γάζας «μακροπρόθεσμα».
«Οι ΗΠΑ θα πάρουν τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας και θα κάνουμε δουλειά με αυτήν», διεμήνυσε κατά τη διάρκεια κοινής συνέντευξης Τύπου μετά τη «φανταστική» συνάντησή του με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, Μπέντζαμιν Νετανιάχου.
Η πρόταση Τραμπ αποτελεί «την πιο ριζική ανατροπή της πάγιας θέσης των ΗΠΑ για το Ισραήλ και τους Παλαιστινίους στη σύγχρονη ιστορία της σύγκρουσης, και θεωρείται αντίθετη με το διεθνές δίκαιο», γράφει το BBC.
«Προσθέστε και νέο έδαφος στη λίστα», σχολιάζει η Washington Post, αναφερόμενη στην πρόθεση διεκδίκησης Γροιλανδίας, Καναδά και διώρυγας του Παναμά από τον Ντόναλντ Τραμπ.
Περιγράφοντας τη Γάζα σαν «εργοτάξιο κατεδάφισης» και «κολαστήριο» δίπλα στον Νετανιάχου –ο οποίος είπε ότι ο Τραμπ «σκέφτεται έξω από το κουτί»–, ο Αμερικανός πρόεδρος «μίλησε σαν κτηματομεσίτης», σημειώνει το Politico, διευκρινίζοντας στους δημοσιογράφους πως όταν έλεγε προ ημερών πως οι ΗΠΑ «θα αποκτήσουν» τη Γάζα, το εννοούσε.
Ο Τραμπ είχε δώσει το στίγμα του ότι βλέπει αυτόν τον παλαιστινιακό θύλακο της Μεσογείου ως παράδεισο real estate τον περασμένο Οκτώβριο, στην επέτειο του ενός χρόνου από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα. «Ξέρετε, μιλώντας ως κτηματομεσίτης, θα μπορούσε να γίνει το πιο όμορφο μέρος – ο καιρός, το νερό, το κλίμα της», έλεγε στον Χιου Χιούιτ. «Καλύτερη και από το Μονακό» πρόσθεσε, ερωτηθείς σχετικά.
Σε ερώτηση της Κέιτλαν Κόλινς του CNN το ποιος θα ζει σε αυτή τη νέα Γάζα, ο Τραμπ απάντησε: «Οραματίζομαι να ζουν εκεί οι άνθρωποι του κόσμου. Νομίζω ότι οι δυνατότητες στη Λωρίδα της Γάζας είναι απίστευτες και νομίζω ότι όλος ο κόσμος –εκπρόσωποι από όλο τον κόσμο– θα είναι εκεί. Και Παλαιστίνιοι επίσης, οι Παλαιστίνιοι θα ζήσουν εκεί, πολλοί άνθρωποι θα ζήσουν εκεί», πρόσθεσε χωρίς να επεκταθεί περαιτέρω. «Δεν θέλω να είμαι χαριτωμένος, δεν θέλω να το παίζω έξυπνος, αλλά (θα είναι) η Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής», ανέφερε.
«Καλώς ήρθατε στον κόσμο του Τραμπ: ένα φανταστικό, θεματικό πάρκο γεμάτο πύργους Τραμπ, γήπεδα γκολφ Τραμπ και ανδροειδή MAGA», σχολιάζει ο Ντέιβιντ Σμιθ, επικεφαλής ανταποκριτής του Guardian στην Ουάσιγκτον, περιγράφοντας πως «στο αξιοσέβαστο Ανατολικό Δωμάτιο του Λευκού Οίκου έγινε σαφές ότι η θητεία Τραμπ 2.0 εισέρχεται σε μια επικίνδυνα επεκτατική φάση».
Το ερώτημα βεβαίως που πλανάται, μεταξύ πολλών άλλων, «πάνω από τα οράματα του Τραμπ για τη μετατροπή της Γάζας σε μια λαμπερή “Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής” είναι τι θα συμβεί στα 2 εκατομμύρια Παλαιστινίους, που έχουν σημαδευτεί από τον πολύμηνο πόλεμο», προσθέτει το δημοσίευμα της WP.
Κόντρα στο διεθνές δίκαιο
Η υπερεθνικιστική Ακροδεξιά στο Ισραήλ έχει διατυπώσει προ πολλού την επιθυμία εκδίωξης των Παλαιστινίων από τα κατεχόμενα εδάφη και την επέκταση των εβραϊκών οικισμών.
Ηδη, ο ακροδεξιός υπουργός Οικονομικών του Ισραήλ, Μπεζαλέλ Σμότριχ, υπέρμαχος της προσάρτησης των παλαιστινιακών εδαφών, ευχαριστούσε μέσω social media τον πρόεδρο Τραμπ, πανηγυρίζοντας στα εβραϊκά: «Ολοένα και καλύτερα».
Οπως ορίζει το διεθνές δίκαιο, η απόπειρα βίαιης μεταφοράς πληθυσμών απαγορεύεται αυστηρά. Ηδη πολλοί –από τη Χαμάς και τη Σαουδική Αραβία έως την Αυστραλία και τους Αμερικανούς Δημοκρατικούς– έχουν κάνει λόγο για απόπειρα «εθνοκάθαρσης» στη Λωρίδα της Γάζας.
Τι σημαίνει εθνοκάθαρση
Εθνοκάθαρση θεωρείται η προσπάθεια δημιουργίας εθνοτικά ομοιογενών γεωγραφικών περιοχών μέσω της απέλασης ή του βίαιου εκτοπισμού ατόμων που ανήκουν σε συγκεκριμένες εθνοτικές ή θρησκευτικές ομάδες.
Ωστόσο, όπως διευκρινίζεται από τα Ηνωμένα Εθνη για τον ορισμό της Γενοκτονίας και των σχετικών εγκλημάτων, «η εθνοκάθαρση δεν έχει αναγνωριστεί ως ανεξάρτητο έγκλημα στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου». Ο όρος εμφανίστηκε στο πλαίσιο της σύγκρουσης του 1990 στην πρώην Γιουγκοσλαβία και θεωρείται ότι προέρχεται από την κυριολεκτική μετάφραση της σερβοκροατικής έκφρασης «etničko čišćenje».
«Καθώς η εθνοκάθαρση δεν έχει αναγνωριστεί ως ανεξάρτητο έγκλημα στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου, δεν υπάρχει ακριβής ορισμός της έννοιας αυτής ή των συγκεκριμένων ενεργειών που τη χαρακτηρίζουν. Η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων των Ηνωμένων Εθνών που είχε αναλάβει να εξετάσει τις παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου που διαπράχθηκαν στο έδαφος της πρώην Γιουγκοσλαβίας, όρισε την εθνοκάθαρση στην ενδιάμεση έκθεσή της S/25274 ως «… την εθνοτική ομογενοποίηση μιας περιοχής με τη χρήση βίας ή εκφοβισμού για την απομάκρυνση ατόμων συγκεκριμένων ομάδων από την περιοχή». Στην τελική της έκθεση S/1994/674, η ίδια Επιτροπή περιέγραψε την εθνοκάθαρση ως «… μια σκόπιμη πολιτικά σχεδιασμένη από μια εθνοτική ή θρησκευτική ομάδα για την απομάκρυνση με βίαια και τρομοκρατικά μέσα του άμαχου πληθυσμού μιας άλλης εθνοτικής ή θρησκευτικής ομάδας από συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές».
Σύμφωνα με την Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων, οι πρακτικές εξαναγκασμού που χρησιμοποιούνται για την απομάκρυνση του άμαχου πληθυσμού μπορεί να περιλαμβάνουν: δολοφονίες, βασανιστήρια, αυθαίρετες συλλήψεις και κρατήσεις, εξωδικαστικές εκτελέσεις, βιασμούς και σεξουαλικές επιθέσεις, σοβαρές σωματικές βλάβες σε αμάχους, γκετοποίηση, βίαιη απομάκρυνση, εκτοπισμό και απέλαση του άμαχου πληθυσμού, σκόπιμες στρατιωτικές επιθέσεις ή απειλές επιθέσεων κατά αμάχων, χρήση αμάχων ως ανθρώπινες ασπίδες, καταστροφή περιουσιών, λεηλασία προσωπικής περιουσίας, επιθέσεις σε νοσοκομεία, ιατρικό προσωπικό και τοποθεσίες με το έμβλημα του Ερυθρού Σταυρού/Ερυθράς Ημισελήνου, μεταξύ άλλων.
Οι πρακτικές αυτές, σύμφωνα με την ίδια γνωμοδότηση, μπορούν «… να συνιστούν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και να εξομοιωθούν με συγκεκριμένα εγκλήματα πολέμου. Θα μπορούσαν επίσης να εμπίπτουν στην έννοια της Σύμβασης για τη Γενοκτονία».
Εκτός από τις αντιδράσεις που προκαλεί αυτή η διακήρυξη στον χειμαζόμενο από μακροχρόνιους πολέμους και διώξεις παλαιστινιακό πληθυσμό, θα μπορούσε επίσης να επιφέρει σοβαρό πλήγμα, αν όχι τη χαριστική βολή, στη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και απελευθέρωσης των ομήρων, η οποία εξελίσσεται σε στάδια.
Η πρόταση Τραμπ ισοδυναμεί «με την πιο ριζική ανατροπή της θέσης των ΗΠΑ για το έδαφος μετά τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ, το 1948 και τον πόλεμο του 1967, με τον οποίο άρχισε η στρατιωτική κατοχή του Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένης της Λωρίδας της Γάζας», σημειώνει το BBC.
«Η πρόταση για τη Γάζα –όσο απίθανη κι αν φαίνεται– είναι συνολικά τρομακτική», λέει η WP, σημειώνοντας: «Ο Τραμπ, παρότι έχει καταδικάσει την ανοιχτή υποστήριξη των ΗΠΑ στην Ουκρανία και τους τρόπους με τους οποίους οι διαδοχικές αμερικανικές διοικήσεις έχουν κατασπαταλήσει αμερικανικό αίμα και πόρους στη Μέση Ανατολή, προωθεί μια δέσμευση που θα είναι κοστοβόρα, θανατηφόρα και πολιτικά εκρηκτική».
Περιπλοκές
Οι αναλυτές εκτιμούν ότι η ανοικοδόμηση της Γάζας θα διαρκέσει δεκαετίες και θα κοστίσει δεκάδες δισ. δολάρια, καθώς έχει ισοπεδωθεί μέρος του πυκνοδομημένου θυλάκου, με ολόκληρες συνοικίες να αφανίζονται από τον χάρτη.
Σύμφωνα με δορυφορικά δεδομένα του ΟΗΕ (UNOSAT) τον Δεκέμβριο, τα δύο τρίτα των προ πολέμου δομών της Γάζας –πάνω από 170.000 κτίρια– έχουν υποστεί ζημιές ή έχουν καταστραφεί – έκταση που αντιστοιχεί σε περίπου 69% του συνόλου των κατασκευών στη Λωρίδα της Γάζας.
Αξιωματούχοι του ΟΗΕ εκτιμούν ότι θα πρέπει να καθαριστούν περίπου 50 εκατ. τόνοι ερειπίων και συντριμμιών προτού ξεκινήσουν οποιεσδήποτε προσπάθειες ανοικοδόμησης.
Για το Ισραήλ, ενδεχόμενη αμερικανική κατοχή της Γάζας θα συνέβαλλε στην παγίωση της στρατηγικής ήττας της Χαμάς και θα προωθούσε το σχέδιο του Νετανιάχου να «ξανασχεδιάσει τον χάρτη» της περιοχής. Το Ισραήλ έχει ήδη αποδυναμώσει σημαντικά τη Χεζμπολάχ, πληρεξούσιο του Ιράν στον Λίβανο, είδε το φιλοϊρανικό καθεστώς Ασαντ στη Συρία να καταρρέει και έπληξε –τουλάχιστον σε επίπεδο εντυπώσεων και συμβολισμού– την ίδια την Ισλαμική Δημοκρατία μέσω μυστικών δολιοφθορών, εκτεταμένων πυραυλικών επιθέσεων και δολοφονιών.
Για τους Παλαιστινίους, η απομάκρυνση εκατομμυρίων πολιτών από τα πατρογονικά εδάφη τους θα σημαίνει τον περαιτέρω εκτοπισμό τους και την ενίσχυση του ισραηλινού επεκτατισμού.
Οι κυβερνήσεις των αραβικών χωρών που επιθυμούν ένα τέλος στο δυσοίωνο status quo έχουν συνδέσει τη χρηματοδότηση της ανοικοδόμησης στη Γάζα με την ανασύσταση μιας πολιτικής διαδικασίας που θα προβλέπει τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους.
Ωστόσο, οι εξαγγελίες Τραμπ ουσιαστικά αποτελούν βραχυπρόθεσμα απειλή για τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και ανταλλαγής ομήρων – κρατουμένων, και μακροπρόθεσμα «ταφόπλακα» στην προοπτική της λύσης δύο κρατών.
Eξω από το Ισραήλ και τους διαδρόμους εξουσίας στην Ουάσιγκτον, η αντίδραση στην παράδοξη πρόταση του Τραμπ για τη Γάζα θα είναι πιθανότατα μια εμφατική απόρριψη, σχολιάζει η Washington Post.
Η πρόθεση του Τραμπ για μετεγκατάσταση των Παλαιστινίων και ανάπλαση της γης τους «έρχεται να προστεθεί σε έναν μακρύ κατάλογο ψευδαισθήσεων της Ουάσιγκτον σχετικά με τη διευθέτηση της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή», σημειώνει σε άρθρο γνώμης στους New York Times ο Ντάνιελ Λεβί, Ισραηλινός πρώην διαπραγματευτής για την ειρήνη.
«Ψευδαίσθηση πως το Ισραήλ, παρά τις κατηγορίες για παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου, είναι πιο πιθανό να συνάψει ειρήνη αν αντιμετωπιστεί με επιείκεια· πως η αντίσταση στην ισραηλινή κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών έχει στρατιωτική λύση· και πως η εξομάλυνση των σχέσεων του Ισραήλ με τα αραβικά κράτη μπορεί να λειτουργήσει ως τακτική για την παλαιστινιακή “απαλλοτρίωση” και την αποστέρηση της αυτοδιάθεσης και των δικαιωμάτων».
