Σε πολιτικό αναβρασμό βρίσκεται η Σερβία μετά την παραίτηση του πρωθυπουργού Μίλος Βούτσεβιτς, έπειτα από πολύμηνες λαϊκές κινητοποιήσεις στις οποίες οι εκατοντάδες οι χιλιάδες πολίτες που συμμετείχαν καταλογίζουν στην πολιτική ηγεσία της χώρας διαφθορά και αυταρχισμό.
Η κοινωνική έκρηξη στη Σερβία έχει αφετηρία τον περασμένο Νοέμβριο, όταν κατέρρευσε ένα τσιμεντένιο στέγαστρο στον σιδηροδρομικό σταθμό του Νόβι Σαντ με συνέπεια 15 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους.
Η τραγωδία του Νόβι Σαντ έγινε το γεγονός-καταλύτης ώστε χιλιάδες πολίτες ανά τη χώρα να εκφράσουν τη συνολική αγανάκτησή τους απέναντι στις αδιαφανείς πρακτικές και στον αυταρχισμό της κυβέρνησης, όπως σημειώνει ανάλυση του Guardian.
Στην ίδια ανάλυση του βρετανικού μέσου, παρουσιάζονται το χρονικό των γεγονότων και η αλληλουχία των εξελίξεων που οδήγησαν τον Βούτσεβιτς στην παραίτηση, καθώς και το τι μπορεί αυτές οι εξελίξεις να σηματοδοτήσουν για τη βαλκανική χώρα, που από το 2012 είναι υποψήφια προς ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Πώς ξεκίνησαν οι κινητοποιήσεις
Από το δυστύχημα στο Νόβι Σαντ, την 1η Νοεμβρίου του 2024, η Σερβία συγκλονίζεται από σχεδόν καθημερινές κινητοποιήσεις και συγκεντρώσεις πολιτών. Πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτές τις κινητοποιήσεις διαδραματίζουν φοιτητές, οι οποίοι κατασκηνώνουν έξω από τις σχολές τους και διοργανώνουν συμβολικούς αποκλεισμούς των δρόμων.
Το αίτημα της σερβικής νεολαίας ξεκάθαρο: να αποδοθεί πλήρης δικαιοσύνη, χωρίς σκιές συγκάλυψης, για τα αίτια του δυστυχήματος στο Νόβι Σαντ.
Οπως σχολιάζει ο Guardian, τα αιτήματα των φοιτητών δεν άργησαν να διευρυνθούν και να αγγίξουν κι άλλες πτυχές του πολιτικού βίου της Σερβίας, μιας χώρας που –κατά το δημοσίευμα– μαστίζεται από φαινόμενα διαφθοράς αλλά και συνολικά από καχυποψία των πολιτών απέναντι στη λειτουργία των θεσμών.
Σύμβολο των κινητοποιήσεων που μέρα με τη μέρα γίνονταν όλο και πιο μαζικές, μια αιματοβαμμένη παλάμη, που αντικατοπτρίζει τις ευθύνες της κυβέρνησης για την κατάρρευση της στέγης στον σιδηροδρομικό σταθμό του Νόβι Σαντ. Κόμματα της αντιπολίτευσης και συλλογικότητες πολιτών στήριξαν τις μαζικές συγκεντρώσεις συνδέοντας το δυστύχημα του Νόβι Σαντ με γενικευμένες πρακτικές αδιαφάνειας και νεποτισμού.
Η γραμμή άμυνας της κυβέρνησης
Οσο οι διαδηλώσεις κλιμακώνονταν σε περισσότερες από 100 πόλεις της χώρας συσπειρώνοντας διάφορες κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες, η κυβέρνηση αναζητούσε τη δική της γραμμή άμυνας. Για τον πρόεδρο της χώρας Αλεξάνταρ Βούτσιτς, στον οποίο καταλογίζονται λαϊκίστικες πρακτικές, οι εξελίξεις των τελευταίων μηνών αποτέλεσαν αναμφίβολα μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της πολιτικής του διαδρομής. Ο ίδιος και το κυβερνών κόμμα που εκπροσωπεί είχαν, πάντως, και στο παρελθόν κατηγορηθεί για πρακτικές περιορισμού των δημοκρατικών ελευθεριών στη Σερβία.
Μετά τη μαζικότερη συγκέντρωση (εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 100.000 πολίτες) που καταγράφηκε στις 22 Δεκεμβρίου, ο Βούτσιτς απείλησε πως οι ειδικές δυνάμεις θα μπορούσαν να διαλύσουν το πλήθος άμεσα, φράση που εκλήφθηκε περισσότερο ως ρητορικό τρικ.
Αντίθετα, οι διαδηλωτές φαίνεται πως εξασφάλιζαν μικρές νίκες, όπως τον αποχαρακτηρισμό ορισμένων εγγράφων που σχετίζονταν με την κατάρρευση του στεγάστρου στον σιδηροδρομικό σταθμό. Σημειώνεται πως το περιστατικό συνέβη λίγο αφότου ο σταθμός είχε ανακαινιστεί, με το έργο έχει αναλάβει μια κοινοπραξία κυρίως κινεζικών συμφερόντων. Για την τραγωδία του Νόβι Σαντ έχουν απαγγελθεί κατηγορίες σε 12 ανθρώπους.
Τη Δευτέρα, μερικές ώρες αφότου διαδηλωτές είχαν αποκλείσει κεντρικά σημεία του Βελιγραδίου, ο πρόεδρος Βούτσιτς απηύθυνε διάγγελμα υπερασπιζόμενος τις πολιτικές της κυβέρνησης σχετικά με τη διερεύνηση του δυστυχήματος, αλλά δεσμευόμενος ταυτόχρονα και για την έναρξη διάλογου με τους διαδηλωτές.
Γιατί παραιτήθηκε ο Βούτσεβιτς
Η παραίτηση του πρωθυπουργού της χώρας έμοιαζε αναπόφευκτη έπειτα από περιστατικό στο Νόβι Σαντ κατά το οποίο φερόμενοι υποστηρικτές του κυβερνώντος κόμματος επιτέθηκαν σε φοιτήτρια με συνέπεια να διακομιστεί στο νοσοκομείο. Για το περιστατικό έχουν τεθεί υπό κράτηση πέντε άνθρωποι.
«Κάνω έκκληση προς όλες τις πλευρές να επιδείξουν ηρεμία και να επιστρέψει ο διάλογος», ανέφερε ο Βούτσεβιτς σε συνέντευξη χθες, Τρίτη.
Σημειώνεται πάντως πως ο παραιτηθείς πλέον πρωθυπουργός συνέδεσε τις κινητοποιήσεις με «παρέμβαση ξένων δυνάμεων», χωρίς, κατά τον Guardian, να προσκομίσει στοιχεία που να επιβεβαιώνουν αυτόν τον ισχυρισμό. «Δεν μπορώ να δικαιολογήσω μερικές από αυτές τις πρακτικές των διαδηλωτών», σημείωσε χαρακτηριστικά ο Βούτσεβιτς.
Η παραίτηση του Βούτσεβιτς –ο οποίος ήταν δήμαρχος του Νόβι Σαντ όταν ξεκινούσαν τα έργα ανακαίνισης του σιδηροδρομικού σταθμού– θεωρείται ως μια απόπειρα «αποσυμπίεσης» και «κατευνασμού» της λαϊκής οργής. Αναλυτές θεωρούν ταυτόχρονα ότι το κυβερνών κόμμα βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση από τον Νοέμβριο και μετά.
Η επόμενη ημέρα
Μετά τη χθεσινή συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου, ο πρόεδρος Βούτσιτς άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο η χώρα να οδηγηθεί σε πρόωρες βουλευτικές εκλογές τον Απρίλιο, αποκλείοντας πάντως τον σχηματισμό μιας πρόσκαιρης μεταβατικής κυβέρνησης.
Αναλυτές εκτιμούν πως ο πρόεδρος της Σερβίας ευελπιστεί πως η παραίτηση Βούτσεβιτς είναι ικανή να κατευνάσει το κλίμα κοινωνικής αναταραχής, έτσι ώστε σταδιακά να περιορίσει τον αντίκτυπο των διαδηλώσεων στο πολιτικό προφίλ του ιδίου και της κυβέρνησης.
Η άλλη εναλλακτική του Σέρβου προέδρου είναι να παίξει το χαρτί των πρόωρων εκλογών, επωφελούμενος από το γεγονός ότι –κατά πολλούς– το κίνημα των τελευταίων μηνών δεν έχει ενιαία πολιτική έκφραση και παραμένει εξαιρετικά ετερόκλητο.
Κάποιοι, μάλιστα, θεωρούν ότι το σενάριο των εκλογών είναι και το πιο ευνοϊκό για τον Βούτσιτς, καθώς στην παρούσα συγκυρία θα είναι πιθανώς σε θέση να κεφαλαιοποιήσει την «ανετοιμότητα» της αντιπολίτευσης, η οποία υπολόγιζε πως οι επόμενες κάλπες θα στήνονταν το 2027.
Από την πλευρά τους, οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης έχουν υιοθετήσει το αίτημα σχηματισμού μεταβατικής κυβέρνησης που θα οδηγήσει τη χώρα σε ελεύθερες εκλογές. Σημειώνεται πως, κατά το παρελθόν, ο Βούτσιτς είχε αντιμετωπίσει καταγγελίες σχετικά με παρατυπίες κατά τη διάρκεια εκλογικών αναμετρήσεων.
Εκπρόσωποι των κομμάτων της αντιπολίτευσης θεωρούν πως η παραίτηση Βούτσεβιτς δεν θα επηρεάσει τη δυναμική των πραγμάτων, καθώς ο απερχόμενος πρωθυπουργός θεωρείται ένα πρόσωπο θεσμικά και πολιτικά σαφώς υποδεέστερο συγκριτικά με τον πρόεδρο Βούτσιτς.
Αλλοι αναλυτές και δημοσιολογούντες παρατηρούν τις εξελίξεις στη Σερβία υπό ένα ευρύτερο πρίσμα. Συγκεκριμένα, θεωρούν πως το ρεύμα των πρόσφατων κινητοποιήσεων θα μπορούσε να αποτελέσει αφετηρία για μεγαλύτερες ανακατατάξεις και μετασχηματισμούς του πολιτικού συστήματος της βαλκανικής χώρας.
Με πληροφορίες από Guardian και Reuters
Εξωτερική φωτογραφία: AP Photo/Darko Vojinovic
