«Από εδώ και στο εξής, θα ισχύει μόνο το: Πρώτα η Αμερική», διακήρυξε, αμέσως μετά την ορκωμοσία του στις 20 Ιανουαρίου του 2017, ο Ντόναλντ Τραμπ, προκαλώντας ρίγη ανησυχίας στους συμμάχους του. Η φρασεολογία παρέπεμπε στην «America First Committee» που συγκροτήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1940 με αποστολή να ασκήσει πίεση στον πρόεδρο Φράνκλιν Ρούζβελτ για να μείνουν ουδέτερες οι ΗΠΑ στη σύγκρουση ανάμεσα στον Aξονα και τους αντιπάλους του. Η Επιτροπή έφτασε να συσπειρώσει γύρω στους 800.000 ανθρώπους, πολλοί από τους οποίους δεν έκρυβαν τα φιλοφασιστικά τους αισθήματα, για να διαλυθεί μετά την επίθεση των Γιαπωνέζων στο Περλ Χάρμπορ.
Επεκτατισμός
Αν στην πρώτη θητεία του ο Τραμπ διέψευσε τις εκτιμήσεις για στροφή των ΗΠΑ προς τον απομονωτισμό, στο ξεκίνημα της δεύτερης προεδρίας του διέγραψε πολύ καθαρότερα το όραμά του. Στην ομιλία που ακολούθησε την ορκωμοσία του είπε ότι ο Θεός τον έσωσε από τον επίδοξο δολοφόνο του στην Πενσιλβάνια για να κάνει την Αμερική Μεγάλη Ξανά (MAGA). Εννοούσε «Μεγαλύτερη». Eχοντας ήδη διακηρύξει ότι θέλει να δει τον Καναδά 51η πολιτεία των ΗΠΑ και να προσαρτήσει τη Γροιλανδία, με συναινετική εξαγορά από τη Δανία ή και με στρατιωτική βία, επανέλαβε ότι «θα πάρουμε πίσω το κανάλι του Παναμά». Το όραμα της εδαφικής επέκτασης ξεπερνούσε τους φυσικούς περιορισμούς ενός πλανητάρχη για να φτάσει μέχρι τον Aρη, όπου υποσχέθηκε ότι σύντομα θα καρφωθεί η αστερόεσσα, πιθανώς εμπλουτισμένη με νέα αστέρια.
Με άλλα λόγια, ο Τραμπ 2.0 εμφανίζεται στη διεθνή σκηνή όχι ως εκφραστής του κατά καιρούς ισχυρού στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα ρεύματος του απομονωτισμού, αλλά ως σκαπανέας μιας νέας, αμερικανικής αυτοκρατορίας, χωρίς ενοχές και περιορισμούς – από εδώ και η έξοδος των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, όπως και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Ενδεικτική ήταν και η προσεκτικά επιλεγμένη σημειολογία της ομιλίας του. Επανέφερε το παλιό δόγμα για το «έκδηλο πεπρωμένο» (manifest destiny) της Αμερικής, που χρησιμοποιούσαν πολιτικοί του 19ου αιώνα για να δικαιολογήσουν τη σφαγή των ιθαγενών και την κατάκτηση της Αγριας Δύσης – έναν όρο που είχε αποδοκιμάσει δημοσίως ο Ρόναλντ Ρέιγκαν, λέγοντας ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν φιλοδοξίες εδαφικής επέκτασης.
Το παλιό δόγμα Μίλησε για το «έκδηλο πεπρωμένο» (manifest destiny) της Αμερικής, που χρησιμοποιούσαν πολιτικοί του 19ου αιώνα για να δικαιολογήσουν τη σφαγή των ιθαγενών και την κατάκτηση της Αγριας Δύσης.
Αναβαπτίσεις
Στο ίδιο πνεύμα, ο Τραμπ ανακοίνωσε ότι ο Κόλπος του Μεξικού μετονομάζεται Κόλπος της Αμερικής και το όρος Ντενάλι της Αλάσκας επανέρχεται στο παλιό του όνομα: όρος Μακ Κίνλεϊ. Με αυτόν τον τρόπο, απέδωσε φόρο τιμής στον 25ο πρόεδρο των ΗΠΑ, Γουίλιαμ Μακ Κίνλεϊ, επί των ημερών του οποίου η απελευθερωμένη αποικία της Βρετανίας έγινε η ίδια ιμπεριαλιστική δύναμη με τις δικές της αποικίες, κατακτώντας, μετά τον νικηφόρο πόλεμο με τους Ισπανούς, την Κούβα, το Πουέρτο Ρίκο, τη Χαβάη, το Γκουάμ και τις Φιλιππίνες. Από πολλές απόψεις, η «Χρυσή Εποχή» που επαγγέλθηκε ο Τραμπ παραπέμπει στη λεγόμενη «Επίχρυση εποχή» (ο όρος προέρχεται από μια νουβέλα του Μαρκ Τουέιν) του τελευταίου πέμπτου του 19ου αιώνα. Μια εποχή εδαφικής επέκτασης, κλιμάκωσης των κοινωνικών ανισοτήτων και συγκρούσεων, έντονης διαπλοκής πολιτικών – ολιγαρχών και πυράκτωσης των εθνικιστικών παθών, που θα οδηγούσαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι πρώτες κινήσεις του 47ου προέδρου έχουν ένα άρωμα επιστροφής στο δόγμα Μονρόε (1823), που ανακήρυξε τη βόρεια και τη νότια Αμερική σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ, στην οποία δεν θα ανέχονταν καμία ανάμειξη των ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών. Αυτή τη φορά, ο Τραμπ ανησυχεί όχι για τους Ευρωπαίους, αλλά για τους Κινέζους και τους Ρώσους. Μια κινεζική εταιρεία ελέγχει τους τερματικούς σταθμούς της διώρυγας του Παναμά, σε Ατλαντικό και Ειρηνικό Ωκεανό, ενώ μια άλλη εκμεταλλεύεται σπάνιες γαίες και άλλα πολύτιμα ορυκτά της Γροιλανδίας, που χρησιμοποιούνται ευρέως σε τεχνολογίες αιχμής. Από την πλευρά της, η Ρωσία διατηρεί στενή πολιτική και στρατιωτική συνεργασία με Κούβα, Βενεζουέλα και Νικαράγουα. Η επιλογή για το υπουργείο Εξωτερικών του Μάρκο Ρούμπιο, γεννημένου στο Μαϊάμι από Κουβανέζους εμιγκρέδες, προμηνύεται άγριους τυφώνες για τις κυβερνήσεις των εν λόγω χωρών, ιδιαίτερα για τον Νίκολας Μαδούρο στη Βενεζουέλα.
Οπως και στην πρώτη θητεία του, βασική προτεραιότητα του Τραμπ θα είναι η αναχαίτιση του πιο επικίνδυνου ανταγωνιστή σε παγκόσμια κλίμακα, της Κίνας. Η πρώτη κίνηση του Ρούμπιο μετά την εγκατάστασή του στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ ήταν να συγκαλέσει σύσκεψη υπουργών Εξωτερικών της τετράδας (ΗΠΑ, Ιαπωνία, Ινδία, Αυστραλία), αποστολή της οποίας είναι η συγκράτηση της Κίνας στη σφαίρα Ασίας – Ειρηνικού. Τόσο ο Ρούμπιο όσο και ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του Τραμπ, Μάικ Γουόλτς, συγκαταλέγονταν, μαζί με τη Νάνσι Πελόζι των Δημοκρατικών, στους πιο σκληροπυρηνικούς του Κογκρέσου έναντι της Κίνας τα προηγούμενα χρόνια. Επομένως, κανέναν δεν εξέπληξε η αναγγελία επικείμενης αύξησης των (ήδη γιγαντωμένων επί Μπάιντεν) δασμών εναντίον των κινεζικών εισαγωγών κατά 10%. Βέβαια, η αναστολή εφαρμογής του νόμου για κλείσιμο του TikTok αφήνει να διαφανεί κάποια πρόθεση συμβιβασμού με το Πεκίνο, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι η μετωπική οικονομική ή και στρατιωτική ρήξη με την Κίνα για το θέμα της Ταϊβάν θα γίνει δυνατό να αποφευχθεί.
Με τον Πούτιν
Δύσκολη διαγράφεται και η επικείμενη διαπραγμάτευση με τον Πούτιν για το Ουκρανικό. Την Τετάρτη, ο Τραμπ κάλεσε τον Ρώσο πρόεδρο να τερματίσει άμεσα τον «γελοίο πόλεμο» υπό την απειλή νέων κυρώσεων, αλλά τόσο ο ίδιος όσο και ο Ρούμπιο έχουν καταστήσει σαφές στο Κίεβο ότι δεν θα έχει την υποστήριξη των ΗΠΑ αν δεν δεχθεί κατάπαυση του πυρός με εδαφικές παραχωρήσεις. Η μη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και η άρση τουλάχιστον μέρους των κυρώσεων στη Ρωσία πρέπει επίσης να θεωρούνται δεδομένες. Ωστόσο, ο Πούτιν πιέζει για μια ευρύτερη συμφωνία ειρήνευσης, η οποία θα εγγυάται ότι η Δύση θα σταματήσει να αμφισβητεί με «έγχρωμες επαναστάσεις» τη δική της σφαίρα επιρροής, ενώ ο Τραμπ θα του ζητήσει να σπάσει το κοινό μέτωπο Ρωσίας – Κίνας, ειδικά στο καυτό ζήτημα της Ταϊβάν. Η μακρά συζήτηση Πούτιν – Σι και η επαναβεβαίωση της «στρατηγικής συμμαχίας» τους την περασμένη εβδομάδα ήταν μια πρώτη απάντηση.
Για την Ε.Ε., που επίσης απειλείται από τον πόλεμο των δασμών του Ντόναλντ Τραμπ, η δεύτερη θητεία του αντιπροσωπεύει, εκτός από κινδύνους, και μια ιστορική ευκαιρία χειραφέτησης. Αλλά κάτι τέτοιο, αν θέλουμε να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους, προϋποθέτει η μεν Γαλλία να μοιραστεί το πυρηνικό οπλοστάσιο και τη μόνιμη θέση της στο Συμβούλιο Ασφαλείας με την υπόλοιπη Ευρώπη (πρακτικά με τη Γερμανία), η δε Γερμανία να μοιραστεί τα πλεονάσματά της μέσα σε μια πραγματική οικονομική Ενωση, συμπεριλαμβανομένων των ευρωομολόγων. Τίποτα από τα δύο δεν φαίνεται ορατό, τη στιγμή που οι άνεμοι του εθνικισμού πνέουν σφοδροί και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.
Οι πρώτοι σεισμοί
1η ημέρα
Κήρυξε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης στα νότια σύνορα, εξήγγειλε ανάκτηση ελέγχου της διώρυγας του Παναμά και υπέγραψε πληθώρα προεδρικών διαταγμάτων: για αναγνώριση μόνο δύο φύλων, κατάργηση των κρατικών προγραμμάτων ενσωμάτωσης, ισότητας και συμπερίληψης (DEI), άρση της αυτόματης χορήγησης υπηκοότητας σε παιδιά που γεννιούνται στις ΗΠΑ.
2η ημέρα
Απένειμε χάρη σε 1.500 φυλακισμένους οπαδούς του που είχαν καταδικαστεί για την έφοδο στο Καπιτώλιο, στις 6 Ιανουαρίου του 2021. Περίπου 140 αστυνομικοί είχαν τραυματιστεί, ενώ τέσσερις άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Ανάμεσα στους αποφυλακισθέντες περιλαμβάνονται οι πρώην ηγέτες δύο ακροδεξιών παραστρατιωτικών οργανώσεων που υποστηρίζουν τον Τραμπ, των Oath Keepers και των Proud Boys.
3η ημέρα
Στο πλαίσιο των αντιποίνων κατά αντιπάλων και πρώην συνεργατών του που αμφισβήτησαν την πολιτική του, αφαίρεσε την προσωπική φρουρά από τον πρώην ΥΠΕΞ του, Μάικλ Πομπέο, και τον Τζον Μπόλτον, πρώην σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας του. Στο πρώτο μέρος της συνέντευξής του στο Fox News και στον Σον Χάνιτι, χαρακτήρισε λάθος του Μπάιντεν ότι δεν έδωσε χάρη στον εαυτό του.
4η ημέρα
Διέταξε την αποστολή 1.500 στρατιωτών στα σύνορα, για να βοηθήσουν στις μαζικές απελάσεις μεταναστών. «Ελάτε να επενδύσετε στις ΗΠΑ, όπου θα σας προσφέρουμε πολύ χαμηλούς φόρους, της τάξης του 15%, διαφορετικά ετοιμαστείτε για καταιγίδα δασμών», ήταν η απειλή του προς τους συμμάχους της Ουάσιγκτον από το βήμα του Νταβός. Αντιθέτως, μίλησε με θερμά λόγια για τον Σι Τζινπίνγκ και τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
5η ημέρα
Απένειμε χάρη σε 23 ακτιβιστές κατά των αμβλώσεων, που είχαν περικυκλώσει κλινικές και απειλούσαν ασθενείς και προσωπικό. Προχώρησε στον αποχαρακτηρισμό των απόρρητων αρχείων για τις δολοφονίες του Τζον Φ. Κένεντι, του Ρόμπερτ Κένεντι και του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Οταν ρωτήθηκε από δημοσιογράφο για την Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι, απάντησε ότι του αρέσει πολύ.
_______________________________________________________________________________
Κεντρική φωτό: Ο Ντόναλντ Τραμπ υπογράφει διατάγματα στο Οβάλ Γραφείο του Λευκού Οίκου, στην Ουάσιγκτον, την Πέμπτη. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν αρκείται στις τεκτονικές αλλαγές εντός συνόρων. Ηδη με τις εξαγγελίες του εμφανίζεται στη διεθνή σκηνή ως σκαπανέας μιας νέας, αμερικανικής αυτοκρατορίας, χωρίς ενοχές και περιορισμούς. [Doug Mills / The New York Times]
