Τούρκος υπερεθνικιστής ηγέτης συνελήφθη με την κατηγορία της υποκίνησης μίσους… Οχι, δεν πρόκειται για τον Ντεβλέτ Μπαχτσελί της συμπολιτευόμενης παράταξης των Γκρίζων Λύκων (MHP) που ως εταίρος του Ρ.Τ. Ερντογάν προφανώς μπορεί να λέει ό,τι θέλει… αλλά για τον Ουμίτ Οζντάγ του αντιπολιτευόμενου κόμματος της Νίκης (Zafer), η περίπτωση του οποίου αποκτά πια νέο αναγεννημένο ενδιαφέρον υπό το πρίσμα της εν εξελίξει προσέγγισης μεταξύ Αγκυρας και Δαμασκού.
Ο 64χρονος Οζντάγ συνελήφθη στις αρχές αυτής της εβδομάδας και οδηγήθηκε στις φυλακές της Σηλυβρίας στην ανατολική Θράκη. Κατηγορείται ότι συνδαύλισε, με την αντιμεταναστευτική ρητορική του, τα επεισόδια που είχαν σημειωθεί σε βάρος Σύρων προσφύγων το καλοκαίρι του 2024 σε πολλές πόλεις της Τουρκίας, με αφορμή τότε την υπόθεση σεξουαλικής κακοποίησης ενός 7χρονου κοριτσιού στην Καισάρεια. Το εν λόγω κορίτσι προερχόταν από τη Συρία και, σύμφωνα με όσα είχαν δει τότε το φως της δημοσιότητας μέσα από καταγγελίες, είχε κακοποιηθεί από έναν ενήλικο άνδρα, επίσης Σύρο.
Ο Οζντάγ είχε, ωστόσο, αρχίσει να προκαλεί πονοκέφαλο στην πλευρά Ερντογάν ήδη από το 2021, οπότε ίδρυσε το ακροδεξιό κόμμα της Νίκης (Zafer Partisi-ZP).
«Ο ακροδεξιός πολιτικός με τa εκατομμύρια ακολούθους στα social media, ανεβάζει την αντιμεταναστευτική ένταση στην Τουρκία, στοχοποιώντας τους Σύρους πρόσφυγες και μαζί την κυβέρνηση που τους υποδέχθηκε», γράφαμε την άνοιξη του 2022 στην «Κ», αναφερόμενοι τότε στον εκλεγμένο βουλευτή Οζντάγ, ο οποίος είχε περάσει από τις τάξεις πρώτα του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί και εν συνεχεία του επονομαζόμενου Καλού Κόμματος (İYİ) της «λύκαινας» Μεράλ Ακσενέρ, προτού τελικώς ιδρύσει το δικό του κόμμα το καλοκαίρι του 2021, ένα κόμμα με γραμμή κυρίως αντιμεταναστευτική.
Ο Ουμίτ Οζντάγ προέρχεται, πολιτικά μιλώντας, από τα σπλάχνα της τουρκικής εθνικιστικής Aκροδεξιάς. Μπορεί να γεννήθηκε στο Τόκιο της Ιαπωνίας και να έχει καταγωγή από το Νταγκεστάν, ωστόσο ο πατέρας του ήταν στενός συνεργάτης του αρχετυπικού «γκρίζου λύκου» Αλπαρσλάν Τουρκές και η μητέρα του πρώτη πρόεδρος της οργάνωσης γυναικών του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP).
Πριν από τις τουρκικές προεδρικές εκλογές του 2023, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου φέρεται μάλιστα να είχε, ως προεδρικός υποψήφιος τότε του κεμαλικού Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) ενάντια στον Ερντογάν, επιχειρήσει να προσεγγίσει τον Οζντάγ, προσφέροντάς του ως αντάλλαγμα υπουργεία εάν τον στήριζε στον β΄ γύρο των προεδρικών εκλογών.
Ο Κιλιτσντάρογλου τελικώς ηττήθηκε από τον Ερντογάν, ενώ το κόμμα Zafer του Οζντάγ δεν κατάφερε, παρά τα πάνω από 1,2 εκατ. ψήφους που έλαβε στις βουλευτικές του 2023, να εξασφαλίσει έδρες στην εθνοσυνέλευση.
Κι όμως, δύο χρόνια μετά, η τουρκική δικαιοσύνη έρχεται πια να συλλάβει τον Οζντάγ κατηγορώντας τον για «υποκίνηση μίσους» και «προσβολή του Τούρκου προέδρου», ενώ εκείνος βγαίνει στην αντεπίθεση διαμηνύοντας ότι «δεν πτοείται» και ότι «θα συνεχίσει τον αγώνα μέσα από τη φυλακή».
Γιατί τώρα;
Το ότι ο Οζντάγ όντως συνδαύλιζε το μίσος μέσα από τις ομιλίες του ήταν προφανές, πλην όμως αυτός δεν ήταν ο μόνος που λειτουργούσε κατά τέτοιο τρόπο μέσα σε ένα περιβάλλον οξυμένων πνευμάτων όπως είναι το τουρκικό.
Η χρονική στιγμή της σύλληψής του, με άλλα λόγια, γεννά υποψίες γύρω από τους απώτερους στόχους τους οποίους θα μπορούσε να εξυπηρετεί.
Το μένος με το οποίο ο Οζντάγ έβαζε στο στόχαστρο τους πρόσφυγες από τη Συρία, μπορεί πια, έπειτα από την ανατροπή του Μπασάρ αλ Ασαντ, να ενοχλεί ως υπονομευτικό της προσέγγισης που επιχειρεί η πλευρά Ερντογάν με το νέο καθεστώς της HTS στη Δαμασκό.
Η επιλογή του Οζντάγ να αποκηρύξει την επιχειρούμενη επαναπροσέγγιση με τους Κούρδους (DEM, PKK, Οτσαλάν), μια διαδικασία προσέγγισης στην οποία παρουσιάζεται μάλιστα να πρωταγωνιστεί ένας εθνικιστής όπως ο Μπαχτσελί, μπορεί επίσης να ενοχλεί.
Ο στόχος της παραμονής στην προεδρία και το 2028
Ενώ και σε επίπεδο εκλογικών συσχετισμών, είναι σαφές ότι το ισλαμοεθνικιστικό δίδυμο των AKP-MHP δεν θέλει σε καμία περίπτωση να δει απώλειες ψήφων προς τα δεξιά. Αντιθέτως, ο Ερντογάν χρειάζεται τις ψήφους σύσσωμης της τουρκικής Δεξιάς, αλλά και τη στήριξη όσο το δυνατόν περισσοτέρων Κούρδων, συντηρητικών και μη, προκειμένου να μπορέσει να αλλάξει το τουρκικό Σύνταγμα μέσα από ένα νέο δημοψήφισμα, όπως ήταν εκείνο του 2017. Εάν τα καταφέρει, θα μπορέσει να «χαρίσει» στον εαυτό του μια νέα προεδρική θητεία –ή μάλλον τη δυνατότητα μιας νέας προεδρικής θητείας– μετά το 2028.
Ο 71χρονος Τούρκος ηγέτης κοιτάει μπροστά, με στόχο την παραμονή του στην προεδρία, και σε αυτό το πλαίσιο αναζητεί πολιτικούς πρόθυμους να τον στηρίξουν, με ή χωρίς ανταλλάγματα. Τον Μπαχτσελί παρουσιάζεται να τον έχει ήδη από το 2018 «στο τσεπάκι του», παρά τα σύννεφα που εμφανίζονται ανά διαστήματα πάνω από τη σχέση τους, ενώ τους Κούρδους του Κόμματος Ισότητας και Δημοκρατίας των Λαών (DEM) από την άλλη πλευρά θεωρεί πια ότι θα μπορούσε να τους προσελκύσει, ενδεχομένως προσφέροντάς τους ως αντάλλαγμα την –υπό προϋποθέσεις– απελευθέρωση του Οτσαλάν.
Η πλευρά Ερντογάν παρουσιάζεται, λοιπόν, να κάνει ανοίγματα προς απροσδόκητες κατευθύνσεις (προς το φιλοκουρδικό DEM για παράδειγμα, με «αγγελιαφόρο» τον Μπαχτσελί), πλην όμως την ίδια ώρα σφίγγει τον κλοιό στέλνοντας εκλεγμένους πολιτικούς της αντιπολίτευσης στη φυλακή, μέσα από μια προσέγγιση τύπου καρότο και μαστίγιο.
Συλλήψεις και αποπομπές
Πριν από τον εθνικιστή Ουμίτ Οζντάγ ο οποίος συνελήφθη στις 21 Ιανουαρίου κατηγορούμενος για «υποκίνηση μίσους», είχαν συλληφθεί ωστόσο και άλλοι αντιπολιτευόμενοι Τούρκοι πολιτικοί, εκλογικά πολύ πιο ισχυροί από τον Οζντάγ:
- ο δήμαρχος του Μπεσίκτας, Ριζά Ακπολάτ (CHP), τον Ιανουάριο του 2025, για «υποθέσεις διαφθοράς»
- και ο δήμαρχος του Εσένγιουρτ, Αχμέτ Οζέρ (CHP), τον Οκτώβριο του 2024, για «σχέσεις με τρομοκράτες»
Σημαντική σημείωση: μιλάμε για τους δημάρχους δύο εκ των μεγαλυτέρων δήμων της Κωνσταντινούπολης, δύο δημάρχους που είχαν «σαρώσει» μόλις πριν από δέκα μήνες, στις αυτοδιοικητικές εκλογές του περασμένου Μαρτίου, ο μεν Ακπολάτ με 64,1%, ο δε Οζέρ με 49%.
Παράλληλα ωστόσο, το περασμένο διάστημα, υπήρξαν και άλλοι εκλεγμένοι δήμαρχοι και αντιδήμαρχοι που είτε συνελήφθησαν και καθαιρέθηκαν είτε «απλώς» καθαιρέθηκαν ξαφνικά από τα πόστα τους, υπό το βάρος κατηγοριών. Ενδεικτικά, αναφέρονται:
- ο Χοσιάρ Σαριγιλντίζ (DEM) στο Ακντενίζ της Μερσίνης
- η Νουριγιέ Αρσλάν (DEM) επίσης το Ακντενίζ της Μερσίνης
- ο Αχμέτ Τουρκ (DEM) στο Μάρντιν
- η Γκιουλιστάν Σονούκ (DEM) στο Μπατμάν
- ο Μεχμέτ Καράγιλαν (DEM) στο Χάλφετι
- ο Τζεβντέτ Κονάκ (DEM) στο Τούντζελι
- και ο Μουσταφά Σαρίγκιουλ (CHP) στο Οβάτζικ
- ενώ υπό καθεστώς περιορισμού έχει τεθεί πια και ο ηγέτης της νεολαίας του CHP, Τζεμ Αϊντίν
Τι σημαίνουν όλες αυτές οι «εκκαθαρίσεις» και πού θα οδηγήσουν;
Τα βλέμματα στρέφονται στον επόμενο στόχο ο οποίος μπορεί να είναι, όπως εκτιμάται, ο Εκρέμ Ιμάμογλου, ο πολιτικός του CHP ο οποίος νίκησε όχι μία αλλά δύο φορές τους εκλεκτούς του Ερντογάν στον μεγαλύτερο μητροπολιτικό δήμο της Τουρκίας που είναι εκείνος της Κωνσταντινούπολης: τον Μπιναλί Γιλντιρίμ το 2019 και τον Μουράτ Κουρούμ το 2024.
«Εάν τα καταφέρει να επανεκλεγεί (σ.σ. στη δημαρχία της Κωνσταντινούπολης), ο Ιμάμογλου θα έχει επιτύχει μια νίκη σε πολλά επίπεδα: υπέρ της δικής του προσωπικής πολιτικής ανέλιξης (όλοι λένε ότι εκείνος θα μπορούσε να είναι υποψήφιος για την τουρκική προεδρία το 2028), αλλά και υπέρ του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), το οποίο επιχειρεί πια να μαζέψει τα κομμάτια του και να ανασυνταχθεί έπειτα από την ήττα στις προεδρικές εκλογές του 2023, πλέον υπό έναν νέο ηγέτη, τον Οζγκιούρ Οζέλ», γράφαμε στην «Κ» τον Μάρτιο του 2024. Ο Ιμάμογλου τελικώς επανεξελέγη, και μάλιστα με διαφορά 11 μονάδων έναντι του Κουρούμ, πετυχαίνοντας μια νίκη πολύ μεγαλύτερη από εκείνη του 2019.
Δέκα μήνες έπειτα από τις περυσινές δημοτικές εκλογές, όλοι πια διερωτώνται εάν ο 54χρονος Ιμάμογλου θα καταφέρει να μείνει πολιτικά ενεργός, διατηρώντας δηλαδή το δικαίωμα του εκλέγεσθαι, και για πόσο. Θα μπορούσε, άραγε, να θεωρήσει κανείς ότι οι πρόσφατες διώξεις αντιπολιτευόμενων πολιτικών προετοιμάζουν το έδαφος για τη δική του φυλάκιση… πριν από τις προεδρικές του 2028;
Υπενθυμίζεται, πάντως, ότι ο Ιμάμογλου έχει ήδη στην «πλάτη» δύο δικαστικές υποθέσεις στο πλαίσιο των οποίων διώκεται ως κατηγορούμενος (υποθέσεις που δεν έχουν τελεσιδικήσει):
- μία του 2019 περί «προσβολής» των μελών της τουρκικής Εκλογικής Επιτροπής
- και άλλη μία παλαιότερη του 2015 περί εμπλοκής σε «στημένο διαγωνισμό» στην περιοχή Μπεϊλικντουζού όπου εκείνος ήταν δήμαρχος προτού εκλεγεί δήμαρχος Κωνσταντινούπολης
- ενώ μόλις προχθές (20 Ιανουαρίου) ήρθε να προστεθεί και άλλη μια νέα έρευνα σε βάρος του Ιμάμογλου, αυτήν τη φορά για τις φερόμενες ως «απειλητικές» δηλώσεις που φέρεται να έκανε απευθυνόμενος στον Τούρκο εισαγγελέα Ακίν Γκιουρλέκ.
«Αφήστε ήσυχους τους άλλους […] Αφού ο στόχος είμαι εγώ, ελάτε», δήλωσε από την πλευρά του προ ημερών ο ίδιος ο Ιμάμογλου, σχολιάζοντας τις συλλήψεις των άλλων δημάρχων του CHP… και ως φαίνεται κάποιοι τον άκουσαν κι έρχονται.
