Η εμπορική πολιτική του Τραμπ είναι ένα αμάλγαμα δασμών, νομικών ελιγμών και διπλωματίας των συναλλαγών. Το ερώτημα είναι, όμως, αν θα τινάξει πραγματικά στον αέρα το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα. Το λάθος που έκανε η ομάδα συνεργατών του ήταν ότι θεώρησε πως η παγκόσμια οικονομία είναι μια αλυσίδα από διμερείς εμπορικές συμφωνίες, ενώ στην πραγματικότητα είναι ένα περίπλοκο πλέγμα αλληλένδετων συνδέσεων.
Ο Ντόναλντ Τραμπ επανεξελέγη με την υπόσχεση ότι θα κηρύξει έναν άνευ προηγουμένου εμπορικό πόλεμο στον υπόλοιπο κόσμο και μετά την εκλογή του ανέβασε κι άλλο τους τόνους, απειλώντας με δασμούς 26% το Μεξικό και τον Καναδά. Η ομάδα του σχεδιάζει να θέσει στο στόχαστρο αμυντικές βιομηχανίες, μεταλλουργία, ιατρικές συσκευές, φαρμακοβιομηχανίες και ενέργεια. Αυτό συνεπάγεται μεγάλες ανατροπές στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα και αντίποινα από τους μεγαλύτερους εταίρους των ΗΠΑ, καθώς παραβιάζει τη συμφωνία εμπορίου ανάμεσα στις ΗΠΑ, στο Μεξικό και τον Καναδά.
Ο Τραμπ προσανατολίζεται στους οριζόντιους δασμούς επειδή οι δασμοί στα κινεζικά προϊόντα δεν μείωσαν το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ, που κάθε χρόνο είναι άνω του 1 τρισ. δολ. το διάστημα 2021-2024. Στρέφεται κατά του Μεξικού και του Καναδά επειδή από τις χώρες αυτές, όπως και από την Κίνα, προέρχονται οι περισσότερες εισαγωγές της Αμερικής. Και στο μεταξύ, τα κινεζικά προϊόντα που βρίσκονται μέσα σε όσα αγοράζουν οι αμερικανικές βιομηχανίες από τους προμηθευτές άλλων χωρών είναι σχεδόν τετραπλάσια σε όγκο από ό,τι φαίνεται στις στατιστικές για το εμπόριο. Στο περίπλοκο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα η ασυναγώνιστη παραγωγή της Κίνας και η κυριαρχία της στις εξαγωγές την καθιστούν αναγκαστικό εταίρο. Αν οι ΗΠΑ ήθελαν να ιχνηλατήσουν τους διαύλους που ακολουθούν τα κινεζικά προϊόντα μέσω τρίτων χωρών θα χρειάζονταν σύνθετους, δύσκολους και δαπανηρούς ελέγχους προέλευσης.
Γνωρίζουμε εδώ και χρόνια ότι η αμερικανική οικονομία καταναλώνει κυρίως και παράγει λιγότερο, ενώ στην Κίνα συμβαίνει το αντίστροφο. Η αποταμίευση είναι διπλάσια στην Κίνα από ό,τι στις ΗΠΑ και σε συνδυασμό με τη χαμηλή κατανάλωση προσφέρει δυνατότητες για μεγάλες επενδύσεις στην παραγωγή προϊόντων που θα καταναλωθούν σε άλλες χώρες. Εν ολίγοις, οι Αμερικανοί καταναλώνουν τεράστιους όγκους προϊόντων τα οποία παράγουν οι Κινέζοι. Το 2030 εκτιμάται πως η Κίνα θα αντιπροσωπεύει το 45% της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής, καταγράφοντας ιλιγγιώδη αύξηση από το 6% που ήταν το μερίδιό της πριν από 25 χρόνια. Βλέποντας την ανισορροπία στο εμπόριο κάποιοι οικονομολόγοι της Αριστεράς υποστηρίζουν πως πρέπει να βρεθεί ισορροπία ανάμεσα στον στόχο του αποτελεσματικού εμπορίου και άλλους στόχους, όπως είναι η δημιουργία θέσεων εργασίας και η προστασία του περιβάλλοντος.
Επίσης η κυβέρνηση Τραμπ θέλει να μειώσει την αξία του δολαρίου για να τονώσει τις αμερικανικές εξαγωγές, αλλά οι δασμοί δεν βοηθούν. Οπως επισημαίνει ο οικονομολόγος Ντέιβιντ Λιούμπιν, οι δασμοί αυξάνουν το κόστος των εισαγωγών, αλλά αυτό δεν ισοδυναμεί με υποχώρηση του δολαρίου. Η ισχύς της αμερικανικής οικονομίας και οι δασμοί θα ασκήσουν πιέσεις στα νομίσματα των χωρών στις οποίες θα επιβληθούν. Η κυβέρνηση Τραμπ πρέπει να αντιληφθεί ότι οι ανισορροπίες στο εμπόριο έχουν δύο σκέλη: αφενός ότι στην Αμερική η κατανάλωση υπερκαλύπτει τις επενδύσεις και αφετέρου ότι στην Κίνα συμβαίνει το ίδιο. Οσο δεν το καταλαβαίνει, η πολιτική του δεν θα αποδίδει.
* Ο κ. Λιουκ Κούπερ είναι συνεργάτης και ερευνητής σε θέματα Διεθνών Σχέσεων στο London School of Economics and Political Science και διευθυντής του ουκρανικού προγράμματος στο PeaceRep. Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα ips-journal.eu.
