Δεν είναι η πρώτη και πιθανότατα ούτε η τελευταία φορά που ένας δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας προσπαθεί να επηρεάσει τα πολιτικά δρώμενα στην Ευρώπη. Πριν από τον Ελον Μασκ, παρόμοιο ρόλο επιχείρησαν να διαδραματίσουν ο Ρούπερτ Μέρντοχ στη Μεγάλη Βρετανία και ο Τζορτζ Σόρος σε χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Οι παρεμβάσεις του Μασκ είναι μεν εξαιρετικά άκομψες, αλλά δεν είναι πρωτόγνωρες.
Ετσι κι αλλιώς, η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (ΜΚΔ) έχει αλλάξει ριζικά τον χαρακτήρα της δημόσιας ενημέρωσης. Από τη μια έχει επέλθει ένας εκδημοκρατισμός της ενημέρωσης, που εμποδίζει τη χειραγώγηση της πληροφορίας από κυβερνήσεις. Από την άλλη, η εύκολη διάχυση ψευδών ειδήσεων μέσω των ΜΚΔ έχει καταστήσει ευκολότερη υπόθεση τις προσπάθειες επηρεασμού της κοινής γνώμης. Ο Μασκ κάνει, λοιπόν, κάτι που γίνεται ήδη κατά κόρον στα ΜΚΔ. Τοποθετείται με επιθετικό τρόπο για υπαρκτά, αλλά αμφιλεγόμενα, ζητήματα στη σφαίρα της πολιτικής.
Η στρατηγική του δεν είναι ξεκάθαρη και ίσως δεν αποκρυσταλλωθεί ποτέ. Μέχρι τώρα η κριτική του Μασκ επικεντρώνεται στην αποτυχία του μοντέλου ενσωμάτωσης μεταναστευτικών πληθυσμών στην Ευρώπη. Δεν γνωρίζουμε όμως αν οι παρεμβάσεις του συνιστούν δική του πρωτοβουλία ή εντάσσονται στο πλαίσιο μιας νέας εξωτερικής πολιτικής της διοίκησης Τραμπ έναντι της Ευρώπης. Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι τέτοιου είδους ενέργειες θα αλλάξουν τους πολιτικούς συσχετισμούς στη Μεγάλη Βρετανία και στη Γερμανία. Σπάνια οι ψηφοφόροι δέχονται υποδείξεις από ξένους επιχειρηματίες.
Αυτό που θα έπρεπε να προβληματίσει τις Βρυξέλλες και τις εθνικές κυβερνήσεις είναι ότι καμιά Big Tech εταιρεία δεν είναι ευρωπαϊκή. Για την ακρίβεια, είναι όλες αμερικανικές εταιρείες επειδή η Ε.Ε. υστερεί σε καινοτομία. Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά: οι Ηνωμένες Πολιτείες δαπανούν περίπου 3,5% του ΑΕΠ για έρευνα και ανάπτυξη, ενώ οι αντίστοιχες δαπάνες στην Ε.Ε. κυμαίνονται στο 2,2% (στοιχεία του 2023). Να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα ο δείκτης των συγκεκριμένων δαπανών είναι 1,49% για την ίδια χρονιά.
Η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι η Ευρώπη χρειάζεται τον Ελον Μασκ περισσότερο από ό,τι τη χρειάζεται αυτός. Η Ε.Ε. και η Μεγάλη Βρετανία εξαρτώνται από την καινοτομία του Μασκ για την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης με τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και τη στήριξη της εμπόλεμης Ουκρανίας με το δορυφορικό Διαδίκτυο. Οσο ειρωνικό και να ακούγεται, ο ιδιόρρυθμος επιχειρηματίας συνεισφέρει σημαντικά στην περιβαλλοντική και στρατιωτική ασφάλεια της Ευρώπης. Επομένως, χρειάζεται ψυχραιμία και μεγαλύτερη προσπάθεια για να μειωθεί το έλλειμμα καινοτομίας στην Ευρώπη. Δεν φταίει ο Μασκ που η Ευρώπη περί άλλα τυρβάζει.
* Ο κ. Μάνος Καραγιάννης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Reader in International Security στο King’s College London.
