Τα δύο πράγματα που οι περισσότεροι θα θυμούνται για τον Ζαν-Μαρί Λεπέν, που ηγήθηκε του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου (Front National) μεταξύ του 1972 και του 2011, είναι ότι αναφέρθηκε στο Ολοκαύτωμα ως «λεπτομέρεια της Ιστορίας» και ότι το 2002 προκάλεσε πολιτικό σεισμό περνώντας στον δεύτερο γύρο των γαλλικών προεδρικών εκλογών. Παρά το σοκ του 2002, όταν ο Λεπέν επικράτησε οριακά επί του Λιονέλ Ζοσπέν των Σοσιαλιστών στον α΄ γύρο, αλλά συνετρίβη από τον Ζακ Σιράκ, λαμβάνοντας μόλις το 18% των ψήφων, το Εθνικό Μέτωπο υπό την ηγεσία του παρέμενε ένα κόμμα των άκρων, σε ασφαλή απόσταση από την εξουσία.
Σήμερα, η Εθνική Συσπείρωση (RN) –όπως μετονόμασε το κόμμα η κόρη του, Μαρίν Λεπέν, το 2018– είναι η μεγαλύτερη δύναμη στην Εθνοσυνέλευση. Η ίδια η Λεπέν, αν αποφύγει τον αποκλεισμό από την πολιτική ζωή για την υπόθεση της διασπάθισης κοινοτικών κονδυλίων (η ετυμηγορία αναμένεται τον Μάρτιο), είναι το φαβορί για να κερδίσει την προεδρία το 2027. Για να φτάσει έως εδώ, χρειάστηκε να πάρει επώδυνες αποφάσεις – με κυριότερη την αποπομπή του ίδιου του πατέρα της από το κόμμα το 2015.
Επίθεση γοητείας
Μεταξύ άλλων, η Λεπέν έχει επιδοθεί σε μια συστηματική εκστρατεία γοητείας προς την εβραϊκή μειονότητα. Μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, συμμετείχε σε πορεία κατά του αντισημιτισμού στο Παρίσι. Αλλά η κληρονομιά του πατέρα της εξακολουθούσε να ρίχνει τη σκιά της. Λίγες ημέρες πριν από την πορεία της 12ης Νοεμβρίου του 2023, ο διάδοχός της στην προεδρία του RN, Τζορντάν Μπαρντελά, ρωτήθηκε σε τηλεοπτική συνέντευξη δύο φορές αν ο Ζαν-Μαρί Λεπέν είναι αντισημίτης. Απάντησε αρνητικά, αλλά λίγες ημέρες αργότερα αναγκάστηκε να αλλάξει τη στάση του.
«Το κλειδί για την “αποδαιμονοποίηση” ήταν η απομάκρυνση από τις αντισημιτικές εμμονές του πατέρα της, τις αλλοπρόσαλλες δηλώσεις του για την ανισότητα των φυλών και τις αναφορές στην “όχι και τόσο απάνθρωπη” κατοχή από τους ναζί», εξηγεί στην «Κ» ο Ζαν-Ιβ Καμού, ειδικός στην Ακροδεξιά στο Ινστιτούτο Jean Jaurès. «Ανω του 70% των Γάλλων ήταν πεπεισμένοι ότι ο Λεπέν ήταν απειλή για τη δημοκρατία. Η Μαρίν Λεπέν έπρεπε να μαλακώσει το ύφος, να διώξει τα πιο ακραία στελέχη, αλλά να διατηρήσει τη σκληρή γραμμή για το μεταναστευτικό και στο θέμα του νόμου και της τάξης, χωρίς όμως να χαρακτηρίζεται νεοφασίστρια».
«Παρότι η μετανάστευση παραμένει κεντρικό ζήτημα, η Λεπέν ανέδειξε οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα, επιδιώκοντας να εξαλείψει τις διενέξεις στις οποίες εμπλεκόταν ο πατέρας της», λέει στην «Κ» η Μπλανς Λεριντόν, ειδική σε θέματα δημοκρατίας και λαϊκισμού στο Ινστιτούτο Montaigne. Εδωσε επίσης –σημειώνει– έμφαση στη «στρατηγική της γραβάτας» – την εικόνα των στελεχών ως καθωσπρέπει, ως ατόμων που σέβονται τους θεσμούς και δεν προκαλούν, σε αντίθεση π.χ. με τα στελέχη της «Ανυπότακτης Γαλλίας».
Η αποτελεσματικότητα της νέας στρατηγικής φάνηκε «στη μια εκλογική αναμέτρηση μετά την άλλη», παρατηρεί η Λεριντόν. «Το κόμμα κατετάγη πρώτο στις ευρωεκλογές του 2014 και του 2019· η ίδια η Λεπέν έφτασε στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών το 2017 και το 2022». Η πλειοψηφία των Γάλλων πλέον, για πρώτη φορά, «δεν θεωρεί το κόμμα απειλή για τη Γαλλική Δημοκρατία».
Η προσέγγιση αυτή, ωστόσο, σύμφωνα με την ειδικό του Ινστιτούτου Montaigne, «έχει τα όριά της». «Η λαϊκιστική ρητορική, η έμφαση στην προτεραιότητα στους Γάλλους, η ενστικτώδης απόρριψη της Ε.Ε., οι ανακολουθίες σε μείζονα ζητήματα, εξακολουθούν να υφίστανται», επισημαίνει.
Ο «λώρος»
Οι επικριτές του RN σημειώνουν ότι η ξενοφοβία παραμένει ουσιώδες χαρακτηριστικό του κόμματος – απλώς έχει αλλάξει το αντικείμενο του μίσους. Η αντισημιτική ρητορική –παρατηρούν– μπορεί να έχει εξαλειφθεί, αλλά η ισλαμοφοβία εξακολουθεί να βρίσκεται στην καρδιά του πολιτικού μηνύματος του κόμματος. Οπως σημείωνε το Politico σε προφίλ της Λεπέν τον περασμένο Φεβρουάριο, παρά την επιτυχημένη εκστρατεία «αποδαιμονοποίησης», «ποτέ δεν έφτασε στο σημείο να αποκηρύξει τελείως την κληρονομιά του πατέρα της, παραδείγματος χάρη καταδικάζοντας δημοσίως τον ρατσισμό, τον αντισημιτισμό και την ξενοφοβία των παλαιότερων χρόνων».
Το RN εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία ανέφερε ότι ο Λεπέν υπερασπίστηκε «την ιδέα του μεγαλείου της Γαλλίας με όλη του την ψυχή και με κίνδυνο της ζωής του». Μιλώντας ανωνύμως προ μηνών στη Le Monde, ένας βουλευτής του κόμματος προέβλεπε ότι θα τη βοηθούσε, διευκολύνοντας την αλλαγή σελίδας από την εποχή του FN, και δημιουργώντας ένα κύμα συμπάθειας προς τη Λεπέν. Από την άλλη, η ανάδυση στην επιφάνεια των ακραίων θέσεων του πατέρα της μπορεί να αναζωπυρώσει την καχυποψία μερίδας της κοινής γνώμης για τις πραγματικές προθέσεις της.
«Οι περισσότεροι νέοι ακτιβιστές του RN και η πλειοψηφία των ψηφοφόρων είναι νέοι άνθρωποι. Πολλοί δεν θυμούνται τον Ζαν-Μαρί Λεπέν ως επικεφαλής του κόμματος», σχολιάζει ο Καμού. «Ο θάνατός του δεν θα επηρεάσει την εκλογική δυναμική της Μαρίν Λεπέν».
Προς το 2027
Και αν εκπληρώσει τη φιλοδοξία της ζωής της και γίνει ένοικος του Μεγάρου των Ηλυσίων το 2027, τι να περιμένουμε; Θα ακολουθήσει το μοντέλο Μελόνι ή θα είναι πιο ανατρεπτική, τόσο στο εσωτερικό όσο και όσον αφορά τον διεθνή προσανατολισμό της Γαλλίας;
«Ελπίζω να επιλέξει το μοντέλο Μελόνι, αλλά υπάρχει πίεση από τη βάση για μια πραγματική αλλαγή στο Σύνταγμα σχετικά με τη μετανάστευση, με στόχο να δοθεί προτεραιότητα στους Γάλλους έναντι των αλλοδαπών στην απασχόληση και στα κοινωνικά επιδόματα», λέει ο Καμού. Στο ευρωπαϊκό πεδίο, η Λεπέν έχει αποκηρύξει τον στόχο της εξόδου από την Ε.Ε. Η «Ευρώπη των Εθνών» την οποία υποστηρίζει, όμως, σημειώνει ο ειδικός του Ινστιτούτου Jean Jaurès, «είναι ένα πισωγύρισμα στην παλιά Κοινή Αγορά της δεκαετίας του ’60», ενώ σχετικά με το ΝΑΤΟ, «τάσσεται υπέρ της διακοπής της στρατιωτικής βοήθειας προς το Κίεβο. Η φιλορωσική πτέρυγα του RN παραμένει ισχυρή». Η Λεριντόν βλέπει τη Λεπέν περισσότερο ως οπορτουνίστρια παρά ιδεολόγο. «Ευθυγραμμίζεται περισσότερο με το παράδειγμα της Τζόρτζια Μελόνι, επιθυμώντας σφοδρά την αξιοπιστία στο εσωτερικό και διεθνώς, ειδικά σε οικονομικά ζητήματα», λέει.
________________________________________________________________________
Κεντρική φωτό: Ο Ζαν Μαρί Λεπέν φωτογραφημένος στο σπίτι του το 2022. Το Εθνικό Μέτωπο υπό την ηγεσία του παρέμενε ένα κόμμα των άκρων, σε ασφαλή απόσταση από την εξουσία. Σήμερα, η κόρη του, Μαρίν Λεπέν, είναι το φαβορί για να γίνει η επόμενη ένοικος του Μεγάρου των Ηλυσίων. [JOEL SAGET / AFP/VISUALHELLAS.GR]
