Η έναρξη της νέας χρονιάς σηματοδότησε την 30ή επέτειο της ένταξης της Αυστρίας στην Ευρωπαϊκή Eνωση, το 1995. Οι εορτασμοί, ωστόσο, γρήγορα «επισκιάστηκαν» από την κατάρρευση των συνομιλιών για τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού μεταξύ του κεντροδεξιού Λαϊκού Kόμματος (ÖVP), των Σοσιαλδημοκρατών (SPÖ) και των Φιλελευθέρων (NEOS).
Παρά τη διακηρυγμένη πρόθεσή τους –μετά τις εκλογές του περασμένου Σεπτεμβρίου– να «μπλοκάρουν» από κοινού τον ακροδεξιό ηγέτη Χέρμπερτ Κικλ, ώστε να μείνει εκτός κυβέρνησης το Kόμμα της Ελευθερίας (FPÖ), ο κοινός στόχος των φιλοευρωπαϊκών κομμάτων παρέμεινε τελικά «κενό γράμμα». Η Αυστρία θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι θα αποκτήσει σύντομα και για πρώτη φορά από το τέλος του B΄ Παγκοσμίου Πολέμου ακροδεξιό καγκελάριο, ενώ τρεις δεκαετίες μετά την ένταξή της στην Ε.Ε. θα έχει πλέον αντιευρωπαϊκή κυβέρνηση.
Το κεντροδεξιό ÖVP –που συχνά αποκαλείται το «ευρωπαϊκό κόμμα» (Europapartei) της Αυστρίας– εμφανίζεται πλέον πρόθυμο να συνεργαστεί κυβερνητικά με το ακροδεξιό FPÖ, παρά την αντιευρωπαϊκή ρητορική του, αλλά και την πλήρη ευθυγράμμισή του με τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Ορμπαν, που «σφραγίστηκε» με τη συμμετοχή του στη νέα ομάδα των ευρωσκεπτικιστών «Πατριωτών για την Ευρώπη» στο Ευρωκοινοβούλιο.
Μια κυβέρνηση υπό τον Χέρμπερτ Κικλ στην Αυστρία θα ενδυναμώσει περαιτέρω τις εθνικιστικές δυνάμεις εντός του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, που θα θέσουν σε ευθεία αμφισβήτηση αρκετές αποφάσεις, ειδικά έναντι της Ουκρανίας, ενώ θα επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό πολιτικές της Ε.Ε., καθώς πλέον ο Βίκτορ Ορμπαν θα έχει στο πλευρό του ομάδα ριζοσπαστικών, ακροδεξιών ηγετών ή κυβερνήσεων, που στηρίζονται από ευρωσκεπτικιστικά κόμματα, επισημαίνουν στην «Κ» αναλυτές.
Ο πιθανός σχηματισμός κυβέρνησης μεταξύ του ακροδεξιού FPÖ και του κεντροδεξιού ÖVP θα συμβεί μάλιστα «25 χρόνια μετά την πρώτη ένταξη του FPÖ σε αυστριακή κυβέρνηση, που προκάλεσε τότε κυρώσεις της Ε.Ε.», υπενθυμίζει ο Κάρστεν Νίκελ, αναπληρωτής διευθυντής ερευνών της Teneo Intelligence στο Λονδίνο, για να προσθέσει ότι «η ιστορία του μπλοκ έναντι των ακροδεξιών πολιτικών θα κλείσει έναν κύκλο με την πιθανή ανάληψη της καγκελαρίας από τον Χέρμπερτ Κικλ». «Στο μεσοδιάστημα, τα ακροδεξιά κόμματα και οι πολιτικές τους έχουν ήδη κανονικοποιηθεί στην Ευρώπη. Ωστόσο, οι επιπτώσεις αυτού του γεγονότος ενδεχομένως να είναι πιο σοβαρές από ό,τι συνήθως ισχυρίζονται κάποιοι», επισημαίνει ο Νίκελ.
Ο «αστερισμός»
Ηδη η υπερσυντηρητική πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι, ο Βίκτορ Ορμπαν και ο εθνικιστής πρωθυπουργός της Σλοβακίας Ρόμπερτ Φίτσο αποτελούν μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Στην Ολλανδία, ο ακροδεξιός ηγέτης Γκέερτ Βίλντερς κινεί τα νήματα στο παρασκήνιο, την ώρα που στη Ρουμανία ενδεχομένως θα αναδειχθεί ακροδεξιός πρόεδρος στις εκλογές του Μαΐου, ενώ άνοδος της Ακροδεξιάς προβλέπεται και στις βουλευτικές εκλογές της Τσεχίας το φθινόπωρο. Σε χώρες όπως η Σουηδία και η Φινλανδία, ακροδεξιά κόμματα είτε στηρίζουν είτε μετέχουν ως κυβερνητικοί εταίροι, σημειώνει ο Τόμας Μπίμπριχερ, καθηγητής Πολιτικής Θεωρίας και Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Γκαίτε της Φρανκφούρτης. «Νομίζω ότι πλέον μπορούμε να μιλάμε για μοτίβο (pattern) στην Ευρώπη, που μάλιστα είναι ήδη αρκετά καλά εδραιωμένο, με ελάχιστες αλλαγές σε σχέση με το ποια είναι η κυρίαρχη φατρία σε κυβερνητικούς συνασπισμούς», τονίζει. «Τι σημαίνει τώρα αυτό; Η Ευρώπη θα στραφεί περαιτέρω προς τα δεξιά, όχι μόνο σε επίπεδο κρατών-μελών αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τόσο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (κάτι που ήδη έχει συμβεί) όσο και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο», εκτιμά.
Και για τον Στέφαν Λέχνε, ανώτατο ερευνητή στο Carnegie Europe στις Βρυξέλλες και λέκτορα στη διπλωματική ακαδημία στη Βιέννη, «οι πολιτικές τάσεις σε ορισμένα κράτη-μέλη της Ε.Ε. είναι παρόμοιες με την τρέχουσα πολιτική κατάσταση στην Αυστρία. Σε επτά κράτη-μέλη, ριζοσπαστικά ή λαϊκιστικά δεξιά κόμματα αποτελούν μέρος του κυβερνητικού συνασπισμού». Θεωρεί, επίσης, ότι οι πολιτικοί συσχετισμοί στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο πλέον θα αλλάξουν. «Πριν από λίγους μήνες ο Βίκτορ Ορμπαν ήταν απομονωμένος σε ό,τι αφορά διαπραγματεύσεις εντός του Συμβουλίου, αλλά πλέον ίσως θα έχει στο πλευρό του αρκετούς συμμάχους. Αυτό θα προκαλέσει δυσχέρεια στη λήψη αποφάσεων και αναγκαίων μέτρων από πλευράς Ε.Ε. ως προς την αντιμετώπιση διαφόρων προκλήσεων», τονίζει.
«Η Ευρώπη θα στραφεί περαιτέρω προς τα δεξιά, όχι μόνο σε επίπεδο κρατών-μελών αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τόσο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (κάτι που ήδη έχει συμβεί) όσο και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο». Τόμας Μπίμπριχερ, καθηγητής Πολιτικής Θεωρίας και Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Γκαίτε της Φρανκφούρτης.
Σε επίπεδο Ε.Ε., πάντως, η Αυστρία είχε ήδη κινηθεί πιο δεξιά σε ό,τι αφορά την οικονομία, αλλά κυρίως την κλιματική κρίση και το μεταναστευτικό, υπενθυμίζει ο Κάρστεν Νίκελ, ενώ σημειώνει ότι «σε συνεργασία με ομοϊδεάτες, όπως με τις κυβερνήσεις Ουγγαρίας, Ιταλίας, Σλοβακίας και Ολλανδίας πιθανότατα το μοτίβο θα συνεχιστεί και θα ενισχυθεί».
Το πραγματικό διακύβευμα, ωστόσο, είναι η «ενότητα» της Ε.Ε., ειδικά ενόψει της επιστροφής του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο και των διαφόρων απειλών του, κυρίως σε σχέση με τη συνέχιση της στρατιωτικής στήριξης του Κιέβου.
Πολλά, εξάλλου, θα αλλάξουν με ανάληψη της αυστριακής καγκελαρίας από τον Χέρμπερτ Κικλ, καθώς «θα συνταχθεί με τον Ορμπαν και τον Φίτσο σε ό,τι αφορά την παρεμπόδιση τυχόν περαιτέρω μέτρων στήριξης του Κιέβου. Και οι τρεις μαζί θα μπορούσαν να αποτελέσουν κρίσιμη μάζα, που ενδεχομένως παρασύρει και άλλους που αμφιταλαντεύονται ως προς τη μελλοντική κατεύθυνσή τους, ειδικά όταν η παλίρροια πάρει διαφορετική στροφή στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού», εκτιμά ο Τόμας Μπίμπριχερ.
Με τη διαπίστωση αυτή συμφωνεί ο Στέφαν Λέχνε, ενώ προσθέτει ότι «το FPÖ θα επιδιώξει να διατηρηθεί το ουδέτερο καθεστώς της Αυστρίας και θα επιμείνει η Βιέννη να παραμείνει εκτός σημαντικών πρωτοβουλιών της Ε.Ε. για πολιτικές άμυνας και εξοπλισμών».
Οι σχέσεις μεταξύ Ε.Ε. και Ρωσίας θα αποτελέσουν, άλλωστε, τη μεγαλύτερη «πρόκληση» στις επικείμενες συνομιλίες μεταξύ του FPÖ και του ÖVP, καθώς στις διερευνητικές συνομιλίες –μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου– οι ακροδεξιοί απαιτούσαν από τους κεντροδεξιούς «αποκλεισμό» της Αυστρίας από το κοινό ευρωπαϊκό σύστημα αεράμυνας και επαναξιολόγηση όλων των διεθνών συνθηκών.
Κακός «οιωνός»
Η κατάρρευση των συνομιλιών μεταξύ του αυστριακού κεντροδεξιού ÖVP με τους Σοσιαλδημοκράτες και τους Φιλελευθέρους δημιουργεί εύλογα ερωτήματα και ίσως κακό «οιωνό» για τον σχηματισμό κυβέρνησης στη Γερμανία, μετά τις εκλογές του Φεβρουαρίου. Για τον Τόμας Μπίμπριχερ, η αυστριακή πολιτική πραγματικότητα, πράγματι, αναδεικνύει τη δυσκολία των κεντρώων κομμάτων να καταλήγουν σε συμβιβαστικές λύσεις.
«Το ολοένα κατακερματισμένο πολιτικό σύστημα στην Ευρώπη ευνοεί τους ακροδεξιούς λαϊκιστές», τονίζει. Παρ’ όλα αυτά, εκτιμά ότι στη Γερμανία τουλάχιστον ο διαφαινόμενος νέος καγκελάριος, επικεφαλής του κεντροδεξιού CDU, Φρίντριχ Μερτς αποκλείει κάθε ενδεχόμενη συνεργασία με την ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), καθώς σε αντίθετη περίπτωση «διακυβεύεται η ενότητα και η επιβίωση του CDU», που ίσως χρειαστεί να στηριχθεί στους Σοσιαλδημοκράτες του SPD, παρά τις διαμετρικά αντίθετες θέσεις τους για την οικονομική και κοινωνική πολιτική.
Οι περιπέτειες της αυστριακής Ακροδεξιάς
1949
Ιδρυση του κόμματος Ενωση Ανεξαρτήτων (VdU) από Αυστριακούς πρώην Ες Ες. Το κόμμα παρέμεινε στο περιθώριο καταγγέλλοντας τις κυβερνήσεις συνασπισμού Σοσιαλδημοκρατών και Αυστριακού Λαϊκού Κόμματος.
1965
Το Κόμμα της Ελευθερίας (FPÖ) απορροφά το VdU. Θα παραμείνει στο πολιτικό περιθώριο για μια εικοσαετία.
1983
Το κόμμα βγαίνει από το περιθώριο και γίνεται δεκτό σε κυβερνητικό συνασπισμό υπό τους κεντροαριστερούς Σοσιαλδημοκράτες (SPÖ).
1986
Ο νέος και χαρισματικός Γεργκ Χάιντερ αναλαμβάνει την ηγεσία και αποσύρει το FPÖ από τον κυβερνητικό συνασπισμό. Το κόμμα διπλασιάζει τα ποσοστά του στο 10% στις πρόωρες εκλογές.
1999
Το FPÖ έρχεται δεύτερο στις βουλευτικές εκλογές, με ποσοστό 27%, πίσω από τους Σοσιαλδημοκράτες. Το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα (ÖVP), στην τρίτη θέση της κάλπης, πείθει τον Χάιντερ να του επιτρέψει να αναλάβει την καγκελαρία, προσφέροντας στο FPÖ σημαντικά χαρτοφυλάκια. Ο συνασπισμός με συμμετοχή της άκρας Δεξιάς προκαλεί έντονη διπλωματική αντίδραση στην Ευρώπη, με τον συντηρητικό καγκελάριο Σούσελ να καθίσταται ανεπιθύμητος στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
2000
Ο Χάιντερ (φωτογραφία) παραιτείται από την ηγεσία του FPÖ, σε μια προσπάθεια να εξευμενισθεί η Ε.Ε., ενώ συνεχίζει να κινεί τα νήματα από το παρασκήνιο.
2008
Ο Χάιντερ, που είχε στο μεταξύ ιδρύσει νέο κόμμα, σκοτώνεται σε αυτοκινητικό δυστύχημα. Στην πολιτική του διαθήκη ορίζει τον Στέφαν Πρέσνερ διάδοχό του, τροφοδοτώντας ήδη υπάρχουσες φήμες για την ομοφυλοφιλία του.
2017
Το FPÖ επιστρέφει στην κυβέρνηση σε συνασπισμό υπό τον Σεμπάστιαν Κουρτς, ηγέτη του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος. Ο συνασπισμός ψηφίζει σειρά αντιμεταναστευτικών μέτρων, τα οποία απορρίπτονται από το ανώτατο δικαστήριο της Αυστρίας.
2019
Ξεσπά το σκάνδαλο «Ιμπιζα γκέιτ», που οδηγεί στην πτώση της κυβέρνησης. Ο επικεφαλής του FPÖ και αντικαγκελάριος Χάιντς-Κρίστιαν Στράχε καταγράφεται σε βίντεο να προσφέρει κρατικά συμβόλαια σε ανιψιά Ρώσου ολιγάρχη, η οποία ήταν στην πραγματικότητα ηθοποιός.
________________________________________________________________________
Κεντρική φωτό: Διαδήλωση κατά του ακροδεξιού Κόμματος της Ελευθερίας (FPÖ) στη Βιέννη, την Πέμπτη. Η Αυστρία θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι θα αποκτήσει σύντομα και για πρώτη φορά από το τέλος του B΄ Παγκοσμίου Πολέμου ακροδεξιό καγκελάριο, ενώ τρεις δεκαετίες μετά την ένταξή της στην Ε.Ε. θα έχει πλέον αντιευρωπαϊκή κυβέρνηση. REUTERS/Lisa Leutner
