Το Ισραήλ άνοιξε τον δρόμο για την αποδυνάμωση του Ιράν ως περιφερειακής δύναμης. Η Τουρκία εκμεταλλεύθηκε το κενό και ανέλαβε υπογείως δράση στη Συρία. Ερντογάν και Νετανιάχου, οι δύο ηγέτες που επωφελήθηκαν τα μάλα από την ανατροπή του καθεστώτος Ασαντ, επιχειρούν τώρα να κεφαλαιοποιήσουν την ενισχυμένη θέση τους. Ομως, οι αντικρουόμενες επιδιώξεις τους θέτουν τις δύο χώρες σε τροχιά σύγκρουσης. Η εγγύτητα των στρατών και πληρεξουσίων τους στα συριακά εδάφη προσδίδει νέα διάσταση στις δηλητηριώδεις σχέσεις τους, γεγονός που θα απασχολήσει τη νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ υπό τον Ντόναλντ Τραμπ.
«Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ στη Συρία τεντώνουν ακόμη περισσότερο το σχοινί στις σχέσεις Τουρκίας – Ισραήλ. Αλλά αμφιβάλλω ότι είναι στον ορίζοντα μια άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ των δύο χωρών. Τόσο ο Ερντογάν όσο και ο Νετανιάχου κάνουν πάντως αναφορές που υποδηλώνουν μια επικείμενη σύγκρουση για να εξυπηρετήσουν τις δικές τους εγχώριες ατζέντες. Το αν οι σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ θα συνεχίσουν να επιδεινώνονται εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ θα αντιμετωπίσει την ένταση μεταξύ των δύο συμμάχων του», τονίζει στην «Κ» η Γκιονούλ Τολ, διευθύντρια του προγράμματος για την Τουρκία στο Middle East Institute.
Η πρόσκαιρη, εξαρχής εύθραυστη, εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας το 2023 κατέρρευσε αμέσως μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ την 7η Οκτωβρίου του ίδιου έτους. «Το γεγονός αυτό οφειλόταν κυρίως στην άνευ προηγουμένου μετατόπιση της Τουρκίας από μια πολιτική φιλική στους Παλαιστινίους σε μια πολιτική φιλική στη Χαμάς. Παρά το γεγονός ότι το Ισραήλ δεν ήταν ο επιτιθέμενος και, αντιθέτως, αντιμετώπιζε παραβιάσεις των συνόρων του και απαγωγές των πολιτών του, η Τουρκία διατήρησε τη μονόπλευρη θέση της. Για να υπονομεύσει περαιτέρω τη διαδικασία εξομάλυνσης, η Aγκυρα διέκοψε τις διμερείς σχέσεις σταματώντας τις αμοιβαίες πτήσεις και τις οικονομικές δραστηριότητες, προκαλώντας έτσι σημαντικό πλήγμα στην αμοιβαία αλληλεξάρτηση μεταξύ των δύο εθνών», υπενθυμίζει στην «Κ» ο δρ Χεΐ Εϊτάν Κοέν Γιαναρόκακ, ερευνητής στο κέντρο Moshe Dayan στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ.
«Η Τουρκία θα μπορούσε να εδραιώσει παρουσία στα χωρικά ύδατα της Συρίας, αγνοώντας τις ζώνες θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Κύπρου», λέει ο δρ Χεΐ Εϊτάν Κοέν Γιαναρόκακ, ερευνητής στο κέντρο Moshe Dayan.
Το τελευταίο διάστημα η Τουρκία ζητεί επανειλημμένως από το Τελ Αβίβ να αποσύρει τα ισραηλινά στρατεύματα από τη ζώνη που εκτείνεται γύρω από τα συριακά Υψίπεδα του Γκολάν και κατηγορεί το Ισραήλ ότι επιχειρεί να υπονομεύσει τη διαδικασία μετάβασης μετά την πτώση του καθεστώτος Ασαντ. Ωστόσο, πολλές από τις κοινότητες που βρίσκονται κοντά στα ισραηλινά σύνορα συνιστούν μειονότητες της Συρίας οι οποίες προκαλούν ανασφάλεια στην ισραηλινή κυβέρνηση. «Πρέπει να βεβαιωθούμε ότι δεν κατακλύζονται από ισλαμιστικές πολιτοφυλακές και πως αυτά τα μέρη δεν θα μετατραπούν σε στρατιωτικές βάσεις για μελλοντικές επιθέσεις στο Ισραήλ», σημειώνουν ισραηλινές πηγές, οι οποίες περιγράφουν το σκεπτικό που οδηγεί τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στη χώρα τους.
Στο μεταξύ, στο πλαίσιο της επίμονης προσπάθειας να ανασχέσει την επιρροή του Ιράν στη Συρία όλα τα προηγούμενα χρόνια, το Ισραήλ έχει διατηρήσει σχέσεις με τους Κούρδους, καθώς τους αντιμετωπίζει ως εν δυνάμει συμμάχους απέναντι σε κοινούς εχθρούς. Το γεγονός αυτό ανέκαθεν εξόργιζε τον Ερντογάν και την Τουρκία.
«Σε μια πρώτη ανάγνωση, η απομάκρυνση του Ιράν από τη Συρία και η είσοδος της Τουρκίας στην περιοχή θα μπορούσαν να θεωρηθούν θετική εξέλιξη για το Ισραήλ. Ωστόσο, η επιρροή της Τουρκίας στη Συρία το πιθανότερο είναι ότι θα αυξάνεται μέρα με τη μέρα. Το Ισραήλ θα συνεχίσει τις επιχειρήσεις του στην περιοχή για να προστατεύσει την εθνική του ασφάλεια. Το ανεπιθύμητο σενάριο εδώ είναι κάποιο πιθανό πλήγμα εις βάρος τουρκικών στοιχείων στη Συρία κατά τη διάρκεια μιας πιθανής επιχείρησης. Αναμφίβολα, το Ισραήλ δεν θέλει να συμβεί αυτό. Στο μεταξύ, θα πρέπει να προβλέψει κανείς ότι η Τουρκία θα μπορούσε να εδραιώσει παρουσία στα χωρικά ύδατα της Συρίας, αγνοώντας τις ζώνες θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Κύπρου. Με άλλα λόγια, το Ισραήλ θα πρέπει να εξετάσει τόσο την εδαφική παρουσία της Τουρκίας στη Συρία όσο και τη δυνητικά αυξανόμενη παρουσία της στην Ανατολική Μεσόγειο», μας είπε ο αναλυτής στο κέντρο Moshe Dayan της ισραηλινής πρωτεύουσας.
«Φαίνεται ότι επιστρέφουμε σε μια εποχή εδαφικού ανταγωνισμού και συγκρούσεων, τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Oι αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας για τη Συρία είναι απλώς η τελευταία εκδήλωση αυτής της επικίνδυνης τάσης. Σε αυτό το περιβάλλον οι κίνδυνοι σύρραξης είναι πραγματικοί. Ενισχύονται από την αβεβαιότητα για το πώς θα κυβερνηθεί η Συρία στο μέλλον και τι ρόλο μπορεί να παίξουν ακραία ισλαμιστικά στοιχεία», επισημαίνει στην «Κ» ο Στίβεν Χέιντεμαν, καθηγητής στο Smith College, συνεργάτης του Brookings Institute. Σύμφωνα με τον ίδιο, το Ισραήλ θεωρεί την Τουρκία παράγοντα που απειλεί την ασφάλειά του. Η Τουρκία βλέπει το Ισραήλ ως μια αποσταθεροποιητική παρουσία στη Συρία, που επιδιώκει να αποδυναμώσει την τουρκική επιρροή. Οι ηγέτες και στις δύο χώρες ανέβασαν ραγδαία τη ρητορική τους. Και οι δύο κυβερνήσεις, διαπιστώνει ο Χέιντεμαν, έχουν προβεί σε πολεμικές και απειλητικές δηλώσεις σχετικά με τις προθέσεις και τα κίνητρα του άλλου και έχουν εκφράσει την αποφασιστικότητά τους να απαντήσουν επιθετικά στις απειλές, όπως τις αντιλαμβάνονται. Αυτή η ρητορική μπορεί να αποσκοπεί, σύμφωνα με την ερμηνεία του, στην αποτροπή και να μην έχει πραγματικό χαρακτήρα στρατιωτικής απειλής. «Ωστόσο, παίζουν με τη φωτιά και θα πρέπει να ελπίζουμε ότι η απερχόμενη αμερικανική κυβέρνηση θα προτρέψει και τις δύο πλευρές να αποκλιμακώσουν».
