«Με τη συριακή επανάσταση το παράθυρο μιας ιστορικής ευκαιρίας άνοιξε για την Τουρκία και την περιοχή», δήλωσε την περασμένη Τρίτη ο Ταγίπ Ερντογάν. Εχοντας υποστηρίξει αταλάντευτα την ένοπλη ισλαμική αντιπολίτευση, ακόμη κι όταν ο Μπασάρ αλ Ασαντ εμφανιζόταν να κερδίζει τον εμφύλιο πόλεμο χάρη στην υποστήριξη της Ρωσίας, του Ιράν και της Χεζμπολάχ, ο Τούρκος πρόεδρος έχει κάθε λόγο να αισθάνεται δικαιωμένος. O επικεφαλής της τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών, Ιμπραήμ Καλίν, ήταν ο πρώτος ξένος αξιωματούχος που συναντήθηκε με τον νέο ηγέτη της Συρίας, Αχμεντ αλ Σάρα, στη Δαμασκό ύστερα από την ανατροπή του Ασαντ. Οι κατασκευαστικές εταιρείες έκαναν ράλι στο τουρκικό χρηματιστήριο, προσβλέποντας στη μερίδα του λέοντος από την ανοικοδόμηση της Συρίας, ενώ η Αγκυρα βιάζεται να δρομολογήσει ένα συροτουρκικό μνημόνιο για τις θαλάσσιες ζώνες, ανάλογο με το τουρκολιβυκό. Σε μια κρίση νεοοθωμανικού μεγαλείου, ο Ερντογάν δήλωσε ότι «το Χαλέπι, η Δαμασκός, το Ιντλίμπ και η Ράκα θα μπορούσαν να ανήκουν στην πατρίδα μας» κι όταν έξαλλοι οπαδοί του φώναζαν στο Μαρντίν «οδήγησέ μας στην Ιερουσαλήμ», η απάντησή του ήταν: «Η υπομονή φέρνει τη νίκη».
Η νάρκη
Ωστόσο, οι υπερφίαλες φιλοδοξίες του κινδυνεύουν να ανατιναχθούν από τη νάρκη του Κουρδικού. Η πτώση του Ασαντ, στις 8 Δεκεμβρίου, άφησε ένα μεγάλο κενό ασφαλείας στη βόρεια και ανατολική Συρία, μεγάλο μέρος της οποίας ελέγχεται από την κουρδική πολιτοφυλακή YPG, καθώς το νέο καθεστώς της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS) έχει, για την ώρα, πολύ περιορισμένες στρατιωτικές δυνατότητες. Για να προλάβει τις εξελίξεις, η Αγκυρα έβαλε τους μισθοφόρους της, τον λεγόμενο Συριακό Εθνικό Στρατό (SΝA), να επιτεθούν από την πρώτη στιγμή εναντίον των Κούρδων δυτικά του Ευφράτη: στο Ταλ Ριφάτ, το οποίο κατόρθωσαν να καταλάβουν και στο Μανμπίτζ, όπου οι πολύνεκρες συγκρούσεις συνεχίζονται μέχρι σήμερα – μόνο την Πέμπτη σκοτώθηκαν 37 μαχητές και από τις δύο πλευρές.
Η ομάδα μισθοφόρων: Η Αγκυρα ελέγχει 8.835 τ. χλμ. στη βορειοδυτική Συρία, μέσω μιας στρατιωτικής δύναμης 3.000 ανδρών. Εκεί δραστηριοποιείται και μια άλλη ετερόκλητη ένοπλη ομάδα υπό τη σημαία του Συριακού Εθνικού Στρατού (SNA), που εκπαιδεύτηκε και εξοπλίστηκε από την Αγκυρα και υπολογίζεται σε 70.000 άνδρες, κυρίως ατάκτους και τζιχαντιστές.
Παράλληλα, οι Τούρκοι συγκέντρωναν δυνάμεις απέναντι από το Κομπάνι, στην ανατολική όχθη του Ευφράτη, πόλη-σύμβολο του νικηφόρου αγώνα των Κούρδων εναντίον του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) το 2014-2015. Μέχρι τώρα διστάζουν να κάνουν κάποια αποφασιστική κίνηση, καθώς οι Αμερικανοί έστειλαν ισχυρή δύναμη στην περιοχή για να αποτραπεί η σύγκρουση. Σε κάθε περίπτωση, η Αγκυρα φέρεται αποφασισμένη να διευρύνει την ελεγχόμενη από αυτήν «αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη» της βόρειας Συρίας και ανατολικά του Ευφράτη, μέχρι τα σύνορα με το Ιράκ, ώστε να απαλλαγεί από τον εφιάλτη της δημιουργίας ντε φάκτο αυτόνομης κουρδικής οντότητας δίπλα στα τουρκικά σύνορα. Υπό αυτό το πρίσμα, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν έστειλε τελεσίγραφο στην HTS να αναλάβει η ίδια τον εξοστρακισμό των Κούρδων μαχητών, υπό την απειλή μεγάλης κλίμακας στρατιωτικής εισβολής. Κάτι τέτοιο, όμως, θα μπορούσε να οδηγήσει την Τουρκία σε απ’ ευθείας σύγκρουση με τις ΗΠΑ, προκαλώντας μείζονα κρίση στο ΝΑΤΟ. Οι Αμερικανοί διατηρούσαν προ της 8ης Δεκεμβρίου περίπου 1.000 στρατιωτικούς στις κουρδικές περιοχές με πρόσχημα την αντιμετώπιση του ISIS και παρείχαν προστασία στις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), κορμός των οποίων είναι η YPG. Σύμφωνα με αξιόπιστη κουρδική πηγή, οι δυνάμεις των ΗΠΑ έχουν ήδη τριπλασιαστεί και προβλέπεται να αυξηθούν κι άλλο.
Ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν: Ο Ερντογάν προετοιμάζει την απελευθέρωση (με περιοριστικούς όρους) του Αμπντουλάχ Οτσαλάν ύστερα από 26 χρόνια κάθειρξης, με την προϋπόθεση ότι θα απευθύνει έκκληση για τερματισμό του ενόπλου αγώνα του ΡΚΚ. Μια τέτοια εξέλιξη θα ενίσχυε την πίεση προς το συριακό PYD/YPG να μετριάσει τις αλυτρωτικές φιλοδοξίες του.
Ακόμη ισχυρότερο εμφανίζεται το ενδεχόμενο να οδηγήσει ο συριακός κυκεώνας την Τουρκία σε σύγκρουση με το Ισραήλ. Αιώνες μοιάζουν να έχουν περάσει από τον Φεβρουάριο του 1999, όταν το Ισραήλ ήταν στενός σύμμαχος της Τουρκίας και πράκτορες της Μοσάντ έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για τη σύλληψη του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ιδρυτή της ένοπλης κουρδικής οργάνωσης ΡΚΚ, στο Ναϊρόμπι της Κένυας. Σήμερα το Ισραήλ στηρίζει ενεργά τον κουρδικό παράγοντα στο Ιράκ, στο Ιράν, αλλά και στη Συρία. Απαντώντας στις απειλές της Αγκυρας, το ισραηλινό υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε τις «διεθνείς δυνάμεις» να «προστατέψουν τους Κούρδους». Αίσθηση προκάλεσε εξάλλου η δημοσιοποίηση έκθεσης της Επιτροπής Νάγκελ, που συνέστησε η κυβέρνηση Νετανιάχου για να επεξεργαστεί προτάσεις αναδιοργάνωσης του ισραηλινού στρατού. Η επιτροπή, της οποίας προΐσταται πρώην αρχηγός του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, αναγορεύει την Τουρκία μεγαλύτερη δυνητική απειλή για το Ισραήλ από το Ιράν και συνιστά να υπάρξει προετοιμασία για το ενδεχόμενο στρατιωτικής σύγκρουσης μεταξύ των δύο κρατών. Προφανώς το Ισραήλ φοβάται ότι με το νέο ισλαμικό καθεστώς στη Δαμασκό, η Τουρκία θα μπορούσε να αποκτήσει στρατιωτική παρουσία, όχι μόνο στη βόρεια, αλλά και στη νότια Συρία, δηλαδή δίπλα στα κατεχόμενα Υψώματα του Γκολάν και τα ισραηλινά σύνορα. Ο νεοοθωμανικός μεγαλοϊδεατισμός του Ερντογάν και οι κραυγές για την Ιερουσαλήμ δεν κάνουν τα πράγματα καλύτερα.
Ο παράγοντας Τραμπ
Το μεγάλο ερώτημα είναι τι θα κάνει ο Ντόναλντ Τραμπ μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, στις 20 Ιανουαρίου. Στην πρώτη θητεία του πάσχιζε να απαγκιστρωθεί από τη Συρία και άφησε την Τουρκία να εισβάλει τρεις φορές σε κουρδικές περιοχές. Αργότερα όμως μετάνιωσε και ήταν εκείνος που έδιωξε την Τουρκία από το πρόγραμμα των F-35. Η Τούλσι Γκάμπαρντ, την οποία επέλεξε για τη γενική διεύθυνση των μυστικών υπηρεσιών, ήταν ο άνθρωπος της Ουάσιγκτον που είχε για χρόνια άμεση επαφή με τους Κούρδους και έχει χαρακτηρίσει τον Ερντογάν «μεγαλομανή του ριζοσπαστικού Ισλάμ». Το πιθανότερο είναι ότι ο Τραμπ θα προσπαθήσει να βρει μια συμβιβαστική λύση, η οποία θα προστατεύει τους Κούρδους, θα σώζει τα προσχήματα για την Τουρκία και θα αποτρέπει τη σύγκρουσή της με το Ισραήλ. Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι οι Αμερικανοί προωθούν «εθνικό συνέδριο» στο συριακό Κουρδιστάν με συμμετοχή όλων των κουρδικών οργανώσεων, συμπεριλαμβανομένων –πλην του αριστερού PYD που είναι το κυρίαρχο– και των οργανώσεων του συντηρητικού KNC, που διατηρούν καλές σχέσεις με την Τουρκία και το βόρειο Ιράκ. Αποστολή του θα είναι να δρομολογήσει τη συγκρότηση κοινά αποδεκτής τοπικής διοίκησης και τη δημιουργία «αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης», όπου οι δυνάμεις της YPG θα παραμείνουν στην περιοχή, αλλά με άλλες στολές και από στρατός θα μεταμορφωθούν σε αστυνομία.
________________________________________________________________
Κεντρική φωτό: Κρατώντας σημαίες της γυναικείας πολιτοφυλακής των Κούρδων YPJ, διαδηλώτριες στο Καμισλί της Συρίας ζητούν από τις νέες ισλαμικές αρχές να σεβαστούν τα δικαιώματά τους και να αναχαιτίσουν τις στρατιωτικές κινήσεις της Τουρκίας. Η Αγκυρα επιχειρεί να διευρύνει την ελεγχόμενη από αυτήν «αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη» της βόρειας Συρίας, εξοστρακίζοντας τους Κούρδους μαχητές. REUTERS/Orhan Qereman
