Θυμάστε κάποτε, τα παλιά τα χρόνια, που θαυμάζαμε όλους αυτούς τους ιδρυτές των στάρταψ, εκείνες τις ιδιοφυίες που χτίζαν καινοτομία και “disruption” μέσα στα γκαράζ τους, που, εκμεταλλευόμενοι μεγάλα τεχνολογικά επιτεύγματα επιστημονικών ομάδων σε δημόσια πανεπιστήμια και οργανισμούς (το ίντερνετ, το GPS κλπ) και τεράστιες κρατικές επενδύσεις σε δίκτυα και υποδομές, έχτιζαν εφαρμογές που θα έφερναν δισεκατομμύρια ανθρώπους πιο κοντά και (παύση για βαρύγδουπο κλισέ) “θα άλλαζαν τον κόσμο”; Πώς πήγε αυτό; Καλά;
Τις προάλλες, όπως ασφαλώς θα μάθατε, ο ιδρυτής του Facebook και CEO της Meta Μαρκ Ζάκερμπεργκ ανέβασε ένα βιντεάκι όπου ανακοίνωσε μερικές σημαντικές αλλαγές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης της εταιρείας του. Κυρίως συζητήθηκε το ότι θα παύσει η συνεργασία της εταιρείας με τους παρόχους που έκαναν “fact checking” σε ευαίσθητες πολιτικές ή άλλες αναρτήσεις, οι οποίες παραπληροφορούσαν το κοινό επίτηδες ή (σπανιότερα) κατά λάθος. Αλλά δεν ήταν η μόνη αλλαγή που ανακοίνωσε. Μας είπε ακόμα ότι μεταφέρει το τμήμα “moderation” της εταιρείας, αυτό δηλαδή που ελέγχει τις αναρτήσεις που περιέχουν κακοποιητικό λόγο, λόγο μίσους ή που περιέχουν παράνομο περιεχόμενο, από τη “δημοκρατική” Καλιφόρνια στο “ρεπουμπλικανικό” Τέξας, αποδεχόμενος ουσιαστικά τον ακροδεξιό μύθο ότι οι Καλιφορνέζοι υπάλληλοί του είναι προκατειλημμένοι και “woke” ενώ οι Τεξανοί είναι ακριβοδίκαιοι και ουδέτεροι. Επισήμανε, επίσης, ότι θέματα που έχουν να κάνουν με την πολιτική, τα οποία οι πλατφόρμες του “υποβάθμιζαν” επίτηδες επειδή τροφοδοτούν το διχασμό και κάνουν πιο δύσκολο τον έλεγχο και το moderation (πολύ βολικά, μάλιστα, τα υποβάθμισαν ειδικά μετά το Φεβρουάριο του 2024, καθώς φούντωνε η προεκλογική περίοδος), θα αφεθούν ξανά να τροφοδοτούν το διχασμό, όπως πριν. Αλλά η εταιρεία του έκανε κι άλλες κινήσεις. Αντικατέστησε το Νικ Κλεγκ, έναν κεντρώο, μετριοπαθή πρώην Βρετανό πολιτικό από τη θέση του “Head of Global Affairs” με ένα πρώην στέλεχος της κυβέρνησης Μπους -το οποίο έσπευσε αμέσως στο Fox News για να δηλώσει πόσο ανυπομονεί να συνεργαστεί με την επερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ. Και, επιπλέον, και ίσως το πιο κραυγαλέο απ’ όλα, έβαλε τον Ντέινα Γουάιτ, μεγαλομέτοχο εταιρείας που διοργανώνει αγώνες κατς, χρηματοδότη και προσωπικό φίλο του Τραμπ, στο διοικητικό συμβούλιο της Meta.
Αυτά δεν είναι μέτρα που στοχεύουν στη βελτίωση του Facebook, του Instagram ή του Threads. Δεν είναι αλλαγές που θα κάνουν την εμπειρία των χρηστών καλύτερη και, ασφαλώς, δεν είναι προσαρμογές που στοχεύουν στην αναβάθμιση της ποιότητας του περιεχομένου σε αυτές τις πλατφόρμες ή στη θωράκιση του δημόσιου διαλόγου και την ανθεκτικότητα της δημοκρατίας στις ΗΠΑ. Τίποτε από αυτά. Τα μέτρα αυτά απευθύνονται αποκλειστικά στον Τραμπ και το επερχόμενο καθεστώς. Είναι ένα ξεκάθαρο μήνυμα υποταγής και πειθαρχίας. Δεν γίνονται εν κενώ. Ο Τραμπ στο παρελθόν, που δεν ξεχνά ότι το Facebook τον μπλόκαρε μετά την εξέγερση της 6ης Ιανουαρίου του 2021, έχει απειλήσει το Ζάκερμπεργκ προσωπικά με φυλάκιση. Έχει δηλώσει πάρα πολλές φορές την πρόθεσή του να πάρει μέτρα εναντίον οποιουδήποτε μέσου είτε τον ελέγχει και τον κριτικάρει απευθείας, είτε φιλοξενεί τέτοια ανεπιθύμητη κριτική. Οπότε, τώρα, ο εκατοντάκις δισεκατομμυριούχος Ζάκερμπεργκ, γονατίζει και φιλάει το δαχτυλίδι.
Δεν είναι ο μόνος.
Ο Τζεφ Μπέζος, ιδιοκτήτης της ιστορικής εφημερίδας Washington Post από το 2013, προεκλογικά εμπόδισε την εφημερίδα του από το να υποστηρίξει δημοσίως την υποψήφια που κρίνει ως καταλληλότερη για Πρόεδρο, διακόπτοντας μια παράδοση δεκαετιών. Μετεκλογικά, έκοψε μια γελοιογραφία που έδειχνε τον ίδιο, το Ζάκερμπεργκ και άλλους (και τον Μίκι Μάους) να αποθέτουν λεφτά και τιμές στα πόδια ενός υπερμεγέθους αγάλματος Τραμπ. Τις προάλλες μάθαμε πως η Amazon δίνει 40 εκατομμύρια δολάρια στη Μελάνια Τραμπ για να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ με θέμα την αναμφίβολα συναρπαστική ζωή της. Η Disney έδωσε 15 εκατομμύρια για να αποσύρει ο Τραμπ μια γελοία μήνυση για συκοφαντία που είχε κάνει στο τηλεοπτικό δίκτυο ABC. Σύσσωμοι οι ολιγάρχες της Σίλικον Βάλεϊ δίνουν από $1 εκατομμύριο (ταρίφα) ο καθένας για το πάρτι της ορκωμοσίας του νέου Προέδρου. Στην πρώτη τετραετία Τραμπ ξένες κυβερνήσεις και επιχειρηματίες νοίκιαζαν δωμάτια στο ξενοδοχείο του Τραμπ στη Ουάσινγκτον χωρίς να μένει κανείς εκεί. Τώρα οι δισεκατομμυριούχοι της τεχνολογίας διαγκωνίζονται για να βρουν νέους, καινοτόμους τρόπους να λούσουν τον επερχόμενο Πρόεδρο-μονάρχη με τιμές και δώρα. Πριν καν αναλάβει την εξουσία.
Οι στενές σχέσεις της ολιγαρχίας με τις εκάστοτε κυβερνήσεις δεν είναι νέο φαινόμενο, ούτε αποκλειστικά αμερικανικό, φυσικά. Σε όλες τις χώρες του κόσμου συμβαίνει (και στην Ελλάδα). Αλλά αυτό που βλέπουμε τώρα στις ΗΠΑ είναι ένα φαινόμενο διαφορετικής κλίμακας. Δεν θυμίζει πολύ τις σχέσεις της Dassault με το γαλλικό κράτος, ας πούμε, ή τα αλισβερίσια του ελληνικού κατασκευαστικού κλάδου με τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Είναι μια αλλιώτική, συνδιαλλαγή, πιο άμεση, πιο χυδαία και πιο εξόφθαλμη, που θυμίζει περισσότερο πρακτικές μαφίας για την παροχή προστασίας ή, για να το δούμε σε επίπεδο κράτους, τη Ρωσία του Πούτιν. Κι ο κυριότερος λόγος που αυτό θα έπρεπε εμάς να μας ενδιαφέρει δεν είναι μόνο το θλιβερό και το αξιοπερίεργο του πράγματος, αλλά και το ότι κάποιοι από τους ολιγάρχες αυτούς δεν είναι απλά ιδιοκτήτες μεγάλων εταιρειών. Είναι οι άνθρωποι που ελέγχουν των αλγόριθμους των ολιγάριθμων γιγάντων ψηφιακών μέσων από τα οποία ενημερώνεται και με τα οποία συζητάει το μεγαλύτερο μέρος του ενεργού πληθυσμού στον κόσμο. Ο Ελον Μασκ έχει προ πολλού θέσει τον αλγόριθμο του Twitter στην υπηρεσία ακροδεξιών, ρατσιστών, και του MAGA κινήματος εν γένει, και τώρα προσπαθεί να χρησιμοποιήσει αυτή την ισχύ για να επηρεάσει πολιτικές εξελίξεις και εκλογές στη Βρετανία και τη Γερμανία αντίστοιχα. Με τις ανακοινώσεις αυτής της εβδομάδας, ο Ζάκερμπεργκ θέτει στην υπηρεσία του Τραμπ και το Facebook, το Instagram και το Threads. Κι αν κάποιος από αυτούς τους οσφυοκάμπτες ολιγάρχες αγοράσει και το κινεζικό TikTok, το οποίο αλλιώς η αμερικανική δικαιοσύνη έχει αποφανθεί ότι θα πρέπει να κλείσει στις ΗΠΑ την ερχόμενη εβδομάδα; Τότε η άλωση θα είναι ολοκληρωτική.
Ποιες θα είναι συνέπειες αυτής της στροφής αυτών των εργαλείων προς τα ακροδεξιά; Μα, αυτό που βλέπουμε ήδη, αλλά στο ακόμα πιο ακραίο. Στις ΗΠΑ, αλλά ολοένα και περισσότερο και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου, ο διχασμός δεν είναι πια πολιτικός. Ο κόσμος δεν χωρίζεται σε στρατόπεδα ανάλογα με τις πεποιθήσεις ή την ιδεολογία, αλλά ανάλογα με την υποκειμενική αντίληψη της πραγματικότητας. Τα στρατόπεδα ζουν, πια, σε διαφορετικούς κόσμους. Σε παράλληλες, ασύμπτωτες αλήθειες. Δεν τους χωρίζει απλά χάος -δεν τους ενώνει, πια, τίποτε. Και βεβαίως τα στρατόπεδα δεν είναι αντίστοιχα. Στην αποδώ πλευρά παραμένουν οι άνθρωποι που αντιλαμβάνονται και αναγνωρίζουν κάποιες αντικειμενικές αλήθειες. Στην αποκεί πλευρά, όμως, διαμορφώνεται ένας άγριος, στρεβλός, ανύπαρκτος κόσμος γεμάτος με βιαστές μετανάστες, φονικά εμβόλια, απαστερίωτο γάλα και άνδρες που γίνονται επίτηδες γυναίκες για να παίζουν γυναικεία αθλήματα και να κατουράνε στις λάθος τουαλέτες. Η υποταγή των αλγορίθμων των ολιγαρχών της Σίλικον Βάλεϊ στον Τραμπ θα τους εγκλωβίζει αυτούς τους ευάλωτους ανθρώπους και ακόμα περισσότερους σαν κι αυτούς ακόμα πιο βαθιά σε αυτό το τρομακτικό παράλληλο σύμπαν, το γεμάτο σκοτεινούς κινδύνους, από τους οποίους, φυσικά, μόνο ο Μεγάλος Ηγέτης θα μπορεί να τους προστατεύσει.
Θα ήταν αφελές, ίσως, να περιμένουμε από τους ολιγάρχες της Σίλικον Βάλεϊ να αντιδράσουν σε αυτή την κατάσταση βγαίνοντας, ξέρω γω, στο αντάρτικο. Εν μέρει, αυτοί φταίνε που φτάσαμε ως εδώ. Από ό,τι αποδείχτηκε με κραυγαλέο και επώδυνο τρόπο τα τελευταία είκοσι χρόνια, αυτοί δεν είχαν καμία διάθεση να “φέρουν ανθρώπους κοντά” ή να βελτιώσουν οτιδήποτε. Όπως μας έδειξαν ξανά και ξανά, δεν έχουν ιδεολογία ή αρχές. Δεν έχουν ηθική πυξίδα, αξιακό υπόβαθρο. Έχουν μόνο ένα πράγμα: το συμφέρον της εταιρείας τους και της απύθμενης τσέπης τους. Οι αλγόριθμοί τους δεν ρυθμίζονταν ποτέ προς την κατεύθυνση της αλήθειας, της επικοινωνίας ή της “ελευθερίας του λόγου”. Τουναντίον, ρυθμίζονταν προς την κατεύθυνση της οργής, της αντίδρασης, του εθισμού, του “engagement”. Τίποτε άλλο. Όταν το 2021 ο Ζάκερμπεργκ έκοβε τον Τραμπ από το Facebook και ξιφουλκούσε λάβρος εναντίον όσων χρησιμοποιούσαν την πλατφόρμα του για να οργανώσουν την ανατροπή της δημοκρατίας, δεν το έκανε επειδή είχε καμιά πρεμούρα να υπερασπιστεί τη δημοκρατία, αλλά επειδή προς τα εκεί φυσούσε ο άνεμος και το πολιτικό αφήγημα της εποχής. Επειδή οι σύμβουλοι έλεγαν ότι αυτό θα καθησύχαζε τους μετόχους. Σήμερα ο άνεμος φυσάει από την άλλη. Το συμφέρον της μετοχής λέει να συνταχθεί με το επερχόμενο καθεστώς. Να κάνει ό,τι θέλει ο εν δυνάμει μονάρχης -και μάλιστα προκαταβολικά, πριν καν ενθρονιστεί.
