Αν αναζητάτε υγιεινή ζωική πρωτεΐνη, τίποτα δεν συγκρίνεται με τα θαλασσινά. Ωστόσο, η επιλογή των κατάλληλων ειδών μπορεί να είναι πρόκληση. Υπάρχει κάτι που μπορείτε άφοβα να παραγγείλετε σε ένα εστιατόριο ή να αγοράσετε από τον ψαρά, χωρίς να ανησυχείτε για την παρουσία βαρέων μετάλλων ή την προστασία των ωκεανών μας;
Φυσικά υπάρχει. Τα οστρακοειδή, και ιδιαίτερα τα δίθυρα όπως οι αχιβάδες, τα στρείδια, τα μύδια και τα χτένια, είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά και αποτελούν παράδειγμα περιβαλλοντικής αειφορίας. Η βιώσιμη καλλιέργεια αυτών των μαλακίων έχει γνωρίσει μεγάλη άνθηση, καθιστώντας τα μία από τις κορυφαίες επιλογές για την κάλυψη της αυξανόμενης ζήτησης για θαλασσινά.
Είναι υγιεινά; Με απλά λόγια: οι αχιβάδες και τα στρείδια συγκαταλέγονται στα πιο θρεπτικά ζώα του πλανήτη, αμέσως μετά τα μικρά ψάρια, όπως η σαρδέλα και ο γαύρος (αστακοί και καβούρια, παρότι ανήκουν στα οστρακοειδή, είναι πολύ λιγότερο θρεπτικά).
Τα μύδια βρίσκονται στην κορυφή της λίστας με τα πιο θρεπτικά τρόφιμα, αναφέρει ο Κρίστοφερ Γκόλντεν, ειδικός σε θέματα πλανητικής υγείας και θαλάσσιων προϊόντων διατροφής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ. Μόνο μία μερίδα παρέχει όλη τη βιταμίνη Β12 και τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα που χρειάζεστε σε μία ημέρα, καθώς και τα τρία τέταρτα της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης ψευδαργύρου και σιδήρου. Ακολουθούν τα στρείδια, λέει, και μετά οι αχιβάδες και τα χτένια.
Τα δίθυρα έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, είναι πλούσια σε πρωτεΐνες και, σε αντίθεση με πολλά άλλα θαλασσινά, συνήθως δεν περιέχουν περιβαλλοντικούς ρύπους, όπως υδράργυρο. Αυτό συμβαίνει επειδή βρίσκονται χαμηλά στην τροφική αλυσίδα και, συνήθως, έχουν σύντομο κύκλο ζωής.
Κίνδυνοι
Φυσικά, κανένα θαλασσινό δεν είναι εντελώς ακίνδυνο. Τα ωμά στρείδια μπορεί να περιέχουν επιβλαβή βακτήρια. Υπάρχουν επίσης σπάνιες περιπτώσεις άλλων ειδών μόλυνσης στα δίθυρα, οι οποίες προκαλούνται από άνθηση φυτοπλαγκτού ή απόρριψη λυμάτων. Ωστόσο, αυτές παρακολουθούνται στενά στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Ρούντο, θαλάσσιο οικολόγο στο Πανεπιστήμιο St. Joseph’s της Νέας Υόρκης.
Οι επιστήμονες έχουν επίσης διαπιστώσει ότι πολλά διηθηματοφάγα απορροφούν υψηλές ποσότητες μικροπλαστικών από τον ωκεανό. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι κάποια μαλάκια αποβάλλουν τα μικροπλαστικά άμεσα· το στρείδι Ατλαντικού, για παράδειγμα, είναι ιδιαίτερα επιλεκτικό στη διατροφή του. «Μπορεί απλώς να φιλτράρουν τα μικροπλαστικά και να τα αποβάλλουν χωρίς ποτέ να τα καταπιούν», εξηγεί ο κ. Ρούντος.
Ενα ακόμη ζήτημα είναι οι αλλεργίες. Περίπου το 3% των ενηλίκων (και το 1% των παιδιών) έχει αλλεργία στα οστρακοειδή. Τα δίθυρα δεν έχουν στενή συγγένεια με τον αστακό και τις γαρίδες. Ωστόσο περιέχουν παρόμοια αλλεργιογόνα, όπως η πρωτεΐνη τροπομυοσίνη, η οποία μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις.
Η υδατοκαλλιέργεια στρειδιών, αχιβάδων και άλλων διθύρων έχει διπλασιαστεί τα τελευταία 20 χρόνια, συμβάλλοντας στη μείωση των πιο επιβλαβών μεθόδων αλιείας. Σήμερα περίπου το 90% των διθύρων προέρχεται από καλλιέργειες. Αυτό αποτελεί μια ιδιαίτερα θετική εξέλιξη, λέει ο κ. Γκόλντεν. «Σε παγκόσμια κλίμακα», σημειώνει, «τα οστρακοειδή είναι το πιο βιώσιμα παραγόμενο είδος θαλασσινών».
Τα περισσότερα οστρακοειδή που διατίθενται στις αγορές των ΗΠΑ δεν θεωρούνται απειλούμενα ή υπό εξαφάνιση (αν και αυτό δεν ισχύει σε όλες τις χώρες). Για την καλλιέργεια διθύρων δεν απαιτούνται λιπάσματα ή φυτοφάρμακα, ούτε καν τροφή. Ως διηθηματοφάγα βρίσκουν μόνα τους την τροφή τους, ενώ συχνά συμβάλλουν στον καθαρισμό του νερού που τα περιβάλλει.
Επιπλέον, οι αχιβάδες και τα στρείδια μπορούν στην πραγματικότητα να συμβάλλουν θετικά στο κλίμα, απομακρύνοντας τον άνθρακα που αιωρείται στο νερό. Ο καθαρισμός του περιβάλλοντος δεν οφείλεται μόνο στα ίδια τα ζώα· σημαντική συμβολή έχουν και οι καλλιεργητές τους, λέει ο Λουκ Γκάρντνερ, ειδικός στις υδατοκαλλιέργειες στον ερευνητικό οργανισμό California Sea Grant. Οι καλλιεργητές οστρακοειδών είναι συχνά οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές των κανονισμών για την ποιότητα των υδάτων στις κοινότητές τους, σημειώνει, ενώ συχνά αναλαμβάνουν την υλοποίηση τοπικών έργων αποκατάστασης. «Δεν μπορείς να καλλιεργήσεις σε μολυσμένα νερά», αναφέρει.
Βασικοί κανόνες
Οταν αγοράζετε δίθυρα ακολουθήστε ορισμένους απλούς κανόνες, λέει ο κ. Γκάρντνερ. Πρώτον, προτιμήστε προϊόντα από τις ΗΠΑ, όπου οι υδατοκαλλιέργειες διέπονται από αυστηρούς κανονισμούς. Δεύτερον, βεβαιωθείτε ότι το κέλυφος είναι κλειστό πριν από το μαγείρεμα. Αν μια αχιβάδα, ένα στρείδι ή ένα μύδι είναι ανοιχτό, χτυπήστε το ελαφρά για να δείτε αν θα κλείσει. Αν όχι, μην το αγοράσετε – είναι πιθανό να έχει πεθάνει εδώ και καιρό. Τρίτον, μυρίστε το.
«Είναι ένας απλός κανόνας», λέει ο κ. Γκάρντνερ. «Αν μυρίζει άσχημα, μην το φάτε. Τα θαλασσινά δεν πρέπει να έχουν δυσάρεστη οσμή». Και βεβαιωθείτε ότι έχουν αποθηκευθεί σε χαμηλή θερμοκρασία, προσθέτει: «Αν τα προμηθεύεστε από κάποιον φίλο που τα έχει στο πορτμπαγκάζ του, καλύτερα να μην τα φάτε».
Τα κονσερβοποιημένα οστρακοειδή αποτελούν μια καλή επιλογή αν χρειάζεστε κάτι που διατηρείται εκτός ψυγείου, αναφέρει ο κ. Ρούντος. Μπορεί να έχουν ελαφρώς χαμηλότερη περιεκτικότητα σε ορισμένα θρεπτικά συστατικά, αλλά έχουν υψηλότερη σε άλλα. Ωστόσο, προσθέτει, μπορεί να είναι πιο δύσκολο να διαπιστώσετε με ακρίβεια την προέλευση των κονσερβοποιημένων θαλασσινών. Ο κ. Γκάρντνερ παραδέχεται ότι τα ωμά στρείδια μπορεί να χρειάζονται λίγο χρόνο για να τα συνηθίσει κανείς και προτείνει να ξεκινήσετε με τα μικρότερα, που καταπίνονται πιο εύκολα.
