Το ερώτημα φαίνεται να είναι πια όχι το εάν θα πέσει το καθεστώς του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Ασαντ, αλλά το πότε. Μέσα σε λιγότερες από δυο εβδομάδες, οι αντάρτες που αντιμάχονται το καθεστώς (μεταξύ αυτών και πολλοί τζιχαντιστές), έφτασαν από το Χαλέπι στις νότιες πύλες της Δαμασκού. Εάν συνεχίσουν την προέλασή τους με τον ίδιο ρυθμό, τότε η πτώση της συριακής πρωτεύουσας μπορεί να είναι ζήτημα ημερών. Η Δαμασκός κινδυνεύει πια να αποκοπεί από τα παράλια και τις ρωσικές στρατιωτικές βάσεις που βρίσκονται εκεί: σε Λαττάκεια και Ταρτούς. Οι Ρώσοι δεν θέλουν σε καμία περίπτωση να χάσουν αυτές τις βάσεις που είναι άλλωστε και οι μόνες ρωσικές στη Μεσόγειο, πλην όμως η ικανότητα τους να «διασώζουν» τον Άσαντ έχει πια de-facto πληγεί και αμφισβητείται. Ρωσία και Ιράν «πιστώθηκαν» στο παρελθόν, κυρίως από το 2015 και έπειτα, τη «σωτηρία» του συριακού καθεστώτος, αποκτώντας έτσι παρουσία πέραν των συνόρων τους: οι μεν Ρώσοι στην Ανατολική Μεσόγειο, οι δε Ιρανοί ακριβώς δίπλα στον Λίβανο και τη Χεζμπολάχ. Ο χάρτης της Συρίας πια ξανα-αλλάζει. Αυτό είναι δεδομένο. Για την ακρίβεια, αρχίζει να μοιάζει ξανά με τον χάρτη του 2014, με τη διαφορά όμως ότι η Μόσχα και η Τεχεράνη δεν είναι πια εκείνες που ήταν προ δεκαετίας, καθώς τα δεδομένα έχουν εν τω μεταξύ αλλάξει άρδην λόγω των πολέμων σε Ουκρανία, Γάζα και Λίβανο. Οι Ρώσοι από το 2015, και οι Ιρανοί Φρουροί της Επανάστασης ήδη από τα τέλη του 2011, πολέμησαν στο πλευρό του Άσαντ. Την περίοδο εκείνη, οι Άραβες δεν τον ήθελαν στην εξουσία. Δεν είναι τυχαίο ότι τον είχαν εκδιώξει από τον Αραβικό Σύνδεσμο ήδη από το 2011. Τώρα όμως που οι Άραβες τον θέλουν (και που τον υποδέχθηκαν εκ νέου στις τάξεις του Αραβικού Συνδέσμου), οι Ρώσοι και οι Ιρανοί δεν μπορούν πια να τον υπερασπιστούν. Ό,τι δεν έγινε μέσα σε σχεδόν 14 χρόνια εμφυλίου, μοιάζει να γίνεται πια μέσα σε λίγες εβδομάδες.
Θα καταφέρει να επιβιώσει πολιτικά ο Άσαντ, η οικογένεια του οποίου βρίσκεται στην εξουσία στη Συρία ήδη από τη δεκαετία του 1960; Θα καταφέρει η Συρία να παραμείνει ενωμένη ή μήπως θα σπάσει σε επί μέρους σφαίρες επιρροής και ελέγχου; Ποιοι βγαίνουν κερδισμένοι από αυτή τη νέα κρίση και ποιοι είναι οι μεγάλοι χαμένοι; Η Τουρκία μοιάζει να ενισχύει την περιφερειακή της θέση και ισχύ, αλλά μήπως ενισχύονται παράλληλα και οι Κούρδοι οι οποίοι ελέγχουν τις περιοχές στα βορειοανατολικά και τις τελευταίες έχουν προελάσει νότια της Ράκα και της Ντέιρ Εζόρ.
«Η πτώση του Άσαντ μοιάζει να είναι πια θέμα χρόνου», αναφέρει ο διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA) και καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος Κωνσταντίνος Φίλης, μιλώντας στην «Κ». Σύμφωνα μάλιστα με πληροφορίες που μας μεταφέρει ο κ. Φίλης, οι Ιρανοί έχουν ξεκινήσει να εκκενώνουν την πρεσβεία τους στη Δαμασκό και να αποσύρουν από τη Συρία υψηλόβαθμα στελέχη των Φρουρών της Επανάστασης. Τι σηματοδοτεί αυτό, πρακτικά; Το επικείμενο τέλος του Άσαντ; «Το Ιράν είναι ο μεγάλος χαμένος», σχολιάζει ο κ. Φίλης, βλέποντας «ένα σοκ και ένα μούδιασμα σε Ιράν και Ρωσία».
Τι θα ακολουθήσει όμως στη Συρία; Σύμφωνα με τον καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος, το να δούμε μια de-jure τριχοτόμηση της Συρίας δεν είναι πιθανό, τουλάχιστον όχι στο κοντινό μέλλον. Η de-facto τριχοτόμηση της χώρας είναι όμως ήδη γεγονός και πλέον αποκτά πιο εμφανή και αποσταθεροποιητικά χαρακτηριστικά, όπως αναφέρει ο κ. Φίλης στην «Κ».
Ποιος θα αναλάβει την εξουσία στη Δαμασκό εάν φύγει ή ανατραπεί ο Άσαντ; Οι τζιχαντιστές της HTS υπό τον Αμπού Μοχάμεντ αλ Γκολάνι; Οι αντάρτες του υποστηριζόμενου από την Τουρκία Συριακού Εθνικού Στρατού (SNA), στις τάξεις των οποίων υπάρχουν όμως πολλοί Αδελφοί Μουσουλμάνοι; Ή μήπως κάποια άλλη μεταβατική κυβέρνηση, στρατιωτικών ενδεχομένως;
«Αν ο στόχος είναι να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις ανάμεσα στον Άσαντ και τη “νόμιμης” αντιπολίτευσης που θα αφήνουν εκτός τους τζιχαντιστές, πώς θα καταστεί εφαρμόσιμη μια συμφωνία που θα αφήνει εκτός τον ισχυρότερο πόλο των αντικαθεστωτικών. Αλλά αφού ο Άσαντ πληρώνει την άρνησή του να συνομιλήσει με δυνάμεις της αντιπολίτευσης, γιατί να το κάνουν τώρα αυτές; Εκτός εάν το κάνουν κατόπιν τουρκικής παρέμβασης, ώστε ή Τουρκία να εξαργυρώσει τη διαμεσολάβησή της και να αναδείξει ένα πρόσωπο υπεύθυνης δύναμης, για να περάσει σε δεύτερη μοίρα ότι η ίδια είναι κατοχική δύναμη στη Συρία», σημειώνει ο κ. Φίλης.
Η Δύση δεν θα ήθελε σε καμία περίπτωση να δει τη Συρία να μετατρέπεται σε «Αφγανιστάν» ή «χαλιφάτο» της Μεσογείου. Οι Σαουδάραβες και οι Εμιρατινοί από την άλλη πλευρά, δεν θα ήθελαν να δουν τη Μουσουλμανική Αδελφότητα (SNA) να παίρνει την εξουσία στη Δαμασκό. Όσο για την Τουρκία του Ερντογάν, εκείνη στηρίζει κατά βάση τον SNA και ως εκ τούτου μάλλον δεν ήθελε να δει τον αλ Γκολάνι της HTS να αποκτά ακόμη μεγαλύτερη ισχύ καθώς δεν έχει τόσο μεγάλη επιρροή πάνω του, ενώ στο ίδιο πλαίσιο η Άγκυρα προσεγγίζει και το Ισραήλ στο οποίο προσπαθεί να πουλήσει ως συμφέρουσα την τουρκική προσέγγιση στο Συριακό. Υπενθυμίζεται ότι οι πλευρές των SNA και HTS έχουν ένα κοινό στοιχείο που τις ενώνει, εν προκειμένω την αντίθεσή τους στον Άσαντ, αλλά και πολλά άλλα στοιχεία που τις χωρίζουν και για τα οποία είχαν συγκρουστεί στο παρελθόν. Όσο για τους Κούρδους, εκείνοι προφανώς αντιμετωπίζουν ως εχθρική απειλή τον υποστηριζόμενο από την Άγκυρα Συριακό Εθνικό Στρατό (SNA), τον οποίο όμως ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ σήμερα χαρακτήρισε «νόμιμη συριακή αντιπολίτευση» διαχωρίζοντάς τον έτσι από τους «τρομοκράτες» της HTS. Το Ισραήλ από τη δική του μεριά, είναι σαφές ότι βλέπει αρνητικά τον Άσαντ ως φιλοϊρανό, αλλά, από την άλλη, μάλλον δεν θα ήθελε να δει στη γειτονιά του μια «τζιχαντιστική» Συρία. Με άλλα λόγια, το τοπίο, όπως αυτό διαμορφώνεται πια στη Συρία, βρίθει αλληλοσυγκρουόμενων (σ)τάσεων και μέσα από αυτές τις τάσεις διαμορφώνονται συνθήκες περαιτέρω αποσταθεροποίησης.
«Τα απομεινάρια του Ισλαμικού Κράτους που κατοικοεδρεύουν στη νοτιοανατολική Συρία, πώς θα εκμεταλλευτούν την αναταραχή; Θα στραφούν έναντι των Κούρδων και ποιας δύναμης τα συμφέροντα θα εξυπηρετήσουν; Και όσοι επηρεάζουν τις εξελίξεις, θα σπεύσουν άραγε να ολοκληρώσουν το ζήτημα της διαδοχής του Άσαντ, εάν εκείνος ανατραπεί, ώστε ο Τραμπ να μην μπορεί να αντιδράσει, ή θα το αφήσουν ανοικτό για να διαπραγματευτούν μαζί του και σε άλλα πεδία ενδιαφέροντος;», διερωτάται ο Κωνσταντίνος Φίλης, μιλώντας στην «Κ».
Παράλληλα, βέβαια, υπάρχει κι ένας άλλος (ρεπουμπλικανικός) ελέφαντας στο δωμάτιο των εξελίξεων: Τι θα κάνει για όλα αυτά και απέναντι σε όλα αυτά ο Τραμπ; Ο ίδιος πάντως σε σημερινή ανάρτησή του αναφέρει ότι οι ΗΠΑ δεν πρέπει να εμπλακούν, καθώς δεν πρόκειται για δική τους μάχη.
