Μέχρι το περασμένο Σαββατοκύριακο είχε κανείς την αίσθηση ότι ο Σύρος πρόεδρος Μπασάρ Ασαντ έβγαινε σχετικά αλώβητος από τους 14 μήνες της τραγωδίας που εκτυλισσόταν δίπλα του, στη Γάζα και τον Λίβανο. Οι αντίπαλοί του στον εμφύλιο πόλεμο που ξεκίνησε το 2011 είχαν περιοριστεί στον θύλακο του Ιντλίμπ, η χώρα του είχε επιστρέψει στον Αραβικό Σύνδεσμο, οι Αμερικανοί τον φλέρταραν παρασκηνιακά για να ξεκόψει από την Τεχεράνη και ο Ταγίπ Ερντογάν, ο κύριος σπόνσορας της ισλαμικής αντιπολίτευσης, ζητούσε από τον Βλαντιμίρ Πούτιν να μεσολαβήσει για να τα βρει με τον Σύρο πρόεδρο εναντίον των Κούρδων.
Η αναζωπύρωση
Η εικόνα αυτή αποδείχθηκε απατηλός αντικατοπτρισμός της αραβικής ερήμου την περασμένη εβδομάδα. Το 2016 ο Aσαντ άλωσε το Χαλέπι, τη δεύτερη πόλη της χώρας, ύστερα από σκληρή μάχη τριών χρόνων, χάρη στη ρωσική αεροπορία και τη Χεζμπολάχ, που πολεμούσαν στο πλευρό του. Αυτή τη φορά οι τζιχαντιστές της οργάνωσης Hayat Tehrir al Sham (HTS) χρειάστηκαν μόλις τέσσερις ημέρες για να καταλάβουν την πόλη. Η αστραπιαία προέλαση συνεχίστηκε τις επόμενες ημέρες, με τον κυβερνητικό στρατό να τρέπεται σε φυγή και τους αντάρτες να καταλαμβάνουν την περασμένη Πέμπτη τη Χάμα, θέατρο μιας άλλης ισλαμικής εξέγερσης, την οποία ο Χαφέζ Ασαντ, πατέρας του σημερινού προέδρου, είχε συντρίψει με λουτρό αίματος το 1982. Οταν γράφονταν αυτές οι γραμμές, οι δυνάμεις της HTS είχαν κατέβει ακόμη νοτιότερα και απείχαν μόλις πέντε χιλιόμετρα από τη Χομς, όπου ίσως δοθεί η κρίσιμη μάχη που θα κρίνει την επιβίωση ή όχι του καθεστώτος Ασαντ. Η Χομς είναι η τελευταία μεγάλη πόλη πριν από τη Δαμασκό στον αυτοκινητόδρομο Μ5 που συνδέει το Χαλέπι με τη συριακή πρωτεύουσα. Από εκεί ξεκινούν δρόμοι προς τη Λαττάκεια και την Ταρτούς, παραθαλάσσιες πόλεις – οχυρά του Ασαντ, οι οποίες φιλοξενούν τη ρωσική αεροπορική βάση του Χμεϊμίμ και τη μοναδική ναυτική βάση της Ρωσίας στη Μεσόγειο.
Τα σημάδια για το καθεστώς έγιναν ακόμη πιο ανησυχητικά, καθώς ήδη από το πρωί της Παρασκευλής το Ιράν είχε ήδη αρχίσει να αποσύρει εσπευσμένα το στρατιωτικό και διπλωματικό προσωπικό του από τη Συρία.
Η αποτυχία των Ρώσων να αντιληφθούν μια εκστρατεία των αντιπάλων του Ασαντ, που προφανώς ετοιμαζόταν μήνες πριν, ήταν εντυπωσιακή. Προφανώς οι τζιχαντιστές εκμεταλλεύτηκαν το γεγονός ότι η Ρωσία ήταν απορροφημένη με τον πόλεμο στην Ουκρανία, με αποτέλεσμα οι δυνάμεις της στη Συρία να εξασθενήσουν και οι επικεφαλής τους να είναι αξιωματικοί σε δυσμένεια, αμφίβολων ικανοτήτων. Οπως εκμεταλλεύτηκαν την εξασθένηση των άλλων δύο βασικών στηριγμάτων του Ασαντ, του Ιράν και της Χεζμπολάχ, που είχαν δεχτεί καίρια πλήγματα από το Ισραήλ.
Ενας από τους πιο ισχυρούς συμμάχους του Ασαντ, το Ιράν, άρχισε ήδη από το πρωί της Παρασκευής να αποσύρει τις δυνάμεις του από τη Συρία
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι τζιχαντιστές της HTS δεν θα είχαν επιχειρήσει την αιφνιδιαστική έξοδο από το Ιντλίμπ αν δεν είχαν πάρει το πράσινο φως από την Τουρκία. Αλλωστε, από τη στιγμή που ξεκίνησαν την επίθεση δυτικά από το Χαλέπι, ήρθαν σε βοήθειά τους, ανοίγοντας δεύτερο μέτωπο από τα ανατολικά, οι δυνάμεις του λεγόμενου Συριακού Εθνικού Στρατού (SNA), ουσιαστικά ενός μωσαϊκού Αράβων και Τουρκμένιων μισθοφόρων του Ταγίπ Ερντογάν. Μια από τις πρώτες δουλειές του SNA ήταν να καταλάβει το Ταλ Ριφάτ, βόρεια του Χαλεπίου και κοντά στα σύνορα με την Τουρκία, μια πόλη που βρισκόταν στα χέρια των κουρδικών δυνάμεων από το 2016 και την οποία η Αγκυρα επιθυμούσε διακαώς να καταλάβει, αλλά προσέκρουε στα βέτο της Ρωσίας και των ΗΠΑ.
Παιχνίδι με τη φωτιά
Μέχρι στιγμής η Τουρκία βγαίνει πολλαπλά κερδισμένη από την αναζωπύρωση του συριακού εμφυλίου. Χωρίς να προσθέσει ούτε έναν στρατιώτη της, ελέγχει μεγαλύτερη έκταση της βόρειας Συρίας, όπου ελπίζει να μεταφέρει μεγάλο μέρος των τριών εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων και να απομακρύνει τον κίνδυνο δημιουργίας κουρδικής οντότητας. Κάτι που θεωρούσε ότι είχε πολλές πιθανότητες να επιχειρηθεί, με στήριξη από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, ύστερα από την αποδυνάμωση της Χεζμπολάχ και του Ασαντ.
Ωστόσο οι Αμερικανοί μάλλον δεν θα παραμείνουν παθητικοί θεατές του αφανισμού των Κούρδων από τους μισθοφόρους των Τούρκων, αλλά και τις δυνάμεις του Ισλαμικού Κράτους που εκμεταλλεύονται την αναμπουμπούλα για να εξαπολύσουν νέες επιθέσεις στις υπό κουρδικό έλεγχο περιοχές της Ράκα και του Ντέιρ αλ Ζορ. Ακριβώς σε αυτές τις περιοχές με τα σημαντικά κοιτάσματα πετρελαίου εξακολουθούν να βρίσκονται 900 Αμερικανοί στρατιώτες. Επιπλέον, οι Αμερικανοί μπορεί να απεχθάνονται τον Ασαντ, αλλά θα έμεναν έκθετοι αν τη θέση του έπαιρνε ο ηγέτης της HTS, Αμπού Μοχάμεντ αλ Γκολάνι, τον οποίο οι ίδιοι επικήρυξαν αντί 10 εκατομμυρίων δολαρίων το 2018, καθώς τους είχε πολεμήσει μέσα από τις γραμμές του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ, προτού ιδρύσει την οργάνωσή του ως παράρτημα της Αλ Κάιντα στη Συρία. Και μπορεί σήμερα να δίνει συνεντεύξεις στο CNN και σε άλλα αμερικανικά μέσα για να προβάλει ένα πιο ανεκτικό προφίλ, αλλά ήδη οι χριστιανοί και άλλες μειονότητες της Χομς τρέχουν πανικόβλητοι προς τη Λαττάκεια για να γλιτώσουν από την απειλή του πογκρόμ. Την ίδια ώρα, ο σιίτης πρωθυπουργός του Ιράκ, Μοχάμεντ Σία αλ Σουντάνι, στέλνει πολιτοφυλακές στη Συρία για να αποτρέψουν την ήττα των συμμάχων του και τη δημιουργία ενός σουνιτικού προτεκτοράτου της Αγκυρας.
Με αυτά τα δεδομένα ο Ταγίπ Ερντογάν έχει ισχυρούς λόγους να επιδιώξει, όχι την άμεση αλλαγή καθεστώτος στη Δαμασκό, αλλά έναν ευνοϊκό συμβιβασμό με έναν αποδυναμωμένο Ασαντ, ενδεχόμενο που πιθανότατα συζητήθηκε στη χθεσινή συνάντηση κορυφής Τουρκίας, Ρωσίας και Ιράν στο Κατάρ. Εκτός εάν οι τζιχαντιστές σύμμαχοί του επιμείνουν να πορευτούν προς τη Δαμασκό, αφήνοντας τον Ερντογάν στον ρόλο του μαθητευόμενου μάγου, ανίκανου να ελέγξει τα δαιμόνια που τόσο αστόχαστα απελευθέρωσε.
