Αν ζούσε ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε θα ήταν αντίθετος στη χαλάρωση του φρένου χρέους, εκτιμά ο Γερμανός οικονομολόγος Μαρσέλ Φράτσερ, ο οποίος διευθύνει το Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών (DIW) και είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Χούμπολντ του Βερολίνου. Παράλληλα, δεν θεωρεί τη Γαλλία συστημικό κίνδυνο, ανάλογο της Ελλάδας, για την Ευρωζώνη και χαρακτηρίζει την κρίση της κυρίως πολιτική.
– Ενα κοινό στερεότυπο που επαναλαμβάνεται τις τελευταίες ημέρες είναι ότι η Γαλλία είναι η επόμενη Ελλάδα. Είναι αλήθεια ή είναι υπερβολή;
– Αγαπώ πολύ την Ελλάδα και αυτό θα μπορούσε να ιδωθεί και ως κομπλιμέντο για τη χώρα, ότι δηλαδή η Γαλλία θα γίνει τόσο όμορφη όσο η Ελλάδα. Οικονομικά όμως, όσον αφορά την οικονομική κρίση 2010-2015, η Ελλάδα είχε τότε πολύ μεγαλύτερα προβλήματα σε σχέση με τη σημερινή Γαλλία. Το χρέος, το δημοσιονομικό έλλειμμα, οι τράπεζες, η φυγή κεφαλαίων δεν έχουν καμία σχέση. Είναι ατυχής η σύγκριση. Η Γαλλία έχει πολύ μεγαλύτερη οικονομία και αν πράγματι είχε σοβαρό πρόβλημα, θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο από ευρωπαϊκής απόψεως να βοηθηθεί. Παράλληλα, εύχομαι να μη γίνουν τα ίδια λάθη με εκείνα που έγιναν στην περίπτωση της Ελλάδας, όταν π.χ. εξαιρέθηκαν οι ξένες τράπεζες από τη διάσωση και αποζημιώθηκαν, χωρίς να αναλάβουν την παραμικρή ευθύνη.
– Συνεπώς, δεν ανησυχείτε ότι θα μπορούσε η κρίση της Γαλλίας να προκαλέσει ένα ντόμινο σε όλη την Ευρώπη;
– Οχι, δεν ανησυχώ. Η αξιολόγηση του γαλλικού χρέους είναι ακόμη καλή. Ναι μεν το κόστος χρηματοδότησης είναι υψηλότερο απ’ ό,τι πριν από ένα χρόνο, αλλά η εμπιστοσύνη των αγορών είναι δεδομένη. Αυτό είναι το σημαντικότερο. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει μάθει από την ελληνική κρίση κι έχει πλέον τα κατάλληλα εργαλεία. Μην ξεχνάτε ότι τότε δεν είχαμε τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM). Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει κάτι, αλλά για να είμαι ειλικρινής, δεν βλέπω ενδείξεις μιας επικείμενης ευρωπαϊκής κρίσης.
– Εχουμε διπλή κρίση σε Γερμανία και Γαλλία, δηλαδή στην κορυφή της Ευρώπης. Είναι κυρίως οικονομική ή πολιτική;
– Στη Γαλλία, είναι πολιτική η κρίση. Η γαλλική οικονομία αναπτύχθηκε ταχύτερα από τη γερμανική και από τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη. Θεωρώ δηλαδή ότι μόλις αποκατασταθούν οι πολιτικές ισορροπίες, θα υπερβεί η Γαλλία και οικονομικά την τρέχουσα κατάσταση. Την ίδια στιγμή, είμαι πεπεισμένος ότι και στη Γερμανία η οικονομική κατάσταση είναι πολύ καλύτερη από το κλίμα που επικρατεί. Οι Γερμανοί έχουν την τάση να αιωρούνται μεταξύ ευφορίας και αλαζονείας από τη μία και κατάθλιψης ή απαισιοδοξίας από την άλλη. Θεωρώ πως ο τρέχων πεσιμισμός είναι υπερβολικός. Η Γερμανία έχει πολλά δυνατά χαρτιά και πρέπει να εστιάσει ξανά σε αυτά. Πρέπει να αποδεχθούμε ότι υπάρχουν αλλαγές στη βιομηχανία, ότι κάποιοι τομείς πρέπει να ενοποιηθούν. Είμαι αισιόδοξος για τα επόμενα δέκα χρόνια, αλλά για τα επόμενα δύο είμαι προβληματισμένος. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια πολύ δύσκολη φάση.
– Αν ζούσε, πιστεύετε ότι ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε θα ήταν υπέρ της μεταρρύθμισης του φρένου χρέους με δεδομένο ότι είδαμε τον διοικητή της Μπούντεσμπανκ, Γιόαχιμ Νάγκελ, να εμφανίζεται ανοιχτός σε μια τέτοια προοπτική;
– Οχι, ο Σόιμπλε είχε μια παλιομοδίτικη, παραδοσιακά γερμανική νοοτροπία. Είχε αυτό το τρομερά σεξιστικό πρότυπο της επονομαζόμενης «νοικοκυράς από τη Σoυαβία» (schwäbische Hausfrau), μια μεταφορά για την εμμονή των Γερμανών με την αποταμίευση. Σήμερα, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η αντίληψη αυτή είναι λανθασμένη και καταστροφική. Το πρόβλημα της Γερμανίας δεν είναι ότι το κράτος έχει πολλά χρέη, το αντίθετο, έχει το χαμηλότερο ποσοστό επί του ΑΕΠ σε σχέση με τα υπόλοιπα μεγάλα βιομηχανικά κράτη. Η Γερμανία έχει σήμερα κακές υποδομές σε επίπεδο μεταφορών, ψηφιακής τεχνολογίας, ενέργειας. Εχει επενδύσει ελάχιστα στην καινοτομία, στην προστασία του περιβάλλοντος και στις ΑΠΕ. Είναι ωστόσο αντιφατικό να λέμε ότι χρειαζόμαστε περισσότερες επενδύσεις και ταυτόχρονα να επιμένουμε στη μείωση του χρέους και να αρνούμαστε βραχυπρόθεσμα να αυξήσουμε το χρέος μας. Αν δεν επιλυθεί η αντίφαση αυτή, η Γερμανία θα αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα στο μέλλον.
– Πιστεύετε ότι θα επιτευχθεί τελικά μια μεταρρύθμιση στο φρένο χρέους;
– Φοβάμαι πως θα είναι συμβολική, που δεν θα βοηθήσει τελικά τη Γερμανία. Γίνεται αυτήν τη στιγμή συζήτηση για μεγαλύτερη ευελιξία, δηλαδή για 5 δισ. ευρώ παραπάνω ή 0,1% ή 0,2% πρόσθετων δημοσίων δαπανών, αλλά δεν είναι αυτά τα μεγέθη που χρειαζόμαστε. Στην πραγματικότητα, υπάρχει συναίνεση των εμπειρογνωμόνων ότι ετησίως απαιτούνται 200-250 δισ. ευρώ παραπάνω για επενδύσεις, μεγάλο μέρος των οποίων θα πρέπει να είναι δημόσιες επενδύσεις.
– Συχνά υποστηρίζετε την ένταξη των προσφύγων ως λύση σε πολλά προβλήματα: το δημογραφικό, την αγορά εργασίας, το ασφαλιστικό σύστημα κ.λπ. Ωστόσο οι ψηφοφόροι δεν φαίνεται να πείθονται και ψηφίζουν ξενοφοβικά κόμματα. Πώς μπορούν να πειστούν οι ψηφοφόροι;
– Με ειλικρίνεια και μεγαλύτερη διαφάνεια. Το θεωρώ λάθος ότι σχεδόν όλα τα κόμματα, με εξαίρεση τους Πράσινους, υιοθετούν λιγότερο ή περισσότερο τη γραμμή της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD), παρουσιάζοντας τους μετανάστες και τους πρόσφυγες ως πρόβλημα για τη Γερμανία. Είναι λάθος, αντιβαίνει σε όλα τα στοιχεία. Η Γερμανία έχει τις τελευταίες δεκαετίες ευεργετηθεί τα μάλα από τη μετανάστευση από όλη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων της Ελλάδας και της Ιταλίας. Ηρθαν τόσο πολλοί νέοι άνθρωποι με υψηλά προσόντα, που συνέδραμαν τη γερμανική οικονομία, η άνθηση της οποίας δεν θα ήταν δυνατή χωρίς αυτούς.
________________________________________________________________________________
Κεντρική φωτό: Η Αγκελα Μέρκελ επέστρεψε την Πέμπτη στην Μπούντεσταγκ (για να καταθέσει στην επιτροπή που διερευνά την αποχώρηση από το Αφγανιστάν). Η καγκελάριος ενσάρκωνε τα ιδανικά της φειδωλής «Σουαβής νοικοκυράς», που εξυμνούσε ο Βόλγκανγκ Σόιμπλε, ως αρχέτυπο λιτότητας. [REUTERS/Liesa Johannssen]
