Η πτώση της κυβέρνησης Μπαρνιέ στη Γαλλία, μετά την απώλεια εμπιστοσύνης από το κοινοβούλιο, αποτελεί ένα γεγονός ιστορικής σημασίας, το οποίο επαναφέρει μνήμες πολιτικής αστάθειας και κρίσεων που έχουν διαμορφώσει τη γαλλική πολιτική παράδοση. Σε μια χώρα όπου η πολιτική σκηνή έχει συχνά ταλαντευθεί μεταξύ σταθερότητας και απότομων μεταβολών, η συγκεκριμένη εξέλιξη δεν μπορεί να ιδωθεί μεμονωμένα. Από την κατάρρευση της Τέταρτης Δημοκρατίας το 1958, που οδήγησε στην ανάδειξη του Σαρλ Ντε Γκωλ και την ίδρυση της Πέμπτης Δημοκρατίας, έως τις πιο πρόσφατες κοινωνικές αναταραχές, η Γαλλία έχει βρεθεί στο κέντρο κομβικών πολιτικών μετασχηματισμών. Η σημερινή κρίση, αν και διαφορετική στις αιτίες και τις συνθήκες της, εντάσσεται σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο.
Η απώλεια της εμπιστοσύνης στο πρόσωπο του Μπαρνιέ δεν είναι απλώς μια πολιτική αστοχία. Αντικατοπτρίζει τη βαθιά κρίση αντιπροσώπευσης που πλήττει τη Γαλλία και την Ευρώπη συνολικά. Από τη δεκαετία του 1980, όταν η άνοδος του Εθνικού Μετώπου (προδρόμου της Εθνικής Συσπείρωσης) έθεσε για πρώτη φορά την Ακροδεξιά στον πολιτικό χάρτη, μέχρι την πρόσφατη ενίσχυση της Μαρίν Λεπέν, παρατηρείται μια σταθερή αποδυνάμωση του κομματικού συστήματος. Αυτή η μακροχρόνια τάση συνοδεύεται από διαρκείς κοινωνικές και οικονομικές κρίσεις που έχουν εμβαθύνει την αποξένωση των πολιτών από την πολιτική ελίτ.
Η ιστορική διάσταση της κρίσης γίνεται ακόμη πιο εμφανής αν αναλογιστεί κανείς τον ρόλο της Γαλλίας ως ιδρυτικού μέλους της Ευρωπαϊκής Ενωσης και παραδοσιακού υπερασπιστή των δημοκρατικών αρχών. Από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης το 1957 έως την καθοριστική συμβολή της στη δημιουργία της ενιαίας αγοράς και του ευρώ, η Γαλλία υπήρξε πυλώνας σταθερότητας. Ωστόσο, η σημερινή πολιτική αναταραχή εγείρει ερωτήματα για την ικανότητά της να διατηρήσει αυτόν τον ρόλο, ειδικά σε μια εποχή που η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με πρωτοφανείς προκλήσεις, όπως η ενεργειακή κρίση, η κλιματική αλλαγή και οι γεωπολιτικές εντάσεις.
Η πτώση της κυβέρνησης Μπαρνιέ σηματοδοτεί επίσης την αναβίωση μιας θεμελιώδους διαμάχης στη γαλλική πολιτική ζωή: της σύγκρουσης ανάμεσα στον ευρωπαϊκό προσανατολισμό και την εθνική πρωτοκαθεδρία. Η Μαρίν Λεπέν εκμεταλλεύεται αυτή τη διαμάχη, παρουσιάζοντας τον εαυτό της ως τη φωνή της εθνικής κυριαρχίας απέναντι στην «υποταγή» στις ευρωπαϊκές δομές. Αυτή η στρατηγική αντηχεί βαθιά σε ένα εκλογικό σώμα που νιώθει απογοητευμένο από τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης και της πολυετούς λιτότητας. Ανάλογες τάσεις παρατηρούνται στη Γερμανία, στην Ιταλία και την Ουγγαρία, υπογραμμίζοντας ότι η κρίση αυτή δεν είναι μόνο γαλλική αλλά ευρωπαϊκή.
Σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο η πτώση της κυβέρνησης δεν αποτελεί απλώς πολιτική αποτυχία, αλλά σύμπτωμα μιας βαθύτερης θεσμικής δυσλειτουργίας, που απειλεί να αποσταθεροποιήσει τις θεμελιώδεις αξίες της γαλλικής και ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Η αποδυνάμωση των παραδοσιακών πολιτικών δομών ανοίγει τον δρόμο για την Ακροδεξιά, η οποία εκμεταλλεύεται την ιστορική κόπωση των πολιτών και προωθεί μια ατζέντα που συνδυάζει λαϊκιστική ρητορική με εθνικιστικές πολιτικές. Οι επερχόμενες εκλογές ίσως αποτελέσουν σημείο καμπής, όχι μόνο για τη Γαλλία αλλά για την Ευρώπη στο σύνολό της.
Η ιστορική σημασία αυτής της κρίσης είναι αναμφισβήτητη. Οπως σε άλλες περιόδους πολιτικής αναταραχής, η Γαλλία βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο των εξελίξεων που θα καθορίσουν, όχι μόνο το μέλλον της ίδιας, αλλά και τη θέση της στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Οι δημοκρατικές δυνάμεις καλούνται να αναλάβουν δράση, όχι μόνο για να διασφαλίσουν τη σταθερότητα της Γαλλίας, αλλά και για να διαφυλάξουν την ευρωπαϊκή συνοχή σε μια περίοδο κρίσιμης σημασίας.
* Η κ. Βέρα Τίκα είναι επιστημονική συνεργάτις του Κέντρου Πολιτικών Ερευνών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
