«Εχω τραυματιστεί πολλές φορές, αλλά αυτό δεν με σταματά». Ο Γεβγένι Τουζόβ, ένας γεροδεμένος Ουκρανός με αεικίνητο βλέμμα. Μόλις έχει κατέβει από τη σκηνή του Πολεμικού Μουσείου στην Αθήνα, όπου μίλησε μετά το τέλος της προβολής του ντοκιμαντέρ «20 μέρες στη Μαριούπολη» του Μστισλάβ Τσερβόβ.
Στον σύντομο χαιρετισμό του, πριν από την έναρξη της προβολής, ο Γεβγένι είπε ότι «δεν μπορώ να σας ευχηθώ καλή απόλαυση, καθώς αυτό που θα δείτε περιέχει σκληρές εικόνες από μία δύσκολη πραγματικότητα».
Μία πραγματικότητα που έζησε από κοντά, καθώς έλκει την καταγωγή του από τη Μαριούπολη και η ρωσική εισβολή στις 24 Φεβρουαρίου του 2022 τον βρήκε εκεί. Οταν η προβολή τελείωσε, οι πάντες παρέμειναν ακίνητοι, όπως είχαν μείνει στην αρχή της εκδήλωσης όταν τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή για τα θύματα του πολέμου.
Δεν είναι εύκολο να μιλήσεις ύστερα από αυτές τις εικόνες. Αυτό που είχαμε δει αποτύπωνε με αμοντάριστη σκληράδα τις μαρτυρικές στιγμές που έζησαν οι πολίτες της Μαριούπολης. Τη φρίκη του πολέμου, αλλά και τις ασφυκτικές ώρες, μέρες και εβδομάδες μέχρι να προχωρήσει η διαδικασία εκκένωσης. Τα 24ωρα που έπαιζαν τη ζωή τους κορώνα-γράμματα, καθώς ο ρωσικός στρατός σφυροκοπούσε αδιάκοπα την πόλη και οι επικοινωνίες με τον «έξω κόσμο» είχαν διακοπεί.
Για τον Τουζόβ, η πτώση της Μαριούπολης είναι προσωπικό βίωμα. Και τραύμα. Οταν μιλάει για την ιδιαίτερη πατρίδα του, η φωνή του σκληραίνει. Εμεινε αποκλεισμένος για 20 ημέρες μετά τη ρωσική εισβολή, μέχρι την ημέρα που κατάφερε να διαφύγει, στις 16 Μαρτίου 2022. «Χιλιάδες άνθρωποι έφευγαν από την πόλη σε μια τεράστια γραμμή, περπατώντας με ό,τι μπορούσαν να κουβαλήσουν. Την ίδια νύχτα, οι Ρώσοι έριξαν βόμβα στο θέατρο της πόλης. Αυτό ήταν για μένα το αποκορύφωμα της απανθρωπιάς».
Μετά το τέλος της εκδήλωσης, οι πάντες έσπευσαν να τον χαιρετίσουν: Η αντιπροσωπεία του ελληνικού στρατού που παρέστη στην εκδήλωση, εκπρόσωποι διπλωματικών αποστολών που παραβρέθηκαν, καθώς επίσης μέλη της ουκρανικής κοινότητας στην Αθήνα.
«Δεν είμαι εθελοντής, ανθρώπους σώζω»
«Ρώτα με ό,τι θες…», σπεύδει να μου πει προτού προλάβω να ρωτήσω ποιος ακριβώς είναι ο ρόλος του: «Από την αρχή του πολέμου, αναλαμβάνω την ευθύνη να σώζω ανθρώπους από τις πιο επικίνδυνες περιοχές». Ο Τουζόβ και η ομάδα του έχουν διασώσει περισσότερους από 1.500 Ουκρανούς.
Αφηγείται την εμπειρία του στα πιο επικίνδυνα μέτωπα του πολέμου. Από την εκκένωση της Μαριούπολης μέχρι τις καταστροφές στη Χερσώνα, ο ίδιος και η ομάδα του, που αποτελείται από εναλλασσόμενα μέλη, συνεχίζουν να επιχειρούν σε περιοχές που λίγοι τολμούν να πλησιάσουν. Απομακρύνουν αμάχους από ζώνες συγκρούσεων, όταν «μάχες διεξάγονται 500 μέτρα παραπέρα, με εχθρικά τανκ και drones να σε περιβάλλουν».
Οι άνθρωποι που διασώζουν είναι αυτοί που δεν έχουν άλλη ελπίδα. Η ομάδα του Τουζόβ εμφανίζεται όταν όλοι οι άλλοι έχουν αποχωρήσει.
Ο 38χρονος πήρε την απόφαση εκείνες τις σκληρές ημέρες: Να κάνει ό,τι δεν έκανε κανείς για εκείνον. «Κανείς δεν βοηθούσε στη Μαριούπολη. Δεν υπήρχε επίσημη ομάδα εκκένωσης. Επρεπε να σώσουμε μόνοι μας τους ανθρώπους. Και αυτό κάνω από τότε».
Πριν από την εισβολή εργαζόταν ως ναυαγοσώστης σε κρουαζιερόπλοια και προπονητής πολεμικών τεχνών (MMA). Μετά την εκκένωση της Μαριούπολης, αυτοαποκαλείται «διασώστης ανθρώπινων ζωών» κι έχει αφιερώσει κάθε πτυχή της ζωής του στην απομάκρυνση ανθρώπων από τις φλόγες του πολέμου.
«Δεν μου αρέσει η λέξη “εθελοντής”. Στην Ουκρανία, πολλοί που συγκεντρώνουν λίγες σακούλες με τρόφιμα και τις μοιράζουν αποκαλούνται εθελοντές. Αυτό που κάνουμε εμείς είναι διαφορετικό. Είμαστε προστάτες ζωής. Πηγαίνουμε εκεί που κανείς άλλος δεν τολμά, μέσα σε εκρήξεις, στους δρόμους που τα τανκς κινούνται και τα drones παρακολουθούν από πάνω μας».
Για ενάμιση χρόνο, επίσης, διατηρούσε καταφύγιο για πρόσφυγες, καλύπτοντας τα έξοδα μόνος του, με χρήματα από φίλους και υποστηρικτές στα κοινωνικά δίκτυα. «Ξόδεψα ό,τι είχα και ό,τι είχαν οι φίλοι μου», λέει, αναφέροντας ότι εκεί φιλοξένησε περισσότερους από 1.300 ανθρώπους.
Αυτό που κάνω σήμερα είναι αυτό που δεν είχαμε στη Μαριούπολη. Δίνω στους ανθρώπους μια ευκαιρία να σωθούν. Στην Ουκρανία, οι πρόσφυγες είναι σαν ξεχασμένοι άνθρωποι.
– Μπορείς να μας περιγράψεις μερικές από τις πιο δύσκολες στιγμές που έχεις βιώσει;
– Υπήρξαν πολλές δύσκολες στιγμές. Μία από τις πιο επικίνδυνες ήταν όταν ήμουν στη Μαριούπολη και οι βόμβες έπεφταν γύρω μου. Εχω τραυματιστεί πολλές φορές, έχω δει drones να μας καταδιώκουν. Αλλά αυτό δεν μας σταματά. Ο κόσμος χρειάζεται βοήθεια.
– Πόσους ανθρώπους έχετε καταφέρει να σώσετε ως ομάδα;
– Από τη Μαριούπολη και μετά, πάνω από 1.500 ανθρώπους. Αυτοί είναι άνθρωποι που βρίσκονται στις πιο επικίνδυνες περιοχές, που έχουν μείνει τελευταίοι.
– Πώς χρηματοδοτείτε αυτή σας τη δράση;
– Μόνο από φίλους και ακολούθους στο Instagram. Κανένας επίσημος φορέας δεν μας στηρίζει.
– Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίσατε;
– Εχω υποστεί τέσσερις φορές σοβαρό τραυματισμό. Τελευταία φορά ήταν στις 3 Αυγούστου, όταν δεχθήκαμε επίθεση από drone.
– Γιατί επέλεξες αυτόν τον δρόμο;
– Δίνω μια ευκαιρία στους ανθρώπους να φύγουν. Εάν κάτι μου συμβεί, η μητέρα μου, μια 70χρονη γιατρός με σύνταξη μόλις 100 ευρώ, θα μείνει στον δρόμο.
Παρά τις δυσκολίες, διατηρεί την αισιοδοξία του. «Οι Ελληνες είναι φιλικοί και αγαπώ τη χώρα σας. Πριν από την εισβολή είχα έρθει πολλές φορές. Αλλά τώρα χρειαζόμαστε περισσότερη στήριξη. Μην μας ξεχνάτε. Δημιουργήστε, σας παρακαλώ, κέντρα αποκατάστασης για τα παιδιά-πρόσφυγες και τους βετεράνους».
