Για πολύ κόσμο, η βλέννα δεν είναι παρά κάτι γλοιώδες και αηδιαστικό, μια περιττή ουσία που πρέπει να απομακρύνεται σε ένα χαρτομάντιλο αφού καθαρίσετε τον λαιμό σας ή φυσήξετε τη μύτη σας.
Για τους επιστήμονες, η βλέννα αποτελεί ένα αδιαμφισβήτητο ιατρικό θαύμα – έναν αφανή ήρωα που μας κρατάει υγιείς και ένα πιθανό χρυσωρυχείο για την ανάπτυξη νέων θεραπειών.
«Πρόκειται για ένα αριστούργημα βιολογικής μηχανικής», λέει η Καταρίνα Ρίμπεκ, καθηγήτρια βιολογικής μηχανικής στο ΜΙΤ, το εργαστήριο της οποίας επικεντρώνεται αποκλειστικά στη μελέτη της βλέννας. Η κολλώδης ουσία είναι απαραίτητη για πλήθος ζωτικών λειτουργιών του ανθρώπινου σώματος. Συμβάλλει στην κατάποση και πέψη της τροφής, εξουδετερώνει τα παθογόνα βακτήρια και υποστηρίζει την ανάπτυξη ενός ισορροπημένου μικροβιώματος.
«Η βλέννα έχει κακή φήμη», επισημαίνει ο δρ Ρίτσαρντ Μπουσέ, πνευμονολόγος και διευθυντής του Marsico Lung Institute και του Κέντρου Κυστικής Ινωσης στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στο Τσάπελ Χιλ. «Ο κόσμος νομίζει ότι είναι κάτι που πρέπει να φτύσεις και να ξεφορτωθείς, ενώ στην πραγματικότητα είναι μια καταπληκτική ουσία».
Δομικά στοιχεία
Αποτελούμενη κατά 95% από νερό, η βλέννα καλύπτει όλες τις υγρές επιφάνειες του σώματος – όχι μόνο της ρινικής κοιλότητας, αλλά και των ματιών, των αυτιών, του λαιμού, των αεραγωγών, των πνευμόνων, του εντέρου και του ουρογεννητικού συστήματος. Τα βασικά δομικά της στοιχεία περιέχουν γλυκοπρωτεΐνες με σύνθετα σάκχαρα, γνωστές ως βλεννίνες.
Τα σάκχαρα αυτά συμβάλλουν στην προσέλκυση νερού, λέει ο δρ Μπουσέ, και οι βλεννίνες σχηματίζουν ένα πλέγμα που θυμίζει γέλη, ικανό να καλύψει μια μεγάλη επιφάνεια, όπως η ρινική κοιλότητα, διατηρώντας την υγρασία και ρυθμίζοντας τη διέλευση ρύπων, βακτηρίων, ιών και φαρμάκων. «Είναι σχεδιασμένη για να μας προστατεύει από εξωτερικούς παράγοντες», αναφέρει.
Οι βλεννίνες δεσμεύουν ρύπους, βακτήρια και ιούς, παγιδεύοντάς τους για να διευκολύνουν την αποβολή τους από τον οργανισμό. «Μέσα στα επόμενα δέκα λεπτά θα εισπνεύσετε χιλιάδες βακτήρια και θέλετε ο οργανισμός σας να τα απομακρύνει χωρίς να το αντιληφθείτε», λέει ο δρ Μπουσέ.
Ακριβώς όπως οι βλεννίνες δεσμεύουν τα επιβλαβή βακτήρια, έτσι και τα σάκχαρά τους μπορούν να προσελκύσουν ωφέλιμα μικρόβια, παρέχοντάς τους θρεπτικά συστατικά. Συγκεκριμένα σάκχαρα θα τροφοδοτήσουν συγκεκριμένα βακτήρια, πράγμα που σημαίνει ότι η σύνθεση της βλέννας μπορεί να επηρεάσει τη σύνθεση του μικροβιώματος, εξηγεί η Ρεμπέκα Κάριερ, καθηγήτρια χημικής μηχανικής στο Πανεπιστήμιο Northeastern της Βοστώνης, η οποία μελετά την εντερική βλέννα. Οι βλεννίνες μπορούν επίσης να επηρεάσουν τη λειτουργία των ανοσοποιητικών κυττάρων, πολλά από τα οποία ζουν στο έντερό μας, είτε ενισχύοντας είτε καταστέλλοντας τη φλεγμονώδη αντίδραση του οργανισμού, διευκρινίζει η δρ Κάριερ. Οταν ένας ιός κατεβαίνει από τη ρινική κοιλότητα στο αναπνευστικό σύστημα, το σώμα προσπαθεί να αμυνθεί παράγοντας περισσότερη βλέννα.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η παραγωγή βλέννας είναι υπερβολική, αναφέρει η δρ Τζούντιθ Βοϊνάου, παιδοπνευμονολόγος στο Νοσοκομείο Παίδων του Ρίτσμοντ στο Πανεπιστήμιο της Κοινοπολιτείας της Βιρτζίνια. Αυτό μπορεί να προκαλέσει ρινική συμφόρηση, φλέγματα ή απόφραξη των αεραγωγών.
Σε παθήσεις των αεραγωγών, όπως το άσθμα, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) ή η κυστική ίνωση, η βλέννα παρουσιάζει υπερβολική συγκέντρωση. Στις περιπτώσεις αυτές, εξηγεί η δρ Βοϊνάου, η βλέννα αδυνατεί να απομακρύνει παθογόνους μικροοργανισμούς, όπως βακτήρια και ιούς. Η βλέννα μπορεί τότε να σχηματίσει αποφρακτικά βύσματα, τα οποία φράσσουν τους αεραγωγούς, οδηγώντας σε χρόνιες λοιμώξεις και φλεγμονώδεις καταστάσεις.
Σε φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου, όπως η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος του Crohn, η βλέννα αποκτά επίσης μη φυσιολογική σύνθεση, λέει η δρ Κάριερ. Στο υγιές παχύ έντερο, η βλέννα διαχωρίζεται σε δύο στρώματα: ένα πυκνό εσωτερικό στρώμα, απαλλαγμένο από βακτήρια, και ένα πιο αραιό εξωτερικό στρώμα όπου φιλοξενούνται βακτήρια. Αλλά σε μελέτες αυτών των νόσων, οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει βακτήρια και στα δύο στρώματα, αφήνοντας τους υποκείμενους ιστούς ευάλωτους σε βλάβες, σημειώνει η δρ Κάριερ.
Αξιοποίηση
Οι επιστήμονες εργάζονται για να κατανοήσουν καλύτερα τη λειτουργία της βλέννας, τους μηχανισμούς που προκαλούν τη δυσλειτουργία της και τις δυνατότητες αξιοποίησής της για τη θεραπεία ασθενειών.
Η έρευνα της δρος Ρίμπεκ έδειξε ότι τα σάκχαρα στις βλεννίνες μπορούν να απενεργοποιήσουν αποτελεσματικά μηχανισμούς βακτηρίων, όπως αυτών που προκαλούν στρεπτοκοκκική φαρυγγίτιδα ή χολέρα, εμποδίζοντάς τα να μετατραπούν από αβλαβή σε παθογόνα. «Τα μικρόβια συνεχίζουν να πολλαπλασιάζονται κανονικά, αλλά δεν ενεργοποιούν τους επιβλαβείς μηχανισμούς τους, πιθανώς επειδή έχουν επαρκή πρόσβαση σε τροφή», εξηγεί.
Λέει ότι οι επιστήμονες εργάζονται για την ανάπτυξη θεραπειών βασισμένες στις βλεννίνες, όπως η χρήση τεχνητής βλέννας για την αντικατάσταση της ελλιπούς ή μη λειτουργικής βλέννας. Επιπλέον, διερευνούν τη δυνατότητα χορήγησης τροποποιημένων βλεννινών εμπλουτισμένων με συγκεκριμένα σάκχαρα, προκειμένου να ενισχύσουν την άμυνα του οργανισμού απέναντι στις λοιμώξεις, χωρίς τον κίνδυνο ανάπτυξης αντίστασης στα φάρμακα.
