Σε καιρούς οξυνόμενων διακρατικών ανταγωνισμών όπως είναι οι τρέχοντες, οι διαχωριστικές γραμμές αποκτούν εκ των πραγμάτων πρόσθετη «βαρύτητα» ως σημεία άσκησης πιέσεων και σύγκρουσης ή ακόμη και εκτόνωσης των όποιων εντάσεων.
Οι εστίες της έντασης
Από το 2021 και έπειτα, το θερμόμετρο έχει χτυπήσει κόκκινο σε συνολικά δεκάδες «γωνιές» της υφηλίου. Ενδεικτικά, αναφέρονται:
- Ουκρανία (πόλεμος μετά το 2022, με φόντο τη ρωσική εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου)
- Γάζα (σύγκρουση Χαμάς-Ισράηλ μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου του 2023)
- Λίβανος (σύγκρουση Χεζμπολάχ-Ισραήλ σε δύο φάσεις, με σταθμούς τον Οκτώβριο του 2023 και τον Σεπτέμβριο του 2024)
- Αρμενία-Αζερμπαϊτζάν (πόλεμος των 44 ημερών στο Ναγκόρνο Καραμπάχ το 2020, de facto διάλυση και «αζεροποίηση» του αυτόνομου αρμενικού θύλακα της Δημοκρατίας του Αρτσάχ μετά το 2023)
- Σουδάν (εμφύλιος μετά τον Απρίλιο του 2023)
- Αιθιοπία (πόλεμος στο Τιγκράι, συγκρούσεις που συνεχίζονται)
- Αφρική-Σαχέλ (πραξικοπήματα σε Μάλι, Τσαντ, Σουδάν, Γουινέα, Μπουρκίνα Φάσο, Νίγηρα, Γκαμπόν – αλλά και απόπειρες πραξικοπημάτων που απέτυχαν σε Γκάμπια, Σάο Τομέ και Πρίνσιπε, Γουινέα-Μπισάου)
- Υεμένη-Ερυθρά Θάλασσα-Κόλπος του Αντεν (συγκρούσεις με τους Χούθι, διεθνείς στρατιωτικές επιχειρήσεις για την αποκατάσταση της ανεμπόδιστης ναυσιπλοΐας)
- Μιανμάρ (χούντα, εμφύλιος)
- Ιράν (ένταση εντός των συνόρων στον απόηχο του θανάτου της Μαχσά Αμινί, διπλή βομβιστική επίθεση στην πόλη Κερμάν, εξόντωση Χανίγια στην Τεχεράνη, ανταλλαγές πυρών με το Ισράηλ)
- Αφγανιστάν (οι Αμερικανοί αποχώρησαν, οι Ταλιμπάν ξανά στην εξουσία)
- Αϊτή (πόλεμος συμμοριών που κλιμακώθηκε μετά το 2020)
- Νέα Καληδονία (επεισοδιακές διαδηλώσεις στο εσωτερικό με νεκρούς και τραυματίες, κατάσταση έκτακτης ανάγκης, γαλλική επέμβαση)
- Πακιστάν (τρομοκρατικές/βομβιστικές επιθέσεις ενόπλων αυτονομιστών με συνολικά πολλές εκατοντάδες νεκρούς, κυρίως στο Μπαλουχιστάν)
- Στενό της Ταϊβάν-Θάλασσα της Νότιας Κίνας (ένταση έπειτα από την επίσκεψη της Νάνσι Πελόζι στην Ταϊβάν το καλοκαίρι του 2022, «τζαρτζαρίσματα» μεταξύ Κίνας και Φιλιππίνων στη Νότια Σινική Θάλασσα)
Τα failed states
Πέρα από τις πληγές που άνοιξαν ή επιδεινώθηκαν κατά τρόπο ραγδαίο τα τελευταία χρόνια, υπάρχουν βέβαια και άλλες, προερχόμενες από το παρελθόν, που παραμένουν ανοιχτές, στην Αφρική (Λιβύη, Σουδάν), στη Μέση Ανατολή (Συρία, Υεμένη, Λίβανος) αλλά και στα Βαλκάνια τα διαχρονικά θεσμικά/δομικά ελλείμματα των οποίων συνεχίζουν τα τροφοδοτούν κύματα μετανάστευσης.
Οικονομικά προβλήματα, ελλείψεις στα βασικά
Από την Αίγυπτο και το Ιράν ως τη Βενεζουέλα και το Μεξικό, εκατομμύρια πολίτες αναζητούν πια διεξόδους υπό την πίεση επιδεινούμενων οικονομικών προβλημάτων και ελλείψεων, ενώ σε αυτήν την εξίσωση έρχεται να προστεθεί παράλληλα ως παράγοντας ανησυχίας και η κλιματική κρίση που οδηγεί στην ερημοποίηση περιοχών και στην εξάντληση των εναπομεινάντων φυσικών πόρων (βλ. ανομβρία κ.ά.). Οι Αμερικανοί εξέλεξαν τον Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία στις 5 Νοεμβρίου, με το βλέμμα στραμμένο στα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού. «Μετανάστες και εκτοπισμένοι από ολόκληρο τον κόσμο καταφθάνουν μαζικά στα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού. Περισσότεροι από τους μισούς προέρχονται από έξι χώρες της Λατινικής Αμερικής από όπου ωθούνται να φύγουν λόγω βίας, φτώχειας και άλλων παραγόντων», σημείωνε στον ιστοχώρο του το CFR (Council on Foreign Relations) το περασμένο καλοκαίρι, με το βλέμμα στραμμένο στις έξι χώρες που στέλνουν τους περισσότερους μετανάστες στις ΗΠΑ μέσω Μεξικού. Ποιες είναι αυτές; Το Μεξικό, η Γουατεμάλα, η Βενεζουέλα, η Κούβα, ο Ισημερινός/Εκουαδόρ και η Κολομβία.
Ακραία πόλωση
Από τη Βενεζουέλα ως την Τουρκία και από την Αργεντινή ως τις ΗΠΑ και τη Βραζιλία, το θερμόμετρο της πολιτικής αντιπαράθεσης χτύπησε κόκκινο τα τελευταία χρόνια προσλαμβάνοντας τοξικές διαστάσεις. Υπάρχουν, άραγε, πολίτες που θα τολμούσαν να πάρουν τον δρόμο της φυγής όχι επειδή κινδυνεύουν να διωχθούν πολιτικά (σε μια τέτοια περίπτωση τα πράγματα είναι μάλλον ξεκάθαρα) αλλά επειδή δεν αντέχουν πια την όποια νέα ηγεσία, είτε μιλάμε για τον Τραμπ, είτε για τον Μιλέι ή τον Μαδούρο;
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, υπάρχουν πια σύνορα στα οποία δεν θα ήθελε να βρεθεί κανείς ως μη προνομιούχος (δεν συζητάμε καν για τους παράτυπους, που έχει αποδειχθεί στην πράξη πόσο πολύ κινδυνεύουν σε Μεσόγειο, Μάγχη, Αιγαίο κ.α. όταν εμπιστεύονται την τύχη τους σε καιροσκόπους διακινητές).
Μεθοριακοί κίνδυνοι
Μέση Ανατολή, Αφρική και κεντρική Ασία (Αφγανιστάν κ.ά.) δεν «προσφέρονται» πια για ανέμελες συνοριακές διελεύσεις, ενώ τεταμένη παραμένει παράλληλα η κατάσταση και στα σύνορα Φινλανδίας-Ρωσίας καθώς και σε άλλα «παραδοσιακά hotspots», μεταξύ Βόρειας και Νότιας Κορέας για παράδειγμα.
Από εκεί και πέρα ωστόσο, ενόψει της ανάληψης της προεδρίας στις ΗΠΑ από τον Τραμπ, όλα τα βλέμματα στρέφονται πια στα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού. Οπως σημειώνει ωστόσο σε ανάλυσή της στο αμερικανικό Vox η Νικόλ Ναρέα, ο αντίκτυπος της έλευσης Τραμπ μπορεί να γίνει έντονα αισθητός παράλληλα και στα σύνορα ΗΠΑ-Καναδά. «Ο Καναδάς προετοιμάζεται για πιθανές ροές μεταναστών (σ.σ. από τις ΗΠΑ), εάν ο Τραμπ υλοποιήσει τα σχέδιά του για μαζικές απελάσεις και δώσει τέλος στο καθεστώς προσωρινής προστασίας για περισσότερους από 1 εκατομμύριο μετανάστες στις Ηνωμένες Πολιτείες». Υπενθυμίζεται άλλωστε ότι κάτι ανάλογο είχε γίνει και στο παρελθόν, κατά την πρώτη τετραετία Τραμπ στον Λευκό Οίκο, όταν χιλιάδες μετανάστες είχαν συρρεύσει στα βόρεια σύνορα των ΗΠΑ το 2018 αναζητώντας καταφύγιο στον Καναδά.
