Την περασμένη Τετάρτη, ο εκπρόσωπος της ρωσικής προεδρίας Ντμίτρι Πεσκόφ είχε μια δυσοίωνη είδηση για τους ανταποκριτές του ξένου Τύπου: η περίφημη «κόκκινη γραμμή» ανάμεσα στον Λευκό Οίκο και στο Κρεμλίνο, που χαράχθηκε μετά την κρίση των πυραύλων στην Κούβα, το 1962, για να αποτρέψει έναν παγκόσμιο πυρηνικό πόλεμο από ατύχημα, είχε πάψει να λειτουργεί. Την επομένη, μία ακόμη περισσότερο ανησυχητική εξέλιξη θορύβησε όλο τον κόσμο. Βαλλιστικός πύραυλος μεσαίου βεληνεκούς της Ρωσίας, ικανός να φέρει πυρηνικές κεφαλές, έπληξε εργοστάσιο κατασκευής πυραύλων στην πόλη Ντνίπρο της κεντρικής Ουκρανίας, σε αντίποινα για τα πρόσφατα ουκρανικά πλήγματα στο εσωτερικό της ρωσικής επικράτειας με αμερικανικούς πυραύλους ATACMS και βρετανικούς Storm Shadow.
«Αυτή τη φορά χτυπήσαμε με συμβατικά όπλα, την επομένη όμως μπορεί να χρησιμοποιήσουμε και πυρηνικά», ήταν το άρρητο μήνυμα του Κρεμλίνου. Προκειμένου να αποφευχθεί πυρηνική απάντηση της Ουάσιγκτον, η Μόσχα την ειδοποίησε 30 λεπτά πριν από την εκτόξευση. Ωστόσο, η αίσθηση πως έχουμε μπει πλέον σε μια νέα, εξαιρετικά επικίνδυνη φάση του ουκρανικού πολέμου εγκαταστάθηκε στη διεθνή ατμόσφαιρα, απόδειξη και η εξαιρετικά μουδιασμένη αντίδραση των ΗΠΑ και των συμμάχων τους. Την περασμένη Τρίτη, ο Ρώσος πρόεδρος, αντιδρώντας στο πράσινο φως του Τζο Μπάιντεν για τη χρήση ATACMS από τον ουκρανικό στρατό για πλήγματα στο εσωτερικό της Ρωσίας, είχε υπογράψει το νέο πυρηνικό δόγμα της χώρας του, που κατέβασε αισθητά χαμηλότερα το κατώφλι για τη χρήση ατομικών όπλων. Οσοι θεώρησαν ότι πρόκειται για απλούς λεονταρισμούς, ίσως έχουν δεύτερες σκέψεις από το πρωί της Πέμπτης.
«Παγκόσμια αναμέτρηση»
Ο πειραματικός υπερηχητικός πύραυλος Oreshnik (Φουντουκιά) βγήκε έξω από τη γήινη ατμόσφαιρα, έπεσε στον στόχο του με ταχύτητα δέκα φορές μεγαλύτερη από εκείνη του ήχου και έπληξε με πολλαπλές κεφαλές, πρακτικά αδύνατο να αναχαιτιστούν, τον εχθρικό στόχο. Και μόνο το γεγονός ότι οι Ουκρανοί απέτυχαν να τον αναχαιτίσουν, παρότι είχαν ειδοποιηθεί από τους Αμερικανούς, ασφαλώς λέει πολλά. Με τηλεοπτικό διάγγελμά του προς τον ρωσικό λαό, ο Βλαντιμίρ Πούτιν φρόντισε να καταστήσει ακόμη σαφέστερο το μήνυμά του λέγοντας ότι «η περιφερειακή σύγκρουση στην Ουκρανία, που προκλήθηκε από τη Δύση, έχει αποκτήσει στοιχεία παγκόσμιας αναμέτρησης» και ότι η χώρα του διατηρεί το δικαίωμα να πλήξει στρατιωτικές βάσεις χωρών «που επιτρέπουν να χρησιμοποιούνται τα όπλα τους εναντίον μας».
Από καθαρά στρατιωτική άποψη, το πλήγμα στο Ντνίπρο μοιάζει ακατανόητο. Ο ρωσικός στρατός διαθέτει σωρεία συμβατικών όπλων που θα μπορούσαν να κάνουν την ίδια δουλειά, στη θέση ενός πανάκριβου πυραύλου, που δεν έχει μπει ακόμη στη μαζική παραγωγή. Η απόφαση του Πούτιν είχε καθαρά πολιτικά κίνητρα. Καθώς ο χρόνος μετράει αντίστροφα για την 20ή Ιανουαρίου, την ημέρα που θα εγκατασταθεί και πάλι στον Λευκό Οίκο ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος υπόσχεται τον γρήγορο τερματισμό του ουκρανικού πολέμου, η Ρωσία επιδιώκει να εξασφαλίσει την καλύτερη δυνατή θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και δεν διστάζει να παίξει τα τελευταία χαρτιά της, όσο επικίνδυνα και αν είναι. Το ίδιο επιδιώκει να κάνει, για λογαριασμό της Ουκρανίας, ο Τζο Μπάιντεν.
Οι Ρώσοι έχουν ανακαταλάβει το 50% των εδαφών που είχαν κερδίσει οι Ουκρανοί στο Κουρσκ και ετοιμάζουν μαζική αντεπίθεση. Η κατοχή ρωσικών εδαφών δεν επιτρέπει στον Πούτιν να αρχίσει διαπραγματεύσεις, ό,τι κέρδη και αν έχει στο Ντονμπάς.
Μέχρι το περασμένο Σαββατοκύριακο, ο Αμερικανός πρόεδρος απέρριπτε το πιεστικό αίτημα του Κιέβου για τη χωρίς περιορισμούς χρήση των ATACMS, υπολογίζοντας το ρίσκο απρόβλεπτων αντιποίνων της Μόσχας. Οι Αμερικανοί ωστόσο θορυβήθηκαν από την επιτάχυνση της ρωσικής προέλασης στο ανατολικό μέτωπο. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία από το Ινστιτούτο Μελετών του Πολέμου (ISW) που εδρεύει στην Ουάσιγκτον, ο ρωσικός στρατός κατέκτησε κατά τους πρώτους δέκα μήνες του 2024 έξι φορές περισσότερο ουκρανικό έδαφος από ό,τι το 2023. Το τελευταίο δίμηνο, ο ρυθμός αυξήθηκε απότομα παρά τις σοβαρότατες απώλειες των Ρώσων, και οι Αμερικανοί ανησυχούν για το ενδεχόμενο πλήρους κατάρρευσης του μετώπου στο Ντονμπάς, το 80% του οποίου βρίσκεται αυτή τη στιγμή υπό ρωσικό έλεγχο.
Την ίδια στιγμή, οι Ρώσοι έχουν ανακαταλάβει το 50% των εδαφών που κέρδισαν οι εχθροί τους με την αιφνιδιαστική εισβολή του Αυγούστου στο Κουρσκ και ετοιμάζονται για μια μαζική αντεπίθεση, με τη βοήθεια και των 10.000 στρατιωτών της Βόρειας Κορέας που μάχονται στο πλευρό τους. Επομένως, οι Ουκρανοί κινδυνεύουν όχι μόνο να χάσουν το μόνο αξιόλογο διαπραγματευτικό χαρτί που σήμερα διαθέτουν, αλλά και να δουν τα ρωσικά στρατεύματα να περνάνε τα σύνορα στο Κουρσκ και να εισβάλλουν στην ουκρανική περιοχή του Σούμι, εντείνοντας την πίεση στις ουκρανικές αμυντικές γραμμές.
Εχοντας εισπράξει την ταπείνωση της ατιμωτικής αποχώρησης των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν, ο Τζο Μπάιντεν δεν θα ήθελε να παραδώσει στον Τραμπ μια Ουκρανία που θα εξελισσόταν σε δεύτερο Αφγανιστάν, όπου η ενδεχόμενη διακοπή της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας θα οδηγήσει σε ταχύτατη κατάρρευση. Βεβαίως, όλοι οι σοβαροί στρατιωτικοί αναλυτές αναγνωρίζουν ότι οι ATACMS δεν είναι το μαγικό όπλο που θα φέρει ποιοτικές αλλαγές στο πεδίο μάχης, όπως δεν τις έφεραν τα Leopard, ούτε οι Patriot, ούτε τα F-16. Ο Μπάιντεν πάντως ελπίζει ότι η ρωσική προέλαση θα επιβραδυνθεί και κυρίως ότι, χάρη στους δυτικούς πυραύλους ακριβείας, οι Ουκρανοί θα διατηρήσουν, μέχρι να έρθει ο Τραμπ στην εξουσία, ένα έστω μικρό μέρος της περιφέρειας του Κουρσκ. Αν αληθεύει η πληροφορία ότι από τον πρώτο κιόλας βομβαρδισμό στο Κουρσκ τραυματίστηκε στρατηγός της Βόρειας Κορέας, η πίεση στον Πούτιν θα πρέπει να έχει αυξηθεί. Η συνεχιζόμενη κατοχή ρωσικών εδαφών από τους Ουκρανούς εκθέτει καίρια τον Ρώσο πρόεδρο και όσο συνεχίζεται δεν του επιτρέπει να αρχίσει διαπραγματεύσεις, ό,τι κέρδη και αν έχει ο στρατός του στο Ντονμπάς.
Το ΝΑΤΟ και η Κίνα
Αλλά αυτό δεν είναι το μοναδικό εμπόδιο. Αν και ο Ντόναλντ Τραμπ έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό από το βιβλίο του «Η τέχνη του Deal», η εφαρμογή της φιλοσοφίας του με τον Πούτιν θα είναι πολύ δύσκολη. Ο Ρώσος πρόεδρος επιδιώκει συμφωνία ειρήνης που θα κατοχυρώνει στο διηνεκές τον αδέσμευτο χαρακτήρα της Ουκρανίας και τα εδαφικά κέρδη που αποκόμισε ο στρατός του, με οριακές μόνο παραχωρήσεις. Από την πλευρά του ο Τραμπ, σύμφωνα με ρεπορτάζ αμερικανικών μίντια, θα μπορούσε να δεχτεί ότι η Ουκρανία δεν θα μπει στο ΝΑΤΟ τα επόμενα 20 χρόνια, χωρίς να δεσμεύεται για το μέλλον, με αντάλλαγμα να εξοπλιστεί σαν αστακός από τις ΗΠΑ. Επιπλέον, φέρεται αποφασισμένος να ζητήσει από τον Πούτιν να σπάσει τη στρατηγική συμμαχία του με την Κίνα, ως αντάλλαγμα για την ειρήνευση στην Ουκρανία, κάτι που ο Ρώσος ηγέτης είναι εξαιρετικά απίθανο να δεχτεί. Με αυτά τα δεδομένα, οι δύο τελευταίοι μήνες της προεδρίας Μπάιντεν διαγράφονται άκρως σκληροί και απρόβλεπτοι στο ουκρανικό μέτωπο.
Τρία σενάρια για συνθηκολόγηση υπό τον Τραμπ
Του Βασίλη Κωστούλα
1. Ο Τραμπ συντάσσεται με τον Πούτιν και πιέζει τον Ζελένσκι. Σε αυτήν την εκδοχή, η Ουάσιγκτον συμφωνεί με τους βασικούς όρους της Μόσχας και ασκεί σφοδρές πιέσεις στο Κίεβο για την αποδοχή τους. Μπροστά στην απειλή παύσης της αμερικανικής αρωγής, η Ουκρανία ζητεί εγγυήσεις ασφαλείας. Oσο περισσότερο έδαφος θα απολέσει, τόσο ψηλότερα θα μπει ο πήχυς των αιτημάτων της – βλ. χρήματα για την ανοικοδόμηση ή ακόμη και παράθυρο ένταξης στο ΝΑΤΟ. Αν όμως ο Ζελένσκι θεωρήσει δυσβάστακτο το τίμημα για μια συμφωνία με τη Ρωσία, και η Ευρώπη παράσχει τη δέσμευση ότι θα συνεχίσει να στηρίζει την Ουκρανία, τότε ενδέχεται να αρνηθεί την προσφορά της Ουάσιγκτον και να συνεχίσει τον πόλεμο χωρίς την αμερικανική υποστήριξη. Σε αυτήν την περίπτωση, η κυβέρνηση Τραμπ θα έχει επιτύχει εν μέρει τους στόχους της, καθώς ο πόλεμος θα συνεχιστεί με αποκλειστική ευθύνη και οικονομική συνδρομή της Ευρώπης.
2. Ο Πούτιν απογοητεύει τον Τραμπ. Σε αυτό το ενδεχόμενο, η Ουάσιγκτον θέτει όρους που δεν ικανοποιούν τη Ρωσία και το Κρεμλίνο τούς αρνείται. Ο Τραμπ αποφασίζει ότι ο Πούτιν είναι ο κακός της υπόθεσης και από πείσμα συνεχίζει την αμερικανική υποστήριξη της Ουκρανίας: δοκίμασε με τη Ρωσία η οποία τον ταπείνωσε και τώρα θα υποστεί τις συνέπειες. Μια παραλλαγή της ίδιας πιθανότητας θα ήταν να επικρατήσουν ούτως ή άλλως οι εισηγήσεις στο περιβάλλον του Τραμπ για σκληρή γραμμή απέναντι –και– στη Ρωσία. «Η πρώτη του κίνηση θα πρέπει να είναι η επίδειξη δύναμης ώστε να συνειδητοποιήσει ο Πούτιν ότι δεν αξίζει για εκείνον να συνεχίζει να πολεμάει. Οπως έχει πει πολλές φορές ο ίδιος ο πρόεδρος, ειρήνη μέσω δύναμης», έχει δηλώσει ο Κερτ Φόλκερ, ειδικός απεσταλμένος της κυβέρνησης Τραμπ στην Ουκρανία την περίοδο 2017-19.
3. Συμφωνία στη βάση του Μινσκ. Για ορισμένους αναλυτές, η διεξαγωγή διαπραγματεύσεων πάνω στη βάση των διευθετήσεων του Μινσκ είναι ίσως το πιο ρεαλιστικό σενάριο. Πρόκειται για πλέγμα συμφωνίας που στο παρελθόν έχει εν μέρει υλοποιηθεί μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, συμπεριλαμβάνοντας κατάπαυση του πυρός, απόσυρση βαρέων οπλισμών από την πρώτη γραμμή, απελευθέρωση κρατουμένων και δικαίωμα αυτοδιοίκησης σε τμήματα αμφισβητούμενων περιοχών. «Οι Ρώσοι το εφάρμοσαν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, το έκαναν στη Μολδαβία και στη Γεωργία. Η διαδικασία του Μινσκ, στην οποία συμμετέχουν επίσης οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί, αφορά ατελείωτες συνομιλίες με ένα είδος παγωμένης σύγκρουσης στο φόντο. Δεν είναι πραγματική ειρήνη. Και πάντως δεν αποτελεί αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας στις επίμαχες περιοχές. Ομως οι Ρώσοι δεν έχουν πρόβλημα με αυτό. Διά αυτής της οδού, συνήθως εδραιώνουν την πολιτική επιρροή τους στα εδάφη που έχουν καταλάβει», έλεγε στην «Κ» πρώην αξιωματούχος με εμπειρία στις διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό ένοπλων συγκρούσεων.
_____________________________________________________________________________
Κεντρική φωτό: Ρώσος στρατιώτης οδηγεί άρμα μάχης T-80BVM στο μέτωπο. Οι μάχες πρόκειται να ενταθούν στην περιοχή του Κουρσκ, με τα ρωσικά στρατεύματα να ενισχύονται από βορειοκορεατικές δυνάμεις. [Russian Defense Ministry Press Service via A.P.)]
