Με μία δραματική έκκληση άνοιξε την ετήσια σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα COP29 στο Μπακού, σήμερα Δευτέρα, ο πρόεδρός της, Μουχτάρ Μπαμπάιεφ:
«Συνάδελφοι, βρισκόμαστε στον δρόμο προς την καταστροφή. Δεν πρόκειται όμως για μελλοντικά προβλήματα. Η κλιματική αλλαγή είναι ήδη εδώ. Είτε τους βλέπετε είτε όχι, οι άνθρωποι υποφέρουν στη σκιά. Πεθαίνουν στο σκοτάδι και χρειάζονται κάτι περισσότερο από συμπόνια, κάτι περισσότερο από προσευχές και γραφειοκρατία. Φωνάζουν για ηγεσία και δράση. Η COP29 είναι η ανεπανάληπτη στιγμή για να χαράξουμε νέα πορεία προς τα εμπρός για όλους. Χρειαζόμαστε πολύ περισσότερα από όλους σας. Η COP29 είναι η στιγμή της αλήθειας για τη Συμφωνία του Παρισιού. Θα δοκιμάσει τη δέσμευσή μας στο πολυμερές σύστημα για το κλίμα. Πρέπει τώρα να αποδείξουμε ότι είμαστε έτοιμοι να επιτύχουμε τους στόχους που έχουμε θέσει».
Η ετήσια σύνοδος του ΟΗΕ ξεκινά με τις χώρες –χωρισμένες για ακόμα μία φορά σε στρατόπεδα– να είναι έτοιμες για σκληρές διπλωματικές μάχες διεκδικώντας μεγαλύτερη χρηματοδότηση για την αντιμετώπισης της κρίσης, αλλά και άλλες για το εμπόριο.
«Δεν είναι φιλανθρωπία»
Οι αντιπρόσωποι που συγκεντρώνονται στην πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν ελπίζουν να επιλύσουν το κορυφαίο θέμα της ημερήσιας διάταξης της συνόδου – μία συμφωνία για ετήσια χρηματοδότηση των αναπτυσσόμενων χωρών για το κλίμα, ύψους έως και 1 τρισ. δολ.
«Εδώ, στο Μπακού, πρέπει να συμφωνήσουμε για νέο παγκόσμιο στόχο χρηματοδότησης του κλίματος. Εάν τουλάχιστον τα δύο τρίτα των χωρών του κόσμου δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά να μειώσουν γρήγορα τις εκπομπές, τότε κάθε χώρα θα πληρώσει βαρύ τίμημα», τόνισε ο επικεφαλής του ΟΗΕ για το κλίμα, Σάιμον Στιλ.
«Εάν οι χώρες δεν διασφαλίσουν την ανθεκτικότητα των αλυσίδων εφοδιασμού, ολόκληρη η παγκόσμια οικονομία θα γονατίσει. Καμία χώρα δεν έχει ανοσία. Ας απαλλαγούμε λοιπόν από την ιδέα ότι η χρηματοδότηση του κλίματος είναι φιλανθρωπία», πρόσθεσε και κατέληξε:
«Δεν αρκεί μόνο να συμφωνήσουμε κάποιο στόχο. Πρέπει να εργαστούμε σκληρότερα για τη μεταρρύθμιση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Δίνοντας στις χώρες τον δημοσιονομικό χώρο που τόσο απεγνωσμένα χρειάζονται».
Επειτα από ένα έτος φυσικών καταστροφών, οι αναπτυσσόμενες χώρες απαιτούν περισσότερη χρηματοδότηση για το κλίμα. Ωστόσο, οι προτεραιότητες της συνόδου κορυφής μοιάζει πιο δύσκολο από ποτέ να προωθηθούν σε ένα ολοένα πιο ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον.
Η προσοχή των κυβερνήσεων είναι στραμμένη στην οικονομική αβεβαιότητα, στους πολέμους στην Ουκρανία και τη Γάζα και στην επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, ενός αρνητή της κλιματικής αλλαγής, ο οποίος θα επιστρέψει στην εξουσία των ΗΠΑ ως πρόεδρος της μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου.
Το Αζερμπαϊτζάν, που φιλοξενεί την COP29, έχει αναλάβει να διατηρήσει την εστίαση στη συμφωνία για νέο παγκόσμιο χρηματοδοτικό στόχο, ο οποίος θα αντικαταστήσει την τρέχουσα δέσμευση των 100 δισ. δολ. που λήγει φέτος.
Η χώρα της Κασπίας Θάλασσας, που υπερηφανεύεται πως φιλοξενεί τις πρώτες πετρελαιοπηγές στον κόσμο, θα δεχθεί επίσης πιέσεις να δείξει πρόοδο από την περσινή δέσμευση της COP28 για μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Τα έσοδα της χώρας από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο αντιπροσώπευαν το 35% της οικονομίας της το 2023 από 50% πριν από δύο χρόνια. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι τα έσοδα αυτά θα εξακολουθήσουν να μειώνονται, φθάνοντας περίπου στο 32% του ΑΕΠ της φέτος και στο 22% μέχρι το 2028.
Η κινεζική παρέμβαση για το εμπόριο
Πριν καν αρχίσουν οι συνομιλίες στη σύνοδο κορυφής, οι χώρες θα πρέπει να συμφωνήσουν στην ατζέντα, δεδομένης της πρότασης που κατέθεσε η Κίνα στο παρά πέντε, φιλοδοξώντας να συμπεριλάβει στο μείγμα ζητήματα εμπορίου.
Η κινεζική πρόταση –εξ ονόματος της ταχέως αναπτυσσόμενης ομάδας χωρών «BASIC», στην οποία συμμετέχουν η Βραζιλία, η Ινδία και η Νότια Αφρική– ζήτησε από τη σύνοδο κορυφής να ασχοληθεί με τα «περιοριστικά εμπορικά μέτρα», όπως οι δασμοί άνθρακα της Ε.Ε. που θα τεθούν σε ισχύ το 2026.
Οι ανησυχίες σχετικά με τις επιπτώσεις στο εμπόριο έχουν ενισχυθεί λόγω της προεκλογικής υπόσχεσης του Τραμπ να επιβάλει δασμούς 20% σε όλα τα ξένα αγαθά και 60% στα κινεζικά.
Η επανεκλογή του Τραμπ σηματοδότησε πιθανή αποδέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών από την παγκόσμια συνεργασία για το κλίμα, σύμφωνα με τον Λι Σχούο, επικεφαλής του China Climate Hub στο Asia Society Policy Institute.
Ο Τραμπ έχει χαρακτηρίσει την κλιματική αλλαγή απάτη και έχει «υποσχεθεί» να αποσύρει τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού, την παγκόσμια συνθήκη για τη μείωση των εκπομπών που θερμαίνουν τον πλανήτη.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση, όπως και η κυβέρνηση του σημερινού προέδρου των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, έχουν πιέσει την Κίνα και τις πετρελαϊκές χώρες του Κόλπου να ενταχθούν στη δεξαμενή των χωρών που χρηματοδοτούν το κλίμα.
«Αν η Ε.Ε. επιθυμεί να συζητήσει με την Κίνα για τη χρηματοδότηση του κλίματος, θα πρέπει να συζητήσει και για το πώς θα επιλύσουμε τις διαφορές μας στο εμπόριο και τις διαφωνίες σχετικά με τους δασμούς σας», πρόσθεσε ο Σχούο.
Ακραία πίεση
Καθώς η φετινή χρονιά είναι η θερμότερη που έχει καταγραφεί ποτέ, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι οι ακραίες κλιματικές συνθήκες αυξάνουν πλέον την πίεση τόσο στις πλούσιες όσο και στις φτωχές χώρες – από τις πλημμύρες σε Αφρική, Ισπανία και στην αμερικανική πολιτεία της Βόρειας Καρολίνας, μέχρι την ξηρασία που πλήττει τη Νότια Αμερική, το Μεξικό και τη Δυτική Αμερική.
Οι περισσότερες χώρες δεν είναι προετοιμασμένες για τις συνέπειες.
«Τα αποτελέσματα των εκλογών δεν αλλάζουν τους νόμους της φυσικής», δήλωσε ο Καβέχ Γκιλανπούρ, αντιπρόεδρος διεθνών στρατηγικών στο μη κερδοσκοπικό Center for Climate and Energy Solutions.
«Αν ο κόσμος δεν εντείνει συλλογικά τις προσπάθειές του, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα γίνονται όλο και πιο σοβαρές και συχνές, όλο και πιο αισθητές σε περισσότερους ανθρώπους σε όλες τις χώρες ανά τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών».
Πολλοί στο Μπακού εκφράζουν την ανησυχία ότι πιθανή αποδέσμευση των ΗΠΑ θα μπορούσε να οδηγήσει περισσότερες χώρες σε υπαναχώρηση από προηγούμενες δεσμεύσεις για το κλίμα ή στο να μειώσουν τις μελλοντικές φιλοδοξίες τους.
«Αυτός είναι σίγουρα ένας κίνδυνος. Πολλοί θα σκεφτούν ότι οι ΗΠΑ είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός εκπομπών. Είναι η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο … Αν δεν θέσουν φιλόδοξο στόχο για τον εαυτό τους, γιατί να το κάνουμε εμείς;», δήλωσε στο Reuters ο Μαρκ Βανχαουκέλεν, πρεσβευτής της Ε.Ε. για το κλίμα από το 2019 έως το 2023.
«Δώρο Θεού»
Το Αζερμπαϊτζάν έχει περάσει τον τελευταίο χρόνο πιέζοντας τις κυβερνήσεις να επιταχύνουν τη μετάβασή τους στην καθαρή ενέργεια, ενώ διαφημίζει το φυσικό αέριο ως μεταβατικό καύσιμο.
Ο πρόεδρο της χώρας, Ιλχάμ Αλίεφ, χαρακτηρίζει τον πλούτο του Αζερμπαϊτζάν σε ορυκτά καύσιμα «δώρο Θεού». Το Αζερμπαϊτζάν πρότεινε τη δημιουργία Ταμείου Δράσης για τη χρηματοδότηση του κλίματος που θα συλλέξει εθελοντικά έως και 1 δισ. δολ. από τις εταιρείες εξόρυξης δέκα χωρών, συμπεριλαμβανομένου του Αζερμπαϊτζάν.
Φέτος, οι εξαγωγές φυσικού αερίου της χώρας προς την Ευρώπη αναμένεται να ξεπεράσουν τα 12 δισ. κυβικά μέτρα, από 11,8 δισ. κυβικά μέτρα πέρυσι, καθώς η Ευρώπη επιδιώκει να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Ο επικεφαλής διαπραγματευτής της στην COP29, αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Γιαλίν Ραφίεφ, δήλωσε ότι το φυσικό αέριο παραμένει βασικό μέρος του ενεργειακού μείγματος για τις χώρες με περιορισμένες εναλλακτικές λύσεις.
«Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να εντείνουμε τις προσπάθειές μας για την ευθυγράμμιση της χρήσης του φυσικού αερίου με τους στόχους μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου», δήλωσε ο Γιαλχίν στο Reuters.
Περιβαλλοντικές ομάδες και επιστήμονες που ασχολούνται με το κλίμα έχουν επικρίνει την προώθηση του φυσικού αερίου ως καθαρής ενεργειακής επιλογής, σημειώνοντας ότι πρόκειται για ορυκτό καύσιμο που ρυπαίνει.
Ο βοηθός του προέδρου Χικμέτ Χατζίεφ δήλωσε ότι, με την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, το Αζερμπαϊτζάν «μετακινείται από τις εξαγωγές ορυκτών καυσίμων προς τις εξαγωγές πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας». Η χώρα στοχεύει να έχει ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που θα τροφοδοτούν το 35% της δυναμικότητας των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής της μέχρι το 2030. Πέρυσι, το ποσοστό αυτό κυμαινόταν περίπου στο 20%.
Εν τω μεταξύ, το Αζερμπαϊτζάν δέχεται σφοδρή κριτική για τη φυλάκιση πολιτικών κρατουμένων, συμπεριλαμβανομένων δημοσιογράφων και Αρμενίων που το Αζερμπαϊτζάν περιγράφει ως αυτονομιστές ηγέτες.
Ο Αλίεφ απορρίπτει τις επικρίσεις και έχει προειδοποιήσει ότι θα μπορούσαν να υπονομεύσουν τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο πρώην σοβιετικών δημοκρατιών. Η αναζωπύρωση των εντάσεων στην περιοχή αποτελεί ακόμα μία ένδειξη των εύθραυστων ισορροπιών στο ασταθές παγκόσμιο γεωπολιτικό περιβάλλον.
Με πληροφορίες από Reuters
