Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι προϊόν μιας μακράς αμερικανικής παράδοσης λαϊκισμού, που έχει εκτραχυνθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Λαϊκιστές όπως ο κυβερνήτης της Λουιζιάνας Χιούι Λονγκ, που «δολοφονήθηκε από θυμωμένο οπαδό του το 1935», αφθονούν στην αμερικανική Ιστορία. Ο 20ός αιώνας με τους αστραφτερούς προέδρους του, όπως οι: Τέντι Ρούζβελτ, Γούντροου Γουίλσον, Φραγκλίνος Ρούζβελτ, Τζον Κένεντι, Λίντον Τζόνσον κ.λπ. μας έκρυψαν την πλειάδα των μετρίων και λαϊκιστών προέδρων του 19ου αιώνα (εξαιρούνται οι πρώτοι πρόεδροι και ο Λίνκολν). Κορυφαίος λαϊκιστής, αν και όχι μέτριος πρόεδρος, υπήρξε ο Αντριου Τζάκσον που φιγουράρει στο εικοσαδόλαρο και αποτελεί ίνδαλμα του Τραμπ.
Υπάρχει ένας σημαντικότερος λόγος για την ύπαρξη των οπαδών που μαζεύονται στις εκδηλώσεις του Τραμπ και γι’ αυτό κύριος υπόλογος είναι η θλιβερή κατάσταση του κράτους πρόνοιας των ΗΠΑ. Η ιατρική ασφάλιση για τους φτωχούς, το Obama Care, υπήρξε επίμαχο θέμα, όχι μόνο για ευκατάστατους Αμερικανούς αλλά και για τους μη ευνοημένους κοινωνικά υποστηρικτές του Τραμπ, οι οποίοι ακολουθούν τα καλέσματα του αρχηγού τους. Επιπλέον, η μέση δημόσια εκπαίδευση στις λαϊκές γειτονιές της χώρας παράγει αγράμματους σαν αυτούς που σχηματίζουν τη «βαθιά» Αμερική.
Η νίκη του Τραμπ στις εκλογές και η εξασφάλιση της Γερουσίας με ενδεχόμενη πλειοψηφία και στον Οίκο των Αντιπροσώπων, εξασφαλίζουν στον 47ο πρόεδρο την εκτελεστική, τη νομοθετική και τη δικαστική εξουσία του Ανωτάτου Δικαστηρίου – που κατείχε ήδη. Αυτή η υπερβολική συγκέντρωση εξουσίας ή θα τον συνετίσει ή θα τον απομονώσει από τον έξω κόσμο.
Η εντύπωση των οπαδών του Τραμπ ότι διαμορφώνουν μαζί του το μέλλον της χώρας τους, είναι ισχυρό κίνητρο για τους αποσυνάγωγους του συστήματος. Είναι βέβαιο ότι στις εκλογές αυτές οι Ρεπουμπλικανοί κέρδισαν παλιούς ψηφοφόρους των Δημοκρατικών, όπως υπήρξαν οι μαύροι άνδρες και κάποιοι ισπανόφωνοι. Δεν αποκλείεται το κόμμα αυτό να κέρδισε και παραδοσιακούς ψηφοφόρους, λευκούς Δημοκρατικούς οι οποίοι βρίσκονται χαμηλά στην κλίμακα της κοινωνικής ιεραρχίας.
Είναι δύσκολο στους Ευρωπαίους σχολιαστές να αντιληφθούν ότι οι ΗΠΑ διαφέρουν ριζικά από τη Γηραιά Ηπειρο γιατί δεν γνώρισαν κανένα άλλο πολιτικό κόμμα από το Φιλελεύθερο του βρετανικού 17ου αιώνα, δηλαδή αυτό που εμπνέεται αποκλειστικά από τη φιλοσοφία του Τζον Λοκ. Η ρεπουμπλικανική ποικιλία του Φιλελευθερισμού βρίσκεται πλησιέστερα στο πρότυπο που ενέπνευσε το αμερικανικό σύνταγμα. Ενώ το Δημοκρατικό κόμμα τείνει περισσότερο προς τις κοινωνικές παροχές και τις εθνικές μειονότητες. Δεν υπήρξαν ποτέ στις ΗΠΑ εκλογικά αξιόμαχα τρίτα κόμματα όπως οι σοσιαλιστικές ποικιλίες, οι κομμουνιστές, οι φασίστες και ναζιστές. Η θρησκεία και μάλιστα η προτεσταντική εκδοχή, παίζουν ιδιαίτερο ρόλο στην αμερικανική ζωή και έχουν ήδη προσφέρει ένα αυστηρό πρότυπο ζωής με πολλή εργασία και λιγότερη χαρά. Οταν γεννήθηκε ο «ενάρετος υλισμός» (κατά λέξη ντεΤοκβίλ) η χώρα ήταν εθνικά ομοιογενής με πληθυσμό κυρίως βρετανικής προέλευσης και ολίγους Ολλανδούς και Γερμανούς. Σταδιακά η χώρα έγινε πολυεθνική, αλλά δεν απομακρύνθηκε από τις ιδεολογικές της καταβολές.
Για την Ευρωπαϊκή Ενωση η εκλογή Τραμπ θα αποτελέσει οικονομική δοκιμασία ή ευκαιρία να απογαλακτιστεί από τις ΗΠΑ. Η πρόθεση του Τραμπ να επιβάλει μεγάλους δασμούς στα ευρωπαϊκά προϊόντα τα οποία εισάγονται στις ΗΠΑ θα αποτελέσει σοβαρό πλήγμα για την ευρωπαϊκή οικονομία η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εμπορικές σχέσεις με τους Αμερικανούς. Είναι καιρός να εκμεταλλευτούν οι Ευρωπαίοι την ευκαιρία βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων τους, αλλά και να καταργήσουν την πνιγηρή γραφειοκρατία των Βρυξελλών.
Στον τομέα της ασφάλειας και της παραγωγής οπλικών συστημάτων έχουν ήδη γίνει κινήσεις προόδου στην Ευρώπη. Η έκθεση του πρώην διοικητή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, για τα μειονεκτήματα στην τεχνολογία και την έρευνα των ευρωπαϊκών κρατών είναι πιθανό να αποτελέσει το προσκλητήριο για μια ανάκαμψη της Ε.Ε. έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας.
Στην εξωτερική του πολιτική ο Τραμπ δηλώνει ότι θα σταματήσει τον ρωσοουκρανικό πόλεμο με την ακύρωση της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας προς τους Ουκρανούς. Υπόσχεται ακόμη στους οπαδούς του οικονομικό πόλεμο με την Κίνα και τους εχθρούς του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή. Για την Ελλάδα το ενδεχόμενο υπουργοποίησης του Πομπέο (με σύζυγο Ελληνοαμερικανίδα) και η σχέση του Τραμπ με το Ισραήλ του Νετανιάχου κρατούν σε απόσταση ασφαλείας τον Τούρκο πρόεδρο, ο οποίος έχει κιόλας εκδηλωθεί κατά του Ισραηλινού πρωθυπουργού με ακραία κριτική.
* Ο κ. Θάνος Μ. Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ.
