Πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι έχουν ψηφίσει μέχρι στιγμής φέτος ανά την υφήλιο, παίρνοντας μέρος σε ένα μπαράζ από εκλογικές αναμετρήσεις το οποίο πρόκειται μάλιστα να έχει συνέχεια καθώς οδεύουμε πια προς τις αμερικανικές προεδρικές κάλπες της 5ης Νοεμβρίου.
«Η μισή υφήλιος είχε εκλογές μέχρι στιγμής φέτος», γράφει ο Economist. Συνολικά «πάνω από 1 δισ. άνθρωποι ψήφισαν». Στο διά ταύτα όμως, τι έγινε; «Κέρδισε η Δημοκρατία;»
Το ερώτημα ακούγεται λογικό εάν αναλογιστεί κανείς κυρίως δύο δεδομένα: την άνοδο ακροδεξιών/αντιδημοκρατικών δυνάμεων από τη μία πλευρά, και την υποχώρηση δικαιωμάτων και ελευθεριών από την άλλη, ενώ μέσα στο εν λόγω «δίπολο» θα μπορούσε να τεθεί ως παράγοντας και η –«ενθαρρυμένη» από τον «κόσμο» των social media– παραπληροφόρηση.
«Ενας στους τρεις ανθρώπους που ψήφισαν ή πρόκειται να ψηφίσουν το 2024 ζει σε μια χώρα όπου η ποιότητα των εκλογών έχει υποβαθμιστεί αισθητά τα τελευταία πέντε χρόνια», σύμφωνα με τον Economist. «Οχι λιγότερες από 67 χώρες, με συνολικό πληθυσμό περίπου 3,4 δισ., έχουν ήδη πάει σε εθνικές εκλογές φέτος». Το «μεγαλύτερο τεστ όμως για τη δημοκρατία» αναμένεται στις αρχές Νοεμβρίου στις ΗΠΑ, όταν περίπου 245 εκατομμύρια ψηφοφόροι θα κληθούν να επιλέξουν μεταξύ Χάρις και Τραμπ.
Μέχρι στιγμής φέτος, με βάση τα διεθνή εκλογικά δεδομένα, οι δημοκρατίες αποδείχθηκαν ανθεκτικές σε περίπου 42 χώρες, των οποίων οι εκλογές κατεγράφησαν ως επαρκώς ελεύθερες, μέσα σε συνθήκης υψηλής προσέλευσης ψηφοφόρων, σεβασμού των εκλογικών αποτελεσμάτων και περιορισμένων φαινομένων εκλογικής χειραγώγησης και/ή βίας. Για παράδειγμα, η βία μειώθηκε κατά μέσο όρο σε ένα δείγμα 27 χωρών για τις οποίες υπάρχουν δεδομένα, σύμφωνα με την ανάλυση του Economist.
Οταν οι δημοκρατίες αντέχουν
Σε γενικές γραμμές, η προσέλευση των ψηφοφόρων αυξήθηκε φέτος για πρώτη φορά έπειτα από δύο δεκαετίες, με βάση τον μέσο όρο όλων των χωρών όπου διεξήχθησαν εκλογές.
Στις καλούμενες «πλήρεις δημοκρατίες» («full democracies»), η συμμετοχή παρέμεινε σταθερή. Στις καλούμενες «ελαττωματικές δημοκρατίες» («flawed democracies») από την άλλη πλευρά, η συμμετοχή αυξήθηκε σημαντικά, κατά περίπου τρεις ποσοστιαίες μονάδες.
Η προσέλευση αυξήθηκε για παράδειγμα φέτος σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ινδονησία, η Νότια Κορέα και το Μεξικό, ενώ ακόμη στις ευρωεκλογές, που «παραδοσιακά» κινούνται σε χαμηλά επίπεδα προσέλευσης, το φετινό ποσοστό συμμετοχής ήταν το υψηλότερο μετά το 2004.
Παράλληλα φέτος, απέτυχαν όμως επί του πρακτέου και κάποιες από τις εκστρατείες προπαγάνδας ή παραπληροφόρησης που είχαν στηθεί με στόχο τη χειραγώγηση των εκλογικών αποτελεσμάτων.
Στην Ταϊβάν, οι ψηφοφόροι εξέλεξαν πρόεδρο τον Λάι Τσινγκ-Τε, ο οποίος δεν ήταν όμως αρεστός στο Πεκίνο. Στη δε Μολδαβία, όπου διεξάγονται τον επόμενο μήνα προεδρικές εκλογές και δημοψήφισμα για την ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής ένταξης ως στόχου στο Σύνταγμα της χώρας, οι Αρχές μόλις την περασμένη εβδομάδα ανακοίνωσαν ότι ξεσκέπασαν ένα ύψους πολλών εκατ. δολ. ρωσικό σκάνδαλο εξαγοράς ψήφων.
Παράλληλα, υπήρξαν και παραδείγματα χωρών όπου οι ανεξάρτητοι θεσμοί λειτούργησαν μπλοκάροντας στην πράξη αυθαιρεσίες, αλλά και δεκάδες χώρες όπου οι ψηφοφόροι καταψήφισαν όσους βρίσκονταν ήδη στην εξουσία και διεκδικούσαν την επανεκλογή τους.
Στη Βρετανία για παράδειγμα, οι Τόρις συνετρίβησαν· στη Νότια Αφρική το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC) έχασε την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο για πρώτη φορά μετά το 1994· ενώ με απώλεια της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας βρέθηκε αντιμέτωπος και ο Ναρέντρα Μόντι στην Ινδία.
Οι αυταρχικές «εξαιρέσεις»
«Ακόμη και ο αυταρχικός πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν […] ταπεινώθηκε τον Μάρτιο, όταν το κόμμα του ηττήθηκε στις τοπικές εκλογές στις μεγάλες πόλεις», γράφει χαρακτηριστικά ο Economist.
Από την άλλη πλευρά ωστόσο φέτος, διεξήχθησαν παράλληλα και εκλογές που έδειχναν σαν να είναι κομμένες και ραμμένες στα μέτρα των εκάστοτε «ισόβιων» ηγετών: για παράδειγμα στη Ρωσία με τον Πούτιν να επανεκλέγεται στην προεδρία έπειτα από τον θάνατο του Ναβάλνι, στη Ρουάντα, στην Αλγερία αλλά και στη Βενεζουέλα όπου ο Νικολάς Μαδούρο κατηγορείται ότι «μαγείρεψε» τα ποσοστά για να εξασφαλίσει την επανεκλογή του.
Οι τάσεις στην Ευρώπη
Πίσω στη Γηραιά Ηπειρο πάντως, αυτό που βλέπουμε πια, σύμφωνα με την ανάλυση του Economist, είναι τις κομματικές δυνάμεις να ακολουθούν πορεία πολυδιάσπασης, τους κυβερνητικούς συνασπισμούς να κλονίζονται, τους εθνολαϊκιστές να ανεβαίνουν και τα εκλογικά μοτίβα του παρελθόντος να διαβρώνονται.
Στη Γαλλία για παράδειγμα, έπρεπε να περάσουν πάνω από δύο μήνες για να σχηματιστεί μια λειτουργική κυβέρνηση υπό τον Μισέλ Μπαρνιέ, κι αυτό χωρίς να υπάρχει πια καμία ξεκάθαρη πλειοψηφία στη γαλλική εθνοσυνέλευση. Στην Ολλανδία από την άλλη πλευρά, έπρεπε να ορκιστεί πρωθυπουργός τον περασμένο Ιούλιο ένας τεχνοκράτης (ο Ντικ Σχοφ), καθώς τα κυβερνώντα κόμματα δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν στο πρόσωπο που θα ηγηθεί. Οσο για τον γερμανικό κυβερνητικό συνασπισμό του Ολαφ Σολτς, εκείνος ακόμη προσπαθεί να «συνέλθει» από τα –θετικά για το AfD αλλά και για τη Ζάρα Βάγκενκνεχτ– αποτελέσματα των κρατιδιακών εκλογών του φθινοπώρου.
Με πληροφορίες από Economist
