Είναι Σαββατόβραδο και μαυρισμένοι από τον ήλιο νεαροί, ντυμένοι με «σινιέ» ρούχα κάθονται σε αναπαυτικές πολυθρόνες σε ένα μοντέρνο και καινούργιο νάιτ κλαμπ με την ονομασία Τσοκολέιτ. Αυτοκίνητα μάρκας Μπέντλεϊ και Φεράρι είναι παρακαρισμένα απ’ έξω. Ενας Γάλλος dj με το όνομα Ρεντ παίζει απαλή μουσική. Ολοι αυτοί οι νέοι είναι παιδιά των νεόπλουτων της Ρωσίας, η πρώτη γενιά μετά την πτώση του κομμουνισμού. Οι γονείς τους απέκτησαν την περιουσία τους στη διάρκεια των πρώτων χρόνων της δεκαετίας του 1990, όταν έγινε η αρπαγή του ρωσικού πλούτου. Διψούσαν για πολυτέλεια μετά τα χρόνια των σοβιετικών στερήσεων, κατακλύζοντας τα θέρετρα της νότιας Γαλλίας και τους δρόμους της Μόσχας με Μερσεντές.
Πλούσιοι σήμερα, στη φυλακή αύριο
Υπήρχε κάτι το περίεργο σε αυτό τον ξαφνικό πλούτο που συσσωρεύθηκε στη διάρκεια του οικονομικού χάους. H μεγάλη πλειοψηφία των Ρώσων θεωρεί εν μέρει νόμιμα όσα κατέχουν σήμερα αυτοί. Και από την πλευρά της η κυβέρνηση απειλεί να τους τα πάρει πίσω, όπως δείχνει η πρόσφατη επίθεση του Κρεμλίνου κατά του πλουσιότερου ανθρώπου της Ρωσίας, του Μιχαήλ Χοντορκόφσκι.
«Ζεις κάθε μέρα με την αίσθηση ότι θα σου πάρουν τα πάντα αύριο», λέει η Ξένια Σαμπτσάκ, 21 χρόνων, μια εύπορη Ρωσίδα, κόρη του Ανατόλι Σαμπτσάκ, ο οποίος διακρίθηκε στις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις στη χώρα στα τέλη της δεκαετίας του 1980. «Οι πατεράδες μας μπορεί να είναι πλούσιοι σήμερα και στη φυλακή αύριο», προσθέτει η ωραία Ξένια.
Οι σημερινοί Ρώσοι νέοι θυμούνται λίγα ή τίποτα από τις στερήσεις της σοβιετικής εποχής. Οι περισσότεροι έχουν υπηρετικό προσωπικό στα σπίτια τους. Σπουδάζουν σε ονομαστά σχολεία της Ελβετίας και της Μεγάλης Βρετανίας. Μετακινούνται με αυτοκίνητα με σοφέρ, αδιαφορώντας για το υπόγειο σύστημα μεταφορών της Μόσχας, που αποτελεί το πλέον κοινό μέσο μεταφοράς για όλους τους Μοσχοβίτες από τα χρόνια της δεκαετίας του 1990. «Απαρτίζουν την αριστοκρατική τάξη της χώρας», λέει ένας ξένος διατηρώντας την ανωνυμία του που διδάσκει στα σπίτια μερικών από τις πλουσιότερες οικογένειες της Ρωσίας. «Είναι όλοι υπεράνω του νόμου. Εχουν την αστυνομία να δουλεύει γι’ αυτούς, να τους προστατεύει. Αύξησαν την περιουσία τους με την πεποίθηση ότι γεννήθηκαν για να κυριαρχούν».
Η Σαμπτσάκ, μια από τους νέους των νάιτ κλαμπ του Σαββατοκύριακου, ανέβηκε με ένα γυάλινο ασανσέρ στον τέταρτο όροφο του κέντρου και παράγγειλε ένα πράσινο τσάι και ένα μπολ με κεράσια. Συζήτησε με τους φίλους της για τον τρόπο με τον οποίο σε πρόσφατη επίσκεψή της στην πόλη Εκατερίνμπουργκ οι κάτοικοι της πόλης την αντιμετώπισαν σαν να ήταν η Μαντόνα.
Μας είπε ότι ζει σε «μικρή όαση κατά τον δυτικό τρόπο ζωής», μια επισήμανση που καταδεικνύει το τεράστιο χάσμα που υπάρχει μεταξύ των πλούσιων και των φτωχών στη Ρωσία. «Σπίτι, αυτοκίνητο, γυμναστήρια, διασκέδαση», μας περιέγραψε τη ζωή της. «Βγαίνεις έξω στον δρόμο και όλα είναι βρώμικα. Υπάρχουν οι άνθρωποι και ο φθόνος τους. Ολα αυτά αποδίδουν αρνητική ενέργεια».
Από το κόμμα στο χρήμα
Σε μια χώρα όπου υποκριτικά γινόταν συζήτηση για κοινωνική ισότητα 12 χρόνια πριν, και όπου το Κομμουνιστικό Κόμμα σήμερα ψηφίζεται από το ένα τρίτο του εκλογικού σώματος, τα λόγια της είναι αιχμηρά. Από την άλλη πλευρά, αυτές οι επισημάνσεις προκαλούν την αγανάκτηση των απλών Ρώσων. Το χάσμα φαίνεται επίσης και στο ονομαστό Πανεπιστήμιο Mgimo της Μόσχας, το «Χάρβαρντ» της Ρωσίας, όπου σπουδάζει η Σαμπτσάκ. Το Πανεπιστήμιο, από το οποίο βγαίνουν οι αυριανοί διπλωμάτες, ήταν πάντα ένας διακεκριμένος θεσμός. Αλλά η είσοδός του σε αυτό εξαρτιόταν από τις διασυνδέσεις με το Κομμουνιστικό Κόμμα. Τώρα είναι τα χρήματα που μετρούν, και φυσικά έγινε προσφιλέστατος προορισμός για τις σπουδές των παιδιών των πλουσίων της Μόσχας.
«Καταγράφηκε μια σημαντική αλλαγή στη δεκαετία του 1990», λέει ο Αντρέι Μέλβιλ, αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου. «Τους φοιτητές μας άρχισα να τους αποκαλώ γιάπις».
«Τα παιδιά από τις καθώς πρέπει οικογένειες και από τις άλλες, τις απλές, δεν συγχρωτίζονται. Ως φοιτητές στην αίθουσα είναι όλοι ίδιοι. Αλλά όταν βγαίνουν έξω από αυτήν, κάποιοι φεύγουν με τις Μερσεντές τους και πάνε στα νάιτ κλαμπ, όπου σε μια νύκτα ξοδεύουν όσα οι άλλοι φοιτητές δεν έχουν για να περάσουν ένα μήνα».
Ενώ οι περισσότεροι ανασφαλείς Ρώσοι πλούσιοι κρύβονται πίσω από υψηλούς τοίχους σαν να ζουν σε φυλακή, η Σαμπτσάκ αρέσκεται να κινείται στο φως. Ωστόσο, οι Ρώσοι νεόπλουτοι φοβούνται τη δημοσιότητα, γιατί υπάρχουν αρκετά ερωτήματα για την προέλευση του πλούτου τους. Και υπενθυμίζεται η περίπτωση των παιδιών του Μπόρις Μπερεζόφσκι, καταζητούμενου πλέον στο Λονδίνο, τα οποία «έλεγαν ότι έχουν στα χέρια τους τη Μόσχα, αλλά τώρα δεν μπορούν να επιστρέψουν».
