«ΤΙ ΔΟΥΛΕΙΑ ΚΑΝΕΙ Η ΜΑΜΑ ΣΟΥ;» ρωτάνε τον δεκάχρονο γιο της στο σχολείο. «Η μαμά μου οδηγεί τανκ» απαντάει εκείνος και οι συμμαθητές του τον κοιτάζουν με απορία. Για τη Δήμητρα Πουτούλη, επιλοχία τεθωρακισμένων η οποία υπηρετεί στο ΜΕΤΘ, Κέντρο Εκπαίδευσης Τεθωρακισμένων, στον Αυλώνα, η ημέρα δουλειάς δεν είναι η συνηθισμένη.
Η Δήμητρα είναι μια από τις γυναίκες που έχουν επιλέξει μια καριέρα στις Ενοπλες Δυνάμεις. Κάθε πρωί έρχεται στο στρατόπεδο για να «πιάσει δουλειά», ενώ ζει σε μικρή απόσταση από τον Αυλώνα, στη Χαλκίδα. Οπως μας λέει η ειδικότητά της δεν είναι και η πιο συνηθισμένη στον Στρατό Ξηράς, που όμως οι γυναίκες όλο και αυξάνονται. Πρόσφατα μάλιστα ο υπουργός Αμυνας, Νίκος Δένδιας, ανακοίνωσε και την πρόθεσή του οι γυναίκες να μπορούν να υπηρετούν εθελοντικά στις Ενοπλες Δυνάμεις.
Οι γυναίκες βέβαια έχουν μπει σε υψηλά αξιώματα στον Στρατό Ξηράς, στην Αεροπορία και στο Ναυτικό εδώ και πολλά χρόνια, με το ποσοστό εκείνων που υπηρετούν ενεργά να ανέρχεται στο 16,4%. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΝΑΤΟ (2021), για την εκπροσώπηση των δύο φύλων, το ποσοστό των γυναικών που υπηρετούν ενεργά στις ένοπλες δυνάμεις των κρατών-μελών της Συμμαχίας, κυμαίνεται από 0,3% έως 20%. Συγκεκριμένα τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφονται σε Αυστραλία (19,9%), Ουγγαρία (19,7%), Ουκρανία (17,8%) και ΗΠΑ (17,4%), ενώ τα χαμηλότερα σε Τουρκία (0,4%), Κολομβία (1,9%) και Αυστρία (3,9%).
Γυναίκες στα άρματα
Στο στρατόπεδο της Αυλώνας, η θέα της Πάρνηθας είναι συγκλονιστική. Η Δήμητρα Πουτούλη καταφθάνει πάνω στο άρμα μάχης Leopard 2HEL μαζί με το υπόλοιπο πλήρωμα. Οι ασκήσεις με το τανκ είναι μέρος των καθηκόντων της. Για την 38χρονη μητέρα δύο παιδιών ένα από τα βασικότερα κίνητρα που την έφεραν στον στρατό ήταν η ιδέα της προσφοράς στην πατρίδα.
ΜΟΥ ΑΡΕΣΕ ΝΑ ΠΗΓΑΙΝΩ ΣΕ ΠΑΡΕΛΑΣΕΙΣ, ΝΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΩ. ΕΧΩ ΜΕΓΑΛΗ ΑΓΑΠΗ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ.
Μεγαλωμένη στη Λάρισα είχε «εικόνες από μικρή» όπως δηλώνει στην «Κ». Το σπίτι όπου μεγάλωσε έβλεπε σε στρατόπεδο, και είχε «για θέα ένστολους και άρματα». Ισως έτσι να γεννήθηκε μέσα της ο πατριωτισμός και η επιθυμία να υπηρετήσει την πατρίδα. Μου άρεσε να πηγαίνω σε παρελάσεις, να παρακολουθώ. Εχω μεγάλη αγάπη στην πατρίδα» συνεχίζει, ενώ ετοιμάζεται να ανεβοκατέβει μερικούς λόφους με το άρμα.
«Αν και λίγες, οι γυναίκες δεν αισθανόμαστε πια μοναξιά στον στρατό» λέει με αυτοπεποίθηση. Ενα πολύ θετικό βήμα είναι και το γεγονός πως όλο και περισσότερες γυναίκες ανεβαίνουν βαθμούς. «Εχουμε τις γυναίκες αξιωματικούς που είναι εδώ και μας καταλαβαίνουν όσο κανένας άλλος. Σήμερα όμως, ακόμη και οι άντρες ενστερνίζονται κάποια πράγματα. Αυτή είναι και η μεγάλη αλλαγή. Υπάρχει μια ευαισθησία» τονίζει.
Ως μητέρα δύο παιδιών αντιμετωπίζει όμως και δυσκολίες. Θυμάται πως όταν ήταν με μετάθεση στην Κω και έπρεπε να φύγει για αποστολή στο Λιτόχωρο, δεν είχε πουθενά να αφήσει το παιδί της. «Ηταν και η πρώτη φορά που το άφηνα, ήταν μηνών τότε. Ηταν πολύ δύσκολο για μένα». Φυσικά βρέθηκε λύση, ωστόσο η Δήμητρα τονίζει την ανάγκη για ακόμη μεγαλύτερη στήριξη των γυναικών με βρεφονηπιακούς σταθμούς, αλλά και με άλλα μέτρα ενίσχυσης. «Με δύο παιδιά στο σπίτι είναι μεγάλες οι ανάγκες, πολύ απαιτητικό το πρόγραμμα. Εχω και σύζυγο στρατιωτικό. Χρειάζεται κατανόηση από όλες τις πλευρές, θέλει πολλή δουλειά και σε συνεργασία και με τον σύζυγο» λέει, «για να μπορείς να κάνεις το καθήκον σου».
Γυναικείο Top Gun
«Η εποχή που ζούμε είναι πρόκληση για τη γυναίκα, για όλες τις γυναίκες» λέει στην «Κ» η μηχανικός αεροσκαφών, Σοφία Παγανού, υπεύθυνη φόρτωσης (loadmaster), 38 χρονών. «Οταν κάνεις μια δουλειά που δεν υπάρχει ούτε ωράριο ούτε προγραμματισμός, οι προκλήσεις είναι πολλές. Δεν έχω οικογένεια. Δεν είμαι παντρεμένη. Είναι δική μου επιλογή φυσικά. Είμαι σε σχέση. Δεν ήθελα να έχω κενά μέσα μου, ήθελα να είμαι στην αεροπορία, από παιδάκι το ήθελα. Δεν θα ήθελα να έχω και ένα παιδί να με περιμένει πίσω. Και στην ουσία να μεγαλώνει με μια γιαγιά. Δηλαδή αν φτάσω σε σημείο να κάνω παιδί, θέλω να είμαι δίπλα στο παιδί μου» τονίζει. «Αλλά αυτή είναι η δική μου άποψη και δεν αντιπροσωπεύω όλες τις γυναίκες που φοράνε στολή» καταλήγει.
Η Σοφία μας υποδέχεται στην 354 Μοίρα Τακτικών Μεταφορών, στην Αεροπορική Βάση της Ελευσίνας όπου υπηρετεί. Ενα C-27J Spartan είναι έτοιμο να απογειωθεί, και η loadmaster, όπως είναι η ειδικότητά της, πραγματοποιεί τους τελευταίους ελέγχους. Με καταγωγή από το Λύκειο Ορος, η Σοφία θυμάται να πετάνε χαμηλά αεροσκάφη στις χαράδρες γύρω από το χωριό. «Σαν μικρό παιδάκι έβλεπα και έλεγα “το μικρό χαμογελαστό αεροπλανάκι”. Αυτός ο ήχος, αυτή η δύναμη, η ιδέα της πτήσης, χαράχτηκαν μέσα μου από μικρή ηλικία. Δεν είπα από την αρχή πως ήθελα να γίνω μηχανικός. Μου άρεσαν ωστόσο πάντα οι τεχνικές εργασίες, να φτιάχνω πράγματα. Πρώτη μου επιλογή ήταν η Σχολή Ικάρων. Ηθελα να γίνω ιπτάμενη. Δεν τα κατάφερα γιατί δεν πληρούσα τα κριτήρια. Και τελικά φοίτησα στη Σχολή Τεχνικών Υπαξιωματικών Αεροπορίας» λέει στην «Κ».
Η ειδικότητα της Σοφίας πέρα από τεχνικές απαιτήσεις έχει και σωματικές. «Είμαι από τις λίγες γυναίκες που έχουν παραμείνει κοντά στο αεροπλάνο, στην πίστα» εξηγεί. «Περίμενα αρκετά χρόνια για να έρθει η στιγμή να το βιώσω αυτό. Οπότε όποια δυσκολία και να συναντάω, δεν με πτοεί. Είναι μια πολύ απαιτητική δουλειά, που απαιτεί και ψυχικό και σωματικό σθένος. Μια γυναίκα πρέπει να καταβάλει λίγη παραπάνω δύναμη από έναν άντρα. Ναι, θα τα καταφέρει στο τέλος. Αλλά εννοείται πως πρέπει να ζορίσει λίγο παραπάνω το κορμί της. Γιατί ενώ είμαστε ίσοι ως οντότητες, ως άνθρωποι, άνδρας, γυναίκα, δεν είμαστε ίδιοι», λέει εξηγώντας τη φύση της δουλειάς.
ΝΑΙ, ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΤΟΙΜΕΣ ΚΑΙ ΝΑ ΠΟΛΕΜΗΣΟΥΜΕ ΕΑΝ ΧΡΕΙΑΣΤΕΙ.
«Εδώ δεν υπάρχει γυναίκα ή άντρας» λέει στην «Κ» η ανθυποσμηναγός Νεονίλλη Γκιουλή, 25 χρονών, ιπτάμενη στα Super Puma, στην 384 Μοίρα Ερευνας- Διάσωσης. Η νεαρή κοπέλα από την Αθήνα, απόφοιτη της Σχολής Ικάρων, είναι ανά πάσα στιγμή έτοιμη να σώσει ζωές όπου χρειαστεί.
«Επικρατεί μεγάλη ένταση και δεν υπάρχουν περιθώρια. Είμαστε σε επιφυλακή για την περιοχή του Ανατολικού Αιγαίου, για διάφορα περιστατικά έρευνας διάσωσης και αεροδιακομιδές. To βασικό είναι να υπάρχει αλληλεγγύη μεταξύ των συναδέλφων. Αυτός είναι και ο μοναδικός δρόμος προς την εξέλιξη μέσα από την αλληλοκατανόηση και τον σεβασμό» υποστηρίζει η Νεονίλλη.
«Δημιουργείται ένα συνεργατικό κλίμα το οποίο προάγει την ομαδικότητα. Ούτως ή άλλως όλοι τον ίδιο σκοπό υπηρετούμε. Οπότε, προσωπικά, ως γυναίκα δεν αισθάνομαι κάτι διαφορετικό. Και το ελικόπτερο δεν αντιλαμβάνεται αν το πετάει άνδρας η γυναίκα» συμπληρώνει αστειευόμενη. Για να επισημάνει πως «στην Πολεμική Αεροπορία οι γυναίκες στον επιχειρησιακό τομέα τα καταφέρνουν το ίδιο επάξια με τους άνδρες συναδέλφους τους και κερδίζουν εκτίμηση και σεβασμό».
Τη ρωτάω πως τα καταφέρνει να κρατάει ισορροπίες σε μια δουλειά με τόση αδρεναλίνη. «Προέρχομαι από μια πολύ υποστηρικτική οικογένεια που πάντα στέκονταν δίπλα μου σε κάθε μου βήμα» απαντάει. «Οπότε για μένα οι δικοί μου είναι πηγή έμπνευσης και δύναμης. Μου έμαθαν να πιστεύω στον εαυτό μου. Και η αδερφή μου ταξιδεύει στις θάλασσες. Είναι στο Εμπορικό Ναυτικό. Ο πατέρας μου και η μητέρα μου δεν είπαν ποτέ, “είναι κορίτσια, δεν μπορούν”. Είπαν “ναι, μπορούν να καταφέρουν ό,τι θέλουν στη ζωή τους”».
«Εντός του πλοίου αντιμετωπιζόμαστε όλοι ως ίσοι»
Ετοιμη για φουρτούνες είναι και η Χριστίνα Κατσιμαγκλή, αρχικελευστής, σηματώρος στη Φρεγάτα Θ/Γ Κουντουριώτης. Τη συναντούμε στον Ναύσταθμο της Σαλαμίνας, όπου το πλοίο ετοιμάζεται για μια ακόμη αποστολή. Αυτό που ιντρίγκαρε τη Χριστίνα για να ενταχθεί στο Ναυτικό ήταν κυρίως τα ταξίδια, όπως μας λέει.
«Με ιντρίγκαρε πάρα πολύ η ιδέα του ναυτικού και είπα πως ως εμπειρία θα είναι μοναδική, γιατί σου δίνει τη δυνατότητα να γνωρίσεις νέα μέρη, να ταξιδέψεις σε όλο τον κόσμο. Από τότε που υπηρετώ σε αυτό το πλοίο, όντως μου έχει δοθεί η δυνατότητα να πάω σε πολλά μέρη στον κόσμο. Εχουμε πάει στην Ιταλία, στην Κύπρο, αλλά και σε αρκετά νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου. Η αλήθεια είναι ότι με κάθε ταξίδι σου γεννιέται μια νέα εμπειρία στο ναυτικό και έχω να θυμάμαι και καλές στιγμές και κακές στιγμές. Μια από τις στιγμές αυτές είναι όταν το 2020 βιώσαμε έντονη κινητοποίηση κατά την ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό το περιστατικό σίγουρα έχει μείνει σε όλους ανεξίτηλο στη μνήμη μας. Ηταν αυτό που μας έδωσε τη βεβαιότητα να πούμε ότι “ναι, είμαστε έτοιμες και να πολεμήσουμε άμα χρειαστεί”».
Για τη Χριστίνα, το βασικότερο εφόδιο που πρέπει να έχει κάποιος για να κάνει αυτή τη δουλειά είναι να έχει πειθαρχία. «Καλώς ή κακώς η δουλειά μας δεν είναι θέμα φύλου. Υπάρχει ισότητα και υποχρεώσεις και ευθύνες που είναι αντίστοιχες είτε είσαι άντρας είτε είσαι γυναίκα. Οπότε δεν θεωρώ ότι υπάρχει διαχωρισμός στις Ενοπλες Δυνάμεις. Πρέπει να το θέλεις πολύ και να είσαι σίγουρη ότι αυτό θα μπορέσεις να το ακολουθήσεις για την υπόλοιπή σου ζωή. Δεν είναι πάντα εύκολο, ειδικά όταν λείπουμε για μεγάλα χρονικά διαστήματα, όταν φεύγουμε ταξίδια. Λείπουμε για μήνες. Και σίγουρα όταν έρθει η ώρα να κάνεις δική σου οικογένεια, αυτό είναι κάτι που πρέπει να υπολογίσεις ως γυναίκα» τονίζει.
«Σε εμάς τις γυναίκες αρέσει το ναυτικό»
Μήνες στους ωκεανούς διανύει και η Ζωή Σαρίφα, 28 χρονών, δίοπος, διαχειρίστρια Λογιστικού στη Φρεγάτα Φ/Γ Αιγαίον. Μεγάλωσε στο Ναύπλιο και τη θάλασσα την αγάπησε από μικρή. «Οταν έβλεπα τους ανθρώπους που υπηρετούσαν στις ένοπλες δυνάμεις με γοήτευαν πολύ. Τελείωσα και χρηματοοικονομικά μετά τη σχολή μου. Είδα τότε την προκήρυξη για τη θέση και σκέφτηκα ότι είναι μια ευκαιρία, να συνδυάσω την αγάπη μου για την πατρίδα και την κλίση μου στα οικονομικά» λέει η κοπέλα καθώς πηγαινοέρχεται στους διαδρόμους του πλοίου. «Σε εμάς τις γυναίκες αρέσει το ναυτικό» λέει με χαμόγελο. «Παρ’ όλες τις αντίξοες συνθήκες».
Ολοι στο πλοίο βρίσκονται σε μια εγρήγορση, καθώς μετά την Πρωτοχρονιά αναχωρεί για αποστολή. Ωστόσο η Ζωή δεν μας αποκαλύπτει τον προορισμό. «Εντός του πλοίου θεωρώ ότι αντιμετωπιζόμαστε όλοι ως ίσοι» επιμένει η Ζωή. «Εχουν γίνει πολλά πράγματα ώστε οι άνδρες να μας βλέπουν ίσα. Αλλά και για να μη θέλουν οι γυναίκες ειδική μεταχείριση. Και το έχουν καταφέρει και σε μεγάλο βαθμό και οι δύο πλευρές. Αναμφισβήτητα όμως υπάρχουν πράγματα που μπορούν να βελτιωθούν» προσθέτει.
Οσο για τα νέα κορίτσια που επιθυμούν να μπουν στις Ενοπλες Δυνάμεις; «Θα τους έλεγα να δεχθούν την πρόκληση. Δεν θα είναι εύκολο, αλλά να είναι δυνατές και να μη σταματήσουν να παλεύουν για αυτό. Σίγουρα όμως είναι ένα επάγγελμα που δεν μπορούν να το κάνουν όλες» λέει η Ζωή έτοιμη για ένα ακόμη ταξίδι. «Κάθε πρωί αντικρίζεις έναν καινούργιο ουρανό. Τα ηλιοβασιλέματα, τα τοπία, είναι μοναδικά. Τη νύχτα, στη μέση της θάλασσας, δεν υπάρχει φως πουθενά. Βλέπεις μόνο αστέρια. Και ονειρεύεσαι πως όλα είναι εφικτά».
