Πώς μπαίνουμε εμείς οι μεγάλοι στο παιχνίδι των παιδιών χωρίς να μας… πλακώσει ο πύργος από τα τουβλάκια; Υπάρχει άραγε η πιθανότητα να περάσουν τα παιδιά καλά κι εμείς καλύτερα;
Πόσους κανόνες και πόσες οδηγίες χρειάζεται να ξέρεις για να παίξεις με ένα παιδί; Ή μήπως αρκεί να καθίσουμε στο πάτωμα και να αφήσουμε το παιδί να μας προσκαλέσει;
Οι Μαμάδες με ρούμι οργάνωσαν ένα… playdate με τη Γιούλα Μπλέσιου, νηπιαγωγό και υπεύθυνη παιδαγωγικού σχεδιασμού στο Παιχνιδαγωγείο και συζήτησαν για το πόσο απλό αλλά και πόσο βαθιά σημαντικό είναι το παιχνίδι.
Ακούστε εδώ το επεισόδιο:
Το παιχνίδι όχι ως «δραστηριότητα», αλλά ως συναίσθημα.
Το παιχνίδι δεν είναι κάτι που πρέπει να κάνουμε «επιπλέον» που κάνουμε για να γεμίσει ο χρόνος. Είναι ο τρόπος με τον οποίο το παιδί συνδέεται με αυτό που ζει, με αυτό που νιώθει, με αυτό που ακόμη δεν μπορεί να περιγράψει με λέξεις. Με άλλα λόγια, είναι μια συναισθηματική διαδρομή. Δοκιμή, αποτυχία, ανακούφιση, ενθουσιασμός, επιμονή, περηφάνια. Κι αυτή η διαδρομή δεν χρειάζεται «βελτίωση» από εμάς τους ενήλικες αλλά χώρο.
Οταν ένα παιδί μάς καλεί να παίξουμε, δεν ζητά απλώς να «ασχοληθούμε» μαζί του. Μας προσκαλεί στη χαρά του, στη φαντασία του, στην επαφή μαζί του. Αυτή είναι η οπτική μέσα από την οποία πρέπει να το δούμε. Ο στόχος δεν είναι να παίξουμε «σωστά», αλλά να συναντηθούμε μέσα από το παιχνίδι.
Μήπως το «οργανωμένο παιχνίδι» κλέβει κάτι;
Πολλοί γονείς, και είναι λογικό, οργανώνουμε τον χρόνο των παιδιών με τέτοιο τρόπο ώστε να μην πηγαίνει χαμένος. Ακόμη και η ώρα του παιχνιδιού μπορεί να μετατραπεί σε κάτι που απαιτεί πλαίσιο, πρόγραμμα, στόχο, αποτέλεσμα.
Ομως, το παιχνίδι ανθίζει κυρίως εκεί όπου υπάρχει αυθορμητισμός. Η ελεύθερη περιέργεια, το απρόβλεπτο, το «θα το κάνω αλλιώς», το «ας το δοκιμάσω». Η δουλειά μας ως ενήλικες δεν είναι να γεμίζουμε το παιχνίδι με λύσεις. Είναι να υποστηρίζουμε τη συνθήκη ώστε το παιδί να παίζει αυτοβούλως.
Το σπίτι είναι το πρώτο «πεδίο παιχνιδιού»
Στο σπίτι ξεκινάει η πιο ουσιαστική μορφή παιχνιδιού. Aυτή που δεν χρειάζεται εισιτήριο, ειδικό εξοπλισμό ή ιδανικές συνθήκες. Τα παιδιά μαθαίνουν με όλες τις αισθήσεις: αφή, όραση, ακοή, όσφρηση, κίνηση. «Πλούσιο περιβάλλον» δεν σημαίνει πολλά αντικείμενα. Σημαίνει ευκαιρίες: διαφορετικές υφές, υλικά, χρώματα, αντικείμενα που μεταμορφώνονται, γωνιές που αλλάζουν χρήση. Και εδώ έρχεται η πιο πρακτική, πιο απλή ιδέα: Φτιάχνουμε χώρο στο πάτωμα. Ενας μικρός χώρος που λέει «εδώ επιτρέπεται να παιχτεί μια ιστορία. Να ξεκινήσει μια περιπέτεια».
Το παιχνίδι υποστηρίζει με φυσικό τρόπο δεξιότητες που όλοι θέλουμε να καλλιεργηθούν στα παιδιά χωρίς να τις «διδάσκουμε». Ενισχύει τη φαντασία, την επίλυση προβλημάτων, την κινητικότητα, τη λεπτή κίνηση, το λεξιλόγιο, την κοινωνικότητα και, ίσως το πιο ουσιαστικό, την αντοχή στο «δεν μου βγήκε, ξαναπροσπαθώ». Και ειδικά στα παιχνίδια που έχουν κανόνες (ακόμη και τους πιο απλούς), το παιδί δοκιμάζει συνεργασία, αναμονή, ρυθμό, ήττα και νίκη όλα μέσα σε ένα ασφαλές πλαίσιο.
Πώς μπαίνουμε εμείς στο παιχνίδι χωρίς να το «χαλάσουμε»
Εμείς οι ενήλικες πρέπει να θυμόμαστε πως κανείς δεν μας έχει ζητήσει να γίνουμε εμψυχωτές ή να μεταμορφωθούμε σε γονείς «καλλιτέχνες». Το καθησυχαστικό είναι ότι δεν χρειάζεται να είμαστε οι τέλειοι συμπαίκτες ή να ξέρουμε εξαρχής τι πρέπει να κάνουμε.
Αρκεί να είμαστε εκεί:
- με αποδοχή (χωρίς συνεχείς διορθώσεις),
- με διάθεση (να ακολουθήσουμε τον ρυθμό του παιδιού),
- και με λίγη ενέργεια (γιατί ναι, χρειάζεται και αυτή).
Μερικές απλές, εφαρμόσιμες ιδέες:
- Βάζουμε στόχο την ποιότητα του χρόνου και όχι την ποσότητα. Καλύτερα ένα τέταρτο χωρίς διάσπαση από κινητά ή υποχρεώσεις παρά μία ώρα ενώ παράλληλα μαγειρεύουμε ή απαντάμε σε emails.
- Αφήνουμε το παιδί να καθοδηγήσει το παιχνίδι. Ετσι νιώθει ικανό και μας βγάζει από τον ρόλο του ελέγχου.
- Επιλέγουμε 1–2 παιχνίδια/υλικά που ξαναπαίζονται με πολλούς τρόπους (αντί για πολλά διαφορετικά).
Διαβάστε το άρθρο «Παιχνίδι ίσον αυθορμητισμός και ελευθερία», όπου ο Βρετανός θεωρητικός Μέινελ Γουόλτερ εξηγεί στην «Κ» πώς έχει αλλάξει η διασκέδαση των παιδιών τα τελευταία χρόνια.
Λιγότερα πράγματα, περισσότερη χαρά
Στο πνεύμα των γιορτινών ημερών που έρχονται, αξίζει να θυμόμαστε πως το παιχνίδι δεν χρειάζεται υπερκατανάλωση. Χρειάζεται μέτρο και μια στοιχειώδη οργάνωση, ώστε τα αντικείμενα να μην καταλήγουν να κυριαρχούν στον χώρο και στη φιλοσοφία του σπιτιού. Οταν το σπίτι «πνίγεται» από παιχνίδια, συχνά πνίγεται και η διάθεση για παιχνίδι.
Ο στόχος δεν είναι να αποκτήσουμε περισσότερα, αλλά να αξιοποιήσουμε όσα ήδη έχουμε, ακόμη και με παραλλαγές και να ελευθερώσουμε χώρο για τη σχέση μας με τα παιδιά.
Οχι μόνο στις γιορτές! Η σύνδεση είναι για κάθε ημέρα
Το παιχνίδι και ο ελεύθερος κοινός χρόνος δεν αφορούν μόνο τις γιορτές ή τις διακοπές. Αφορούν κάθε ημέρα που θέλουμε να κρατήσουμε ζωντανή την επαφή μας με τα παιδιά. Γιατί το παιχνίδι είναι ένας από τους πιο απλούς και άμεσους δρόμους προς τη σύνδεση.
Οπότε, ναι! Υπάρχει σοβαρή πιθανότητα τα παιδιά να περάσουν καλά και εμείς ακόμη καλύτερα!
Αρκεί να τολμήσουμε να καθίσουμε στο πάτωμα και να τα αφήσουμε να μας προσκαλέσουν.
Ενδεικτικές επιλογές παιχνιδιού
Δεν χρειάζονται πολλά ή περίπλοκα παιχνίδια για να υπάρξει ουσιαστικό παιχνίδι και κοινός χρόνος. Κάποιες βασικές κατηγορίες αρκούν για να ανοίξουν χώρο για σύνδεση:
- Οικοδομικό υλικό, που επιτρέπει συνεργασία, δοκιμή και δημιουργία.
- Επιτραπέζια ή παιχνίδια με κάρτες, για επικοινωνία, κανόνες και κοινό ρυθμό.
- Υλικά ανοιχτού παιχνιδιού, όπως πηλός, χαρτιά ή υφάσματα, που αφήνουν τη φαντασία να οδηγήσει.
- Παιχνίδια ρόλων, που δίνουν χώρο σε ιστορίες, συναισθήματα και έκφραση.
- Παιχνίδι σε εξωτερικό χώρο, όπου η κίνηση και η φύση απελευθερώνουν μικρούς και μεγάλους.
Βιβλία για το παιχνίδι ή για να παίξουμε
- Το κουκλόσπιτο των φίλων, Τ. Ρόουζι, εκδ. Ψυχογιός
- Μια αρκούδα στην μπανιέρα, Τ. Τσιλιμένη, εκδ. Ελληνοεκδοτική
- Πρόσωπο – Ζώο – Πράγμα, Α. Πάππος, Μ. Μπιρμπίλη, εκδ. Πατάκη
- Ενα βιβλίο παιχνίδι, H. Tullet, εκδ. Νεφέλη
- Τάτα, Ι. Σαμαρτζή, εκδ. Ικαρος
Ταινίες που συνδέονται με το παιχνίδι
Ακούστε και το επεισόδιο με τίτλο Μαμάδες με Ρούμι: Μετράμε αντίστροφα για τις… χριστουγεννιάτικες προετοιμασίες!
