Μπορεί η επίσκεψη σε ένα μουσείο να είναι γεμάτη περιπέτεια, ενδιαφέρον και χαρά; Τι μπορεί να λέει ένα άγαλμα σε ένα άλλο και πώς η ληστεία ενός μουσείου γίνεται… διαφημιστική καμπάνια; Οι Μαμάδες με Ρούμι, με καλεσμένη τη κ. Βασιλική Μαρκάκη μουσειολόγο – διεθνολόγο και υποψήφια διδάκτορα με ερευνητικό αντικείμενο το marketing των πωλητηρίων μουσείων, αναζητούν το πώς η εμπειρία ενός μουσείου μπορεί να γίνει αφορμή για ανακάλυψη, διάλογο και συγκίνηση, για μικρούς και μεγάλους.
Ακούστε εδώ το επεισόδιο.
Μες στο Μουσείο…
Η επαφή των παιδιών με τα μουσεία έχει αποδειχθεί πως μπορεί να διαμορφώσει βαθιά και θετικά τον τρόπο που βλέπουν τον κόσμο. Τα μουσεία, με τα εκθέματά τους, προσφέρουν ένα πεδίο θαυμασμού και ανακάλυψης. Μέσα από αντικείμενα, έργα και ιστορίες, τα παιδιά ταξιδεύουν σε διαφορετικούς τόπους και χρόνους, έρχονται σε επαφή με νέες μορφές έκφρασης και μαθαίνουν μέσα από τη διάδραση και τη συμμετοχή. Σε μια εποχή που τα παιδιά μεγαλώνουν σε έναν ψηφιακό, κόσμο, όπου η πληροφορία «σκρολάρει» στην οθόνη, η αξία μιας χειροπιαστής, βιωματικής εμπειρίας είναι πιο σπουδαία από ποτέ. Το μουσείο γίνεται ένας χώρος όπου το παιδί μπορεί να αγγίξει, να ρωτήσει, να αναρωτηθεί, να εμπνευστεί.
Το να συναντά ένα παιδί την τέχνη, την ιστορία και τις επιστήμες από μικρή ηλικία συμβάλλει όχι μόνο στη γνωστική του ανάπτυξη, αλλά και στη συναισθηματική του ωρίμανση. Τα μουσεία είναι χώροι που δεν μεταδίδουν απλώς πληροφορίες· δημιουργούν συναισθήματα, ιστορίες και αναμνήσεις. Είναι χώροι όπου οι οικογένειες μπορούν να μοιραστούν ποιοτικό χρόνο, να παρατηρήσουν, να χαρούν, να προβληματιστούν και να δουν τον κόσμο –κυριολεκτικά και μεταφορικά– μέσα από μια άλλη ματιά.
Εμπειρία ανάλογα με την ηλικία
Η πρώτη επαφή των παιδιών με ένα μουσείο είναι καθοριστική, κι αυτή η πρώτη εμπειρία πρέπει να είναι φιλική, χαλαρή και ανοιχτή στο παιχνίδι. Πρέπει να δίνεται η δυνατότητα στο μικρό παιδί να παρατηρήσει, να αγγίξει, να ανακαλύψει χωρίς το αυστηρό πλαίσιο που πολλές φορές υπάρχει.
Αρα καλό είναι όταν ένα παιδί είναι πολύ μικρό να επισκεφθούμε ένα «φιλικό» μουσείο ή μια υπαίθρια έκθεση, ή έναν χώρο που δίνει επιλογές. Υπάρχουν πλέον πολλά οργανωμένα προγράμματα σε μουσεία για οικογένειες με μικρά παιδιά. Σίγουρα το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να ενθαρρύνει το αυθόρμητο παιχνίδι, τη συνεργασία και τη δημιουργία χωρίς αυστηρή καθοδήγηση.
Επίσης, το κοινό είναι κυρίως παιδιά που δρουν, παρατηρούν, πειραματίζονται. Είναι ένας χώρος όπου η μάθηση δεν «επιβάλλεται», αλλά συμβαίνει αβίαστα, γιατί έχει σχεδιαστεί για να επιτρέπει την αυθόρμητη, δημιουργική συμπεριφορά που ορίζει την παιδική ηλικία. Αντίστοιχες θετικές εμπειρίες μπορεί να έχει ένα παιδί στο Μουσείο Συναισθημάτων ή στο Μουσείο Μπενάκη Παιχνιδιών.
Πριν και μετά την επίσκεψη
Η εμπειρία ενός μουσείου δεν ξεκινά στην είσοδο, ούτε τελειώνει στην έξοδο. Ξεκινά πολύ νωρίτερα, με συζήτηση και προετοιμασία που μπορεί να γίνει μαζί με τα παιδιά. Πριν από την επίσκεψη, μπορούμε να τους δείξουμε μια φωτογραφία ή ένα έκθεμα από το μουσείο, να πούμε μια ιστορία ή σε ένα σχολικό βιβλίο να συναντήσουμε μια απορία που θα μας ακολουθήσει στο μουσείο. Μπορεί να είναι κάτι απλό όπως: «Τι νομίζεις ότι κρατά αυτό το άγαλμα;» ή «Αν ήσουν εσύ μέσα σε αυτόν τον πίνακα, πού θα στεκόσουν;». Ετσι, η επίσκεψη αποκτά πλαίσιο, περιέργεια και προσμονή.
Αρκετά μουσεία, μάλιστα, προσφέρουν στην είσοδο σακίδια για οικογένειες με απλές δραστηριότητες, χάρτες και παιχνίδια παρατήρησης. Αυτά τα σακίδια βοηθούν να περιηγηθούμε πιο δημιουργικά και συμμετοχικά, μετατρέποντας τη βόλτα σε αναζήτηση, γρίφο ή αποστολή. Είναι ένας ωραίος τρόπος να κρατήσουμε ζωντανό το ενδιαφέρον των παιδιών και να βιώσουμε την εμπειρία μέσα από το παιχνίδι.
Μετά την επίσκεψη, μπορούμε να συνεχίσουμε με το να μιλήσουμε για κάτι που μας άρεσε να ζωγραφίσουμε, να παίξουμε ένα επιτραπέζιο που μπορεί να σχετίζεται με το θέμα της επίσκεψης (π.χ. παζλ ή memory με πίνακες ζωγραφικής) ή να «στήσουμε» στο σπίτι το δικό μας φανταστικό μουσείο. Μπορούμε επίσης να δημιουργήσουμε ένα «λεύκωμα μουσείων» – με εισιτήρια, φωτογραφίες, ζωγραφιές και σημειώσεις. Ετσι, η εμπειρία γίνεται προσωπική ιστορία και η μνήμη της μένει ζωντανή.
Για τα μεγαλύτερα παιδιά, έχει αξία να κρατήσουμε ανοιχτό τον διάλογο: να τα ρωτήσουμε τι τους έκανε εντύπωση, τι θα ήθελαν να μάθουν περισσότερο ή ακόμη και τι δεν τους άρεσε. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν μπορούμε –και δεν χρειάζεται– να επιβάλουμε πως ό,τι υπάρχει σε ένα μουσείο πρέπει να μας αρέσει. Αντίθετα, όταν δίνουμε χώρο στις διαφορετικές απόψεις, ενισχύουμε την κριτική σκέψη και τη σχέση των παιδιών με την τέχνη. Οι πιο ωραίες συζητήσεις μπορεί να ξεκινήσουν συχνά από μια απλή ερώτηση:
«Αλήθεια, ποιο αντικείμενο θα έπαιρνες σπίτι αν μπορούσες;».
Πολλά μουσεία διαθέτουν επίσης στις ιστοσελίδες τους δραστηριότητες που μπορούν να γίνουν online ή υλικό που μπορούμε να εκτυπώσουμε και να επεξεργαστούμε στο σπίτι.
Το Μουσείο Ακρόπολης, για παράδειγμα, προσφέρει ψηφιακές δράσεις και παιχνίδια όπως «Φτιάξε τη θεά Αθηνά» ή «Ζωγράφισε με τα χρώματα των αρχαίων». Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης έχει δημιουργικά φύλλα δραστηριοτήτων και οδηγούς για παιδιά εμπνευσμένους από τις συλλογές του, ενώ το Μουσείο Μπενάκη διαθέτει στο site του πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό και θεματικά εργαστήρια που μπορούν να αξιοποιηθούν στο σχολείο ή στο σπίτι.
Προτάσεις για ευχάριστες μουσειακές εμπειρίες:
- Ελληνικό Παιδικό Μουσείο
- Μουσείο Παιχνιδιών Μπενάκη
- Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή (Κηφισιά)
- Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης
- Μουσείο Συναισθημάτων Παιδικής Ηλικίας
- Μουσείο Ακρόπολης (στην είσοδο υπάρχουν οικογενειακά σακίδια)
- Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
- Μουσείο Ελληνικής Παιδικής Τέχνης
- Μουσείο Κοτσανά Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας
- Ολυμπιακό Μουσείο Αθήνας
Δίκτυο Μουσείων Ομίλου Πειραιώς
Προτάσεις για βιβλία:
- Το μεγάλο βιβλίο των μουσείων, Eva Bensard, εκδ. Φουρφούρι
- Το δικό μου μουσείο, Emma Lewis, εκδ. Πουά
- Περιπέτειες στο Μουσείο της Ακρόπολης, Σ. Ζαραμπούκα, εκδ. Πατάκη
- Η Ακρόπολη και το μουσείο της, Β. Ηλιόπουλος, εκδ. Μέλισσα
- Ο μικρός γρύπας με τα γαλάζια φτερά, Μια παραμυθένια περιπλάνηση στο νέο μουσείο της Ακρόπολης, Μ. Δούκα, εκδ. Ψυχογιός
- Το μουσείο των υποσχέσεων, Λ. Μουσιώνη, εκδ. Μεταίχμιο
- Βιβλιομουσείο, Τζο Νέλσον, εκδ. Παπαδόπουλος
- Ο λύκος Ζαχαρίας και το μυστήριο στο μουσείο, Οριάν Λαλμόν, εκδ. Παπαδόπουλος
- Ο Νικηφόρος ανακαλύπτει τα συναισθήματα, Ε. Γερουλάνου, εκδ. Πατάκη
- Ενας αρκούδος μια φορά, Ε. Γερουλάνου, εκδ. Πατάκη
🎬 Ταινίες για μικρότερα παιδιά
- Paddington (2014)
- Mr. Peabody & Sherman (2014)
- Night at the Museum (2006)
🎨 Για μεγαλύτερα παιδιά και ενήλικες
- The Thomas Crown Affair (1999)
Στάση σε καφέ των μουσείων
Μικρές οάσεις στην πόλη, για καφέ, κουβέντα και στιγμές ανάμεσα σε ιστορία, τέχνη και περιπλάνηση στην πόλη.
- Καφέ Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης
- Καφέ Μουσείου Ακρόπολης
- Καφέ Μουσείου Μπενάκη (Κουμπάρη)
- Ταράτσα Μουσείου Ισλαμικής Τέχνης στο Μοναστηράκι
- Καφέ Μουσείου Μπενάκη Πειραιώς 138
- Καφέ Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας (Κηφισιά)
- Καφέ Μουσείου Γουλανδρή Φυσικών Επιστημών & Τέχνης (Παγκράτι)
- Κήπος Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (στο υπόγειο του Μουσείου).
- Καφέ νομισματικού Μουσείου
Διαβάστε ένα άρθρο για αντικείμενα από μικρά μουσεία και πολιτιστικά ιδρύματα της πόλης που φωτίζουν άγνωστες πτυχές της ζωής και του έργου σημαντικών δημιουργών.
Η επίσκεψη σε ένα μουσείο δεν είναι μια απλή βόλτα· είναι ένας τρόπος για τα παιδιά να καλλιεργήσουν τη φαντασία, την ενσυναίσθηση και την κριτική τους σκέψη.
Μέσα από τα εκθέματα γνωρίζουν ανθρώπους και εποχές διαφορετικές από τη δική τους, μαθαίνουν να σέβονται τη διαφορετικότητα και να βλέπουν τον κόσμο με πιο ανοιχτή ματιά. Τα μουσεία μάς υπενθυμίζουν πως η μάθηση δεν είναι συσσώρευση γνώσεων, αλλά το άναμμα μιας σπίθας που κρατά ζωντανή την περιέργεια, την αναζήτηση και την επιθυμία για ανακάλυψη.
