Ωραία τα κοστούμια και οι στολές, ωραίο και το face painting για το Halloween και την Ημέρα των Νεκρών. Αλλά… πόσο αντέχουμε να εξερευνήσουμε τον φόβο μαζί με τα παιδιά μας;
Γιατί τόσοι γονείς, όταν διαβάζουν μια ιστορία, αποφεύγουν «δύσκολες» λέξεις και έννοιες; Γιατί ο θάνατος στο παιδικό βιβλίο υπήρξε –και μάλλον παραμένει– ταμπού, ενώ κάποτε, στα παραμύθια, εμφανιζόταν ακόμα και ο Χάρος αυτοπροσώπως;
Στο νέο επεισόδιο, οι Μαμάδες με Ρούμι αναζητούν τον φόβο στην αλήθεια και στα παραμύθια, μαζί με τρεις καλεσμένες: τη Μαριέττα Κόντου, τη Μαρία Αγγελίδου και τη Σάσα Βούλγαρη, μέσα από το πρίσμα της ψυχολογίας, της λογοτεχνίας και της αφήγησης.
Ακούστε εδώ το επεισόδιο:
Στην προσπάθειά μας να προστατεύσουμε τα παιδιά από οτιδήποτε μπορεί να τα ταράξει, ίσως τα κρατάμε άθελά μας μακριά κι από τους μικρούς φόβους που θα τα βοηθούσαν να δυναμώσουν. Ο φόβος, όταν βιώνεται με ασφάλεια –μέσα από ένα παιχνίδι, μια ταινία ή μια ιστορία– μπορεί να γίνει πεδίο μάθησης και αυτογνωσίας. Τα παραμύθια υπήρξαν πάντα ένας ασφαλής τόπος για να συναντήσουμε το σκοτάδι χωρίς να χαθούμε μέσα του.
Κάποτε οι ιστορίες ήταν πιο τολμηρές: ο λύκος έτρωγε τη γιαγιά, η μάγισσα φυλάκιζε τα παιδιά στο δάσος, οι ήρωες κατέβαιναν στον Κάτω Κόσμο για να φέρουν πίσω όσους αγαπούσαν. Σήμερα, όμως, πολλοί γονείς αποφεύγουν να διαβάζουν στα παιδιά «δύσκολες» ιστορίες ή να χρησιμοποιούν λέξεις όπως θάνατος, χάθηκε, πέθανε. Κι όμως, ο θάνατος υπήρξε πάντα μέρος των παραμυθιών, όχι για να τρομάξει, αλλά για να υπενθυμίσει πως ακόμη και μέσα στο σκοτάδι υπάρχει φως και ελπίδα.
Οσα αποφεύγουμε να πούμε
Τα παραμύθια που τολμούν να αγγίξουν τον φόβο, την απώλεια ή το πένθος δεν έχουν στόχο να τρομάξουν, αλλά να ανοίξουν χώρο για σκέψη, συζήτηση και συναισθηματική κατανόηση. Γιατί μπορεί να αφήνουμε τα παιδιά να παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια γεμάτα βία, όμως διστάζουμε να τους διαβάσουμε μια ιστορία που μιλά για δύσκολα θέματα με ειλικρίνεια.
Δεν χρειάζεται, βέβαια, να τα φέρουμε αντιμέτωπα με τον τρόμο· χρειάζεται να τα συνοδεύσουμε στο ταξίδι της φαντασίας, εκεί όπου οι φόβοι μικραίνουν όσο τους κοιτάς.
Ισως αξίζει να αναρωτηθούμε: πόσοι από εμάς τολμάμε να περπατήσουμε μαζί με τα παιδιά μας σε πιο δύσκολα, πιο σκοτεινά μονοπάτια;
Μοιάζει σαν να μπλέκονται δύο θέματα, ο φόβος και ο θάνατος, και τα δύο μάς θυμίζουν κάτι βαθιά ανθρώπινο: ότι για να μπορέσουμε να ζήσουμε με χαρά, πρέπει πρώτα να συμφιλιωθούμε με όσα μας τρομάζουν.
Ακούστε και το επεισόδιο του Μαμάδες με Ρούμι με τίτλο: Δεν φοβάμαι να φοβάμαι
Ενδεικτικές προτάσεις
- «Σβήσε το φως», από την ομάδα Κοπέρνικος, στο Θέατρο OLVIO
- «Παραμύθια των Σκοτεινών Δασών», με την αφηγήτρια Σάσα Βούλγαρη, στο Ιδρυμα Θεοχαράκη – για παιδιά από 5 ετών και ενήλικες
- «Ο θάνατος στο παιδικό βιβλίο» – Σεμινάριο δημιουργικής γραφής και ανάγνωσης για το παιδικό και νεανικό βιβλίο, στον Ιανό, με τις Μαρία Αγγελίδου & Ελένη Σβορώνου
Προτάσεις για διάβασμα
- Το Τσίρκο των Σκιών, Lidia Brankovic, εκδ. Διόπτρα
- Η Τρομερή Μιράντα, Θεοδώρα Κατσιφή, εκδ. Μικρή Σελήνη
- Η Μυστική Πόρτα, Τζένη Κουτσοδημητροπούλου, εκδ. Ελληνοεκδοτική
- Υπάρχουν φαντάσματα σε αυτό το σπίτι, Oliver Jeffers, εκδ. Ικαρος
- Αχ! Φαντάσματα…, Σοφιάννα Θεοφάνους, εκδ. Μικρή Σελήνη
- Το Φαντασματάκι της Κλειδαρότρυπας, Axel Rühle, εκδ. Μεταίχμιο
- Το Αγνωστο, Steve McCarthy, εκδ. Πατάκης
- Παραμύθια με τη Ξένια – λίγο φοβιστικά, Ξένια Καλογεροπούλου, εκδ. Μάρτης
- Λίλυ και Αλεξ: Μια ιστορία φαντασμάτων, Αντώνης Μυλωνάκης, εκδ. Καστανιώτης
- Το Τέρας Ερχεται, Patrick Ness, εκδ. Πατάκης – για παιδιά 12+ ετών
Ταινίες για μικρά παιδιά
Ταινίες για μεγάλα παιδιά και εφήβους/ες
Οι φόβοι δεν ξεπερνιούνται από τη μια στιγμή στην άλλη.
Οπως και στα παραμύθια, χρειάζεται να τους πλησιάζουμε σιγά σιγά, με εμπιστοσύνη και κατανόηση. Αν τα παιδιά βιώσουν εμπειρίες όπου μπορούν –όποτε το θελήσουν– να βάλουν μια τελεία, θα εξοικειωθούν με την ιδέα ότι ο φόβος δεν είναι κάτι που πρέπει να αποφύγουμε, αλλά κάτι που ξεπερνιέται με μικρά βήματα.
Με υπομονή, στοργή και χρόνο, τα παιδιά κι εμείς οι ενήλικες μαζί τους μαθαίνουμε να προχωράμε χωρίς να φοβόμαστε… να φοβηθούμε.
