Η πρόσφατη κόντρα μεταξύ του δημάρχου Αθηναίων και της υπουργού Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας Δόμνας Μιχαηλίδου για την εποπτεία της διαχείρισης του Γηροκομείου Αθηνών, αποτελεί μια ακόμα συνέχεια στην ιστορία του πτωχοκομείου που συστάθηκε το 1864 για να παρέχει στέγη, φαγητό και φροντίδα στους πολίτες που ήταν άποροι. Στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα στη συμβολή της λεωφόρου Κηφισίας και της οδού Λάμψα, λειτουργεί από το 1907 σε έκταση που αγοράστηκε με δωρεά του Ανδρέα Συγγρού. Αρχικά οικοδομήθηκαν τρία κτίρια στα οποία στεγάστηκαν οι φιλοξενούμενοι του Γηροκομείου, στη συνέχεια όμως και με δωρεές και άλλων εύπορων πολιτών δημιουργήθηκαν αρκετά ακόμα περίπτερα – κτίρια, καθένα από τα οποία φέρει και το όνομα που δείχνει την προέλευση και την ιστορία του. Το κεντρικό κτίριο – περίπτερο «Ανδρέας Συγγρός», επιφανείας 1.854 τετραγωνικών, είναι πετρόχτιστο, διαθέτει μεγάλη σκεπαστή είσοδο με τριγωνική όψη και αποτελεί το σήμα κατατεθέν του Γηροκομείου. Κάποια κτίρια επικοινωνούν με στοές και διαθέτουν μεγάλες τζαμαρίες που εξασφαλίζουν φυσικό φωτισμό στο εσωτερικό τους.
Είχε 600 «ενοίκους»
Υπήρξε εποχή που στο Γηροκομείο έμεναν πάνω από 600 άνθρωποι σε συνθήκες που ίσως δεν μπορούσαν να χαρακτηριστούν ιδανικές, ήταν όμως αξιοπρεπείς. Στο μεταξύ, το ίδρυμα «Ελεήμων Εταιρεία Αθηνών Γηροκομείο – Πτωχοκομείο» συγκέντρωνε από δωρεές μεγάλη περιουσία που υπό κανονικές συνθήκες θα επαρκούσε για να ζουν οι άνθρωποι που φιλοξενούσε πλουσιοπάροχα. Πολλοί από τους ενοίκους του άφηναν στο ίδρυμα την όποια μικρή ή μεγάλη περιουσία τους. Η προίκα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ένα οικόπεδο-φιλέτο 55 στρεμμάτων πάνω στη λεωφόρο Κηφισίας, κτίρια σημαντικής αρχιτεκτονικής αξίας, εκατομμύρια σε μετρητά και ακίνητα χωρίς εν ζωή ιδιοκτήτη. Μια τεράστια περιουσία, που ωστόσο στην πράξη διοικείται από ένα συμβούλιο το οποίο κανένας δεν ελέγχει. Η συνέχεια μοιάζει σχεδόν προδιαγεγραμμένη.
Η διοίκηση του ιδρύματος έχει ζητήσει αλλαγή ειδικού σκοπού για 12 κληροδοτήματα, ώστε να τα πουλήσει και να ανοίξει άλλους έξι χώρους φιλοξενίας ηλικιωμένων.
Από το 2007, με βάση τα επίσημα στοιχεία του ιδρύματος, σταδιακά το ένα μετά το άλλο τα περίπτερα – κτίρια κλείνουν με την αιτιολογία ότι δεν υπάρχουν χρήματα για να συντηρηθούν. Το 2013, με τις συνθήκες που δημιουργήθηκαν και από την οικονομική κρίση και παρόλο που οι ανάγκες απόρων ηλικιωμένων για στέγαση και τροφή όπως είναι αναμενόμενο έχουν αυξηθεί, φτάνουν να λειτουργούν μόλις τρία περίπτερα και αυτά με λιγότερους τροφίμους σε σχέση με τις υποδομές τους. Οι εργαζόμενοι μένουν απλήρωτοι, οι ηλικιωμένοι που φιλοξενούνται υποσιτίζονται, αλλά στο Γηροκομείο πραγματοποιούνται συναυλίες και γιορτές που κοστίζουν εκατομμύρια. Μεγάλα ποσά σηκώνονται από τον λογαριασμό του κληροδοτήματος, τα οποία πηγαίνουν στους προσωπικούς λογαριασμούς της ομάδας που έχει αναλάβει τη διαχείριση, ενώ τα χρέη από την άλλη συσσωρεύονται. Εικόνες με ηλικιωμένους αφημένους στη μοίρα τους, ληγμένα φάρμακα και ελλιπής διατροφή, δωμάτια όπου κλειδώνονται οι ηλικιωμένοι για να μην ενοχλούν έρχονται στο φως.
Επειτα από καταγγελίες, απεργίες εργαζομένων, διοικητικά συμβούλια που αλλάζουν και μηνύσεις που πηγαίνουν και έρχονται, ήρθε η στιγμή ο πρόεδρος της Ελεήμονος, ο οποίος είχε εκπέσει από το αξίωμά του να οδηγηθεί στη φυλακή. Τον Οκτώβριο του 2014 ο πρόεδρος της Ελεήμονος Εταιρείας, Νικόλαος Προκόπιος Μπούμπας, συνελήφθη για οφειλές ύψους 4 εκατ. ευρώ στην εφορία. Οι δικαστικές διαδικασίες κράτησαν χρόνια μέχρι που τον Νοέμβριο του 2020 καταδικάστηκε από το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων ομόφωνα σε κάθειρξη 16 ετών και 6 μηνών ο ιερέας Προκόπης, κατά κόσμον Νικόλαος Προκόπιος Μπούμπας, πρώην πρόεδρος του φιλανθρωπικού Σωματείου «Ελεήμων Εταιρεία Αθηνών Γηροκομείο – Πτωχοκομείο». Το δικαστήριο επέβαλε επίσης ποινές κάθειρξης 13 ετών και 9 ετών αντιστοίχως, στον πρώην αντιπρόεδρο και στον πρώην ταμία του ιδρύματος. Οι τρεις επικεφαλής κρίθηκαν ένοχοι από το δικαστήριο για τα αδικήματα της απιστίας και της υπεξαίρεσης σε βαθμό κακουργήματος, κατά συναυτουργία και κατ’ εξακολούθησιν. Στο μεταξύ, το ίδρυμα είχε υποστεί τεράστια οικονομική ζημία εξαιτίας σωρείας ατασθαλιών στην οικονομική διαχείριση την περίοδο 2008-2013.
Οι διαχειριστές είχαν αφήσει αναξιοποίητα ακίνητα που ανήκαν στο Γηροκομείο, τα οποία είτε δεν μίσθωναν καθόλου, αφήνοντάς τα χωρίς συντήρηση, είτε τα μίσθωναν σε πρόσωπα του κύκλου τους με ελάχιστα μισθώματα. Στη δικογραφία τότε αναφερόταν ότι ποσά που ξεπερνούν τα 10 εκατ. ευρώ είχαν αναληφθεί από λογαριασμούς του ιδρύματος με μη νόμιμες διαδικασίες, ενώ σε λογαριασμούς των κατηγορουμένων είχαν εντοπιστεί ποσά έως 200 χιλιάδων ευρώ, που δεν δικαιολογούνταν από τα εισοδήματα που δήλωναν.
Στο σήμερα
Ο Σπύρος Χαμακιώτης, ειδικός σύμβουλος του πρώην δημάρχου Κώστα Μπακογιάννη και επί χρόνια διευθυντής των οικονομικών υπηρεσιών του δήμου, διορίστηκε πρόεδρος του Γηροκομείου Αθηνών τον Οκτώβριο του 2021. Να σημειωθεί ότι ο Δήμος Αθηναίων έχει την εποπτεία της διαχείρισης του ιδρύματος.
Η διοίκηση του Γηροκομείου –η οποία αρχικά είχε οριστεί ως προσωρινή– αλλά στη συνέχεια εξελέγη, είναι υποχρεωμένη να εφαρμόσει το Σύμφωνο Εξυγίανσης, το οποίο έχει υπογραφεί στις 13 Ιανουαρίου 2023 με στόχο την οικονομική ανόρθωση του Γηροκομείου. Τον 2021 το Γηροκομείο χρωστούσε 50 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 12,1 εκατ. ευρώ φόρους προς το ελληνικό Δημόσιο, 19,4 ασφαλιστικές εισφορές και οφειλές προς το προσωπικό περίπου 5,3 εκατ. Το Γηροκομείο βάσει της κατάστασης ΕΝΦΙΑ του 2022 εμφανίζει μεγάλη ακίνητη περιουσία αντικειμενικής αξίας ύψους 73,5 εκατ. ευρώ, διαθέτει 737 ακίνητα/οικόπεδα και η αντικειμενική αξία των ακινήτων με βάση τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις ανέρχεται στα 121,9 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με τον κ. Χαμακιώτη, σήμερα το Γηροκομείο έχει στην κατοχή του 756 ακίνητα –δεδομένου ότι υπάρχουν διαρκώς νέες δωρεές– και έχει αποπληρώσει τις μισές από τις οφειλές του. Επίσης, η σημερινή διοίκηση έχει ζητήσει την αλλαγή ειδικού σκοπού για 12 κληροδοτήματα, ώστε να μπορέσει να τα πουλήσει για να ανοίξει και άλλα έξι περίπτερα και να φτάσει να φιλοξενεί έως και 550 ηλικιωμένους από τους 180 που φιλοξενεί σήμερα. Στο Γηροκομείο έχουν προσληφθεί έξι γιατροί, φυσιοθεραπευτές και προσωπικό για την κουζίνα στην οποία πλέον ετοιμάζονται όλα τα γεύματα.
Η κόντρα με τον Δήμο Αθηναίων προκλήθηκε καθώς το δημοτικό συμβούλιο δεν ενέκρινε την πώληση κάποιων ακινήτων που η διοίκηση του Γηροκομείου εκτιμά ότι πρέπει να εκποιηθούν αφού δεν μπορούν να εκμισθωθούν. Ο κ. Χαμακιώτης δεν αρνείται ότι ο ίδιος ζήτησε τη στήριξη της κυβέρνησης για να συνεχίσει όσα γίνονται αυτή τη στιγμή στο Γηροκομείο. «Η εποπτεία μεταφέρεται στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αττικής, η οποία εκ του νόμου εποπτεύει φιλανθρωπικά σωματεία, ιδρύματα και κοινωφελείς περιουσίες, καθώς αποδείχθηκε εν τοις πράγμασι ότι ο Δήμος Αθηναίων δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί σε αυτή τη νέα αρμοδιότητα εποπτείας που του είχε ανατεθεί», αναφέρει το δελτίο Τύπου του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας.
Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι όσα συνέβησαν το 2008-2013 στο Γηροκομείο ήταν την εποχή που και πάλι την εποπτεία είχε η Αποκεντρωμένη Διοίκηση. Επίσης, μια βόλτα στους χώρους του ιδρύματος που κάναμε έδειξε ότι έχουν αλλάξει πολλά για τους εργαζομένους, αλλά κυρίως για τους ανθρώπους που φιλοξενούνται και διαμένουν σε ανθρώπινες συνθήκες με κατάλληλη φροντίδα και νοιάξιμο.
