Την καταβολή 5,5 εκατ. ευρώ ως πρόστιμο για την αδιανόητη κατάσταση του ΧΥΤΑ στον Σκοπό της Ζακύνθου επέβαλε χθες στην Ελλάδα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Το πρόστιμο αυτό έρχεται να προστεθεί στα περίπου 80 εκατ. ευρώ που έχει καταβάλει σε ευρωπρόστιμα η χώρα για παράνομες χωματερές και στα 92 εκατ. ευρώ για πλημμελή διαχείριση των λυμάτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι 11 χρόνια μετά την ευρωκαταδίκη εξακολουθούν να βρίσκονται σε λειτουργία τρεις παράνομες χωματερές –στη Σαντορίνη, στην Υδρα και στην Κάλυμνο–, ενώ ακόμη 14 έχουν κλείσει και πρέπει να αποκατασταθούν.
Οπως ανακοίνωσε χθες το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, η Ελλάδα καταδικάστηκε σε κατ’ αποκοπήν πρόστιμο 5,5 εκατ. ευρώ, το οποίο θα προσαυξάνεται κατά 12.500 ευρώ για κάθε ημέρα μέχρι την αποκατάσταση του ΧΥΤΑ Ζακύνθου. Η Ελλάδα καταδικάστηκε για πρώτη φορά το 2014 καθώς «διατηρούσε στη Ζάκυνθο σε λειτουργία έναν δυσλειτουργικό και κορεσμένο ΧΥΤΑ» και επιπλέον είχε ανανεώσει την άδεια λειτουργίας του, κατά παράβαση της οδηγίας για τους φυσικούς οικοτόπους (ο ΧΥΤΑ βρίσκεται μέσα στο εθνικό πάρκο Ζακύνθου).
Με εκκίνηση το 1996
Η ιστορία του ΧΥΤΑ στον Σκοπό της Ζακύνθου είναι χαρακτηριστική του τραγικού τρόπου με τον οποίο η τοπική αυτοδιοίκηση διαχρονικά διαχειρίστηκε τα απορρίμματα σε όλα τα νησιά του Ιονίου. Ο ΧΥΤΑ κατασκευάστηκε το 1996 – το πρώτο κύτταρο είχε έκταση μόλις 8.240 τετραγωνικά μέτρα και έπειτα από τέσσερις νόμιμες και αρκετές παράνομες επεκτάσεις έφθασε στις 92.000 τ.μ. Βάσει υπολογισμών, έως τον Δεκέμβριο του 2017, που ο ΧΥΤΑ έκλεισε οριστικά, είχε δεχθεί περίπου 528.600 τόνους σκουπιδιών.
Μετά την ευρωκαταδίκη του 2014, οι Αρχές διέταξαν τη διακοπή λειτουργίας του ΧΥΤΑ, ο οποίος όμως εξακολούθησε να λειτουργεί έως το 2017 (σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, τουλάχιστον έως το 2020), ελλείψει εναλλακτικής. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο ΧΥΤΑ κατολίσθησε πολλές φορές – σε μία από αυτές, το 2013, καταπλάκωσε και κατέστρεψε τις εγκαταστάσεις διαχείρισης των στραγγιδίων (όπως είχε κάποτε συμβεί με το ΕΜΑΚ στα Ανω Λιόσια).
Προσπάθειες παραπλάνησης
Παράλληλα, διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις επιχειρούσαν να παραπλανήσουν τις κοινοτικές αρχές σχετικά με τη μηδενική πρόοδο που είχε επιτευχθεί. Οπως αναφέρεται στην απόφαση του Ευρωδικαστηρίου, μετά την ευρωκαταδίκη η Ευρωπαϊκή Ενωση ζήτησε να πληροφορηθεί πότε θα κλείσει και θα αποκατασταθεί ο ΧΥΤΑ.
Το 2014 η Ελληνική Δημοκρατία υποστήριξε ότι ο ΧΥΤΑ θα κλείσει στο τέλος του 2015, το 2016 κοινοποίησε νέο χρονοδιάγραμμα για την άνοιξη του 2017. Το 2017 η Επιτροπή διαπίστωσε ότι ο ΧΥΤΑ λειτουργούσε και έστειλε προειδοποιητική επιστολή. Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς ο ΧΥΤΑ έκλεισε και το 2018 η Ελληνική Δημοκρατία υποστήριξε ότι ήδη βρίσκονταν σε εξέλιξη εργασίες αποκατάστασής του, που θα ολοκληρώνονταν το πρώτο τρίμηνο του 2019. Το 2019 η ολοκλήρωση των εργασιών μετατέθηκε για το καλοκαίρι του 2020 και μετά τον Μάρτιο του 2021. Το 2022 η Ελληνική Δημοκρατία υποστήριξε ότι η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων είχε υποβληθεί για έγκριση και μέσα σε έξι μήνες αναμένονταν εξελίξεις, ενώ το 2023 υποστήριξε ότι εκκρεμούσε ακόμη η έγκριση της μελέτης.
To 2014 η πρώτη καταδίκη για τον ΧΥΤΑ επειδή ήταν «δυσλειτουργικός και κορεσμένος» – Eίχε ανανεωθεί η άδεια λειτουργίας κατά παράβαση της οδηγίας για τους φυσικούς οικοτόπους.
Τελικά, η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την αποκατάσταση της χωματερής δόθηκε για δημόσια διαβούλευση… τον Φεβρουάριο του 2025 (βλ. «Κ», 11.2.2025)! Προβλέπει την κατασκευή ενός τεράστιου τοίχου αντιστήριξης, ύψους 6 μέτρων και πλάτους 3,5 μέτρων, προκειμένου να στηριχθεί και να «ισιωθεί» κάπως αυτό το τεράστιο βουνό από σκουπίδια. Το κόστος των εργασιών εκτιμάται σε 5,2 εκατ. ευρώ.
«Μετανάστευση»
Να σημειωθεί ότι μετά το κλείσιμο του ΧΥΤΑ η Ζάκυνθος δεματοποιούσε για χρόνια τα σκουπίδια της, μετά χρησιμοποίησε νέο ΧΥΤΑ στη θέση Λίβας, μέχρι που κι αυτός κορέστηκε, και κατόπιν μετέφερε τα απορρίμματά της στην Ηλεία. Τώρα τα θάβει και πάλι στον ΧΥΤΑ του Λίβα, που επεκτάθηκε στο πλαίσιο εργολαβίας για την κατασκευή μονάδας επεξεργασίας απορριμμάτων (θα είναι έτοιμη το 2027). Η «Κ» ζήτησε από τον δήμαρχο Ζακύνθου Γιώργο Στασινόπουλο τη θέση του για τις εξελίξεις, ωστόσο δεν υπήρξε καμία ανταπόκριση.
Η καταδίκη της Ελλάδας για την αισχρή κατάσταση του ΧΥΤΑ Ζακύνθου έρχεται να προστεθεί στις καταδίκες που έχουν προηγηθεί τόσο για παράνομες χωματερές όσο και για την αποχέτευση. Η Ελλάδα είχε την τιμή να είναι η πρώτη χώρα που (το 2000) καταδικάστηκε σε χρηματικό πρόστιμο από το Ευρωδικαστήριο για τη χωματερή στον Κουρουπητό Χανίων, καταβάλλοντας 5,4 εκατ. ευρώ. Κατόπιν το 2014 καταδικάστηκε για 293 παράνομες χωματερές, έχοντας καταβάλει μέχρι στιγμής 73,84 εκατ. ευρώ. Επιπλέον, έχει καταβάλει (έως τώρα) 17,35 εκατ. για την πλημμελή κάλυψη του Θριασίου Πεδίου από βιολογικό καθαρισμό και 74,7 εκατ. ευρώ για την απουσία αποχέτευσης σε 24 οικισμούς, μεταξύ αυτών και σε πόλεις της Ανατολικής Αττικής.
Τι ισχύει σήμερα
Ειδικά για τις χωματερές, η κατάσταση είναι η εξής:
– Τρεις παράνομες χωματερές εξακολουθούν να βρίσκονται σε λειτουργία. Στη Σαντορίνη, στην Υδρα και στην Κάλυμνο. Στη Σαντορίνη βρίσκεται σε εξέλιξη διαγωνισμός για την κατασκευή ΧΥΤΥ και μονάδας επεξεργασίας (ΜΕΑ) μέσω σύμπραξης με ιδιώτη (ΣΔΙΤ), ο οποίος περιλαμβάνει και την αποκατάσταση της σημερινής χωματερής. Ομως ο διαγωνισμός έχει «παγώσει». Σύμφωνα με πληροφορίες, μέσα στο επόμενο διάστημα θα εγκριθεί από το υπουργικό συμβούλιο η απαλλοτρίωση των απαραίτητων χώρων, ώστε να ξεκινήσει εκ νέου ο διαγωνισμός. Στην Υδρα έχει ανατεθεί η κατασκευή ΜΕΑ με ΧΥΤΥ, οι εργασίες όμως δεν έχουν ξεκινήσει. Στην Κάλυμνο το έργο έχει αναλάβει να προχωρήσει με ΣΔΙΤ ο συλλογικός φορέας για τα απορρίμματα στο Νότιο Αιγαίο (ΦΟΣΔΑ). Εχει επίσης συμφωνηθεί η μεταφορά των απορριμμάτων στην Κω, και όταν αυτή ξεκινήσει, θα πάψει η λειτουργία του ΧΥΤΑ.
– Σε εξέλιξη βρίσκονται οι εργασίες αποκατάστασης χωματερής στον Δήμο Σιθωνίας. Στην Τρίπολη και στην Ανατολική Μάνη ο διαγωνισμός βρίσκεται στο στάδιο της υποβολής προσφορών. Στην Ικαρία ολοκληρώθηκε η μελέτη αποκατάστασης της μιας από τις τρεις χωματερές του νησιού (στις άλλες δύο είναι σε εξέλιξη) και θα δημοπρατηθεί το έργο. Στους Παξούς, που στέλνουν σκουπίδια στα Γιάννενα, πρέπει να απομακρυνθούν 2.000 τόνοι απορριμμάτων πριν δημοπρατηθεί το έργο. Σε Μήλο και Λέρο κατασκευάζεται ΧΥΤΑ που θα είναι έτοιμος στο τέλος του έτους και στα μέσα του 2026 αντίστοιχα. Σε Σίφνο, Τήνο και Πάτμο ολοκληρώθηκαν οι μελέτες και το έργο θα δημοπρατηθεί από τον ΦΟΣΔΑ. Στη Μύκονο η μελέτη θα παραδοθεί αρχές Νοεμβρίου, ώστε να δημοπρατηθεί η αποκατάσταση. Τέλος, στο Μαρκόπουλο Μεσογαίας η υπόθεση έχει «κολλήσει» στο ιδιοκτησιακό και το έργο αναμένεται να δημοπρατηθεί μέσα στο 2026.
