Η χαρτογράφηση του πολιτιστικού τομέα 15 πόλεων και νησιών της περιφέρειας, ο σχεδιασμός της πολιτιστικής τους ταυτότητας και η κατάρτιση στρατηγικών σχεδίων για τη βιώσιμη πολιτιστική τους ανάπτυξη είναι το αντικείμενο του πιλοτικού έργου «Πολιτιστικά masterplans» που παρουσίασε χθες το υπουργείο Πολιτισμού. Το έργο βασίστηκε σε μελέτες που εκπόνησαν το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και το Ινστιτούτο Περιφερειακής Ανάπτυξης του Παντείου Πανεπιστημίου, σε συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες. Η έμφαση δόθηκε στη σύγχρονη δημιουργία, ενώ οι περιοχές που επιλέχθηκαν διαθέτουν χαρακτηριστικά «συνοριακότητας», «νησιωτικότητας», εξάρτησης από τον τουρισμό κ.ά. Στόχος του έργου, σύμφωνα με το υπουργείο, είναι να προσφέρει στις τοπικές αρχές μια εργαλειοθήκη με προτάσεις για τη χάραξη πολιτιστικών πολιτικών, την αξιοποίηση υποδομών, την εξεύρεση χρηματοδοτήσεων, την ενίσχυση της πολιτιστικής ταυτότητας κ.ά. Τα 15 «Πολιτιστικά masterplans» θα ανακοινωθούν αναλυτικά το επόμενο διάστημα, ωστόσο κάποιες διαπιστώσεις τους και συνιστώμενες στρατηγικές δόθηκαν χθες στη δημοσιότητα και η «Κ» σταχυολογεί τις πιο βασικές.
Μετασχηματισμοί και δράσεις
Ενδεικτικά, η Δράμα προσεγγίζεται ως μια πόλη «που βρίσκεται σε αναπτυξιακή πολιτιστική τροχιά, αξιοποιώντας το πλούσιο κτιριακό της απόθεμα», ενώ κεντρικό σημείο του μετασχηματισμού της θεωρείται η ολοκλήρωση της ανάπλασης του κέντρου της πόλης και της δημιουργίας του Κόμβου Οπτικοακουστικών Μέσων.
Σημαντικά αρχαιολογικά μνημεία αλλά και αξιοσημείωτες δράσεις σύγχρονου πολιτισμού διαθέτει η Καβάλα, στους «Φορείς πολιτισμού» της οποίας βρίσκουμε τη χειροτεχνία σε ποσοστό 17,2% και τα φεστιβάλ στο 10,3%. Με αιχμή τον πολιτισμό και τη δημιουργικότητα, η πόλη μπορεί, σύμφωνα με τους ερευνητές, να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των κατοίκων της αλλά και την ελκυστικότητά της σε νέες ομάδες επισκεπτών.
Στην Ξάνθη οι μισές σχεδόν «Υποδομές πολιτισμού» αποτελούνται από εργαστήρια λόγου, μουσικής και παραστατικών τεχνών (45,3%), όπως προκύπτει από τη χαρτογράφηση. Στους «Φορείς πολιτισμού» συναντούμε στο υψηλότερο ποσοστό την οργάνωση πανηγυριών, γιορτών και καρναβαλιών (29,8%), ενώ η προτεινόμενη πολιτιστική στρατηγική έχει στόχο τη ενδυνάμωση των τοπικών δρώντων και την κοινωνική συνοχή.
Η πολυπολιτισμική Κομοτηνή, με το μοναδικό ιστορικό, θρησκευτικό και γλωσσικό μωσαϊκό που τη χαρακτηρίζει, δύναται να αποτελέσει σταυροδρόμι δημιουργικότητας, αλλά και να ανασυγκροτηθεί ως πολιτιστικός πόλος υπερτοπικής εμβέλειας.
Πύλη μεταξύ Ανατολής και Δύσης, η Αλεξανδρούπολη μπορεί να αποτελέσει στρατηγικό κόμβο για την πολιτιστική και δημιουργική ανάπτυξη στην ευρύτερη περιοχή, αξιοποιώντας, μεταξύ άλλων, τη συνύπαρξη της παράδοσης με τη σύγχρονη δημιουργία, της τέχνης με την επιχειρηματικότητα.
Αν και «Πόλη του μεταξιού», η οποία χαρακτηρίζεται από ένα μοναδικό οικιστικό και βιομηχανικό απόθεμα, το Σουφλί διαθέτει έναν Πολιτιστικό και Δημιουργικό Τομέα ο οποίος καταλαμβάνει μόλις το 0,5% του συνόλου των επιχειρήσεων. Μοιάζει λοιπόν με ευτύχημα το γεγονός ότι το «σχέδιο μόδας» καταγράφηκε στο 27,3% των «Φορέων πολιτισμού». Καθώς επίσης η πόλη εξασθενεί δημογραφικά, μια προτεινόμενη στρατηγική θα ήταν να προσφέρει ένα ικανοποιητικό επίπεδο πολιτιστικής ζωής σε κατοίκους και επισκέπτες.
Το έργο θα προσφέρει στις τοπικές αρχές, μεταξύ άλλων, μια εργα- λειοθήκη με προτάσεις για την αξιοποίηση υποδομών, την εξεύρεση χρηματοδοτήσεων και την ενίσχυση της πολιτιστικής ταυτότητας.
Πυλώνα ενίσχυσης της τοπικής οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας, μέσω της προώθησης του τουρισμού, των εκπαιδευτικών δράσεων και της τοπικής παραγωγής, θα μπορούσε να αποτελέσει για τη Λέσβο μια πολιτιστική ανάπτυξη που θα αναδεικνύει την πολυμορφία της σε πεδία όπως ο πολιτισμός, η φύση, η γεύση κ.ά.
Μπορεί στη Λήμνο οι πολιτιστικές υποδομές να αποτελούνται κατά 7,14% από «coworking spaces», ωστόσο το όραμα για την πολιτιστική ανάπτυξη του νησιού αφορά την ενδυνάμωση της ταυτότητάς του «ως τόπου προσφοράς μοναδικών αγροτοδιατροφικών εμπειριών, συνδεδεμένων άμεσα με τις πλούσιες παραδόσεις, τα έθιμα και τις τέχνες».
Οι εκθεσιακοί χώροι και τα μουσεία της αποτελούν το 55,5% των υποδομών της, ωστόσο μια πολιτιστική στρατηγική για τη Χίο καλείται να εστιάσει στην πολυδιάστατη πολιτιστική της ταυτότητα, όπως διαμορφώθηκε από την ιστορία, την παράδοση και τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της.
Νησί της φιλοσοφίας
Σε νησί της φιλοσοφίας, της γνώσης, του πολιτισμού και του αρχαιοελληνικού «ευ ζην» θα μπορούσε να αναδειχθεί η Σάμος, με βάση το στρατηγικό όραμα που προτείνει το έργο «Πολιτιστικά masteplans», με δεδομένη τη μακραίωνη παράδοση του νησιού στα μαθηματικά, στις τέχνες, στη ναυπηγική κ.ά.
Με έναν Πολιτιστικό και Δημιουργικό Τομέα που αντιστοιχεί στο 3,3% του συνόλου των επιχειρήσεων, η Ρόδος δύναται να επενδύσει στον πολιτισμό ακόμα και πέραν της σχέσης του με τον τουρισμό, ως μια κινητήρια δύναμη εξέλιξης η οποία θα συνδέει την κληρονομιά με την καινοτομία και θα ενισχύει πολλαπλώς τη διεθνή ταυτότητα του νησιού.
Η προτεινόμενη στρατηγική για την Κω «βλέπει» στο νησί ένα βιώσιμο πολιτιστικό κέντρο που, με βάση τις αρχές της ποικιλομορφίας, της διαφοροποίησης, της αποκέντρωσης και της ανάπτυξης με σεβασμό στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά του Ιπποκράτη, θα προσφέρει σε κατοίκους και επισκέπτες ένα αρμονικό περιβάλλον.
Σαν ψηφιδωτό της Ιστορίας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα (ενδεικτικά, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το 79,5% των «Υποδομών πολιτισμού» της αποτελείται από μνημεία), η Λέρος δύναται να αποτελέσει ένα ζωντανό εργαστήριο πολιτισμού και πολιτισμικής κληρονομιάς, μέσω της επανοικειοποίησης του δημόσιου χώρου και της ενδυνάμωσης της τοπικής δημιουργικότητας.
Τα πανηγύρια και οι γιορτές της Ικαρίας αποτελούν το 38% των «Φορέων πολιτισμού» της, είναι όμως και οι καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες και τα πολιτιστικά εγχειρήματά της που μπορεί να παγιώσουν το νησί ως καλλιτεχνικό σταυροδρόμι και τόπο εναλλακτικής ερασιτεχνικής δημιουργίας και πειραματισμού.
Θεσσαλονίκη, πολυδιάστατος πόλος ανάπτυξης
Ακούγεται ίσως παράξενο, όμως σύμφωνα με τις έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του έργου «Πολιτιστικά masterplans», τα μνημεία της Θεσσαλονίκης αποτελούν μόλις το 12,8% των «Υποδομών πολιτισμού» της πόλης.
Στην ίδια κατηγορία, οι εκθεσιακοί χώροι και τα μουσεία αγγίζουν το 14,7%, τα θέατρα, οι κινηματογραφικές αίθουσες και οι γκαλερί το 22,9%, ενώ τη μερίδα του λέοντος κατέχουν οι αίθουσες πολλαπλών χρήσεων με 24,8%. Στους λεγόμενους «Φορείς πολιτισμού» πάντως, που θεωρούνται διαφορετική κατηγορία από τις «Υποδομές», επανεμφανίζονται τα μουσεία και μαζί με τους αρχαιολογικούς-ιστορικούς χώρους καταλαμβάνουν το 20,8%, ενώ το 21,5% ανήκει στο θέατρο, στις παραστατικές τέχνες και στον χορό. Το βιβλίο ακολουθεί στο 9,7% και η μουσική στο 7,6%.
Σε κάθε περίπτωση, η Θεσσαλονίκη συνιστά με όρους πολιτιστικής ταυτότητας «έναν πολυδιάστατο πόλο ανάπτυξης με κομβική θέση στην περιφερειακή αστική ιεραρχία της Ελλάδας και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης», ενώ εξίσου αναμενόμενο μοιάζει και το στρατηγικό όραμα που προτείνεται για την πόλη, εν αναμονή βεβαίως των πιο αναλυτικών εισηγήσεων για συγκεκριμένα έργα και δράσεις: «Ενίσχυση του ρόλου της πόλης», διαβάζουμε στο σχετικό υλικό, «ως ενός σημαντικού, υπερτοπικού κέντρου σύγχρονου πολιτισμού, συνδυάζοντας την ιστορική κληρονομιά με τη σύγχρονη δημιουργία και καινοτομία, αξιοποιώντας το πολυδιάστατο και διάσπαρτο δημιουργικό της οικοσύστημα μέσω πολυεπίπεδων και συμμετοχικών δομών πολιτιστικής διακυβέρνησης».
