Το καλοκαίρι που έφτασε στο τέλος του άφησε ακόμη μία φορά πίσω του μια Ελλάδα «πληγωμένη» από τις φλόγες. Τα στοιχεία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) που παρουσιάζει η «Κ» αποτυπώνουν το μέγεθος της καταστροφής από την αρχή της χρονιάς έως τα τέλη Αυγούστου. Από τη Χίο που έχασε περίπου το 15% της έκτασής της μέχρι τα παρθένα δάση του Φενεού που έγιναν στάχτη, οι πυρκαγιές κατέκαψαν συνολικά 468.000 στρέμματα, κατατάσσοντας το 2025 στην 5η θέση ανάμεσα στις πιο καταστροφικές χρονιές της τελευταίας εικοσαετίας.
Οκτώ μεγάλες πυρκαγιές
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΑΑ, φέτος εκδηλώθηκαν οκτώ μεγάλες πυρκαγιές από άκρη σε άκρη της χώρας: Η Αρτα, η Αχαΐα, η Ζάκυνθος, τα Κύθηρα, ο Φενεός, η Κερατέα και η Χίος (δύο φορές) ήταν οι περιοχές που βρέθηκαν στο επίκεντρο της καταστροφής με τις καμένες εκτάσεις -σε αυτές μόνο- να φτάνουν περίπου τα 260.000 στρέμματα.
«Από αυτές τις περιοχές, η Χίος είναι εκείνη που έχει πληγεί περισσότερο, με δύο φωτιές να ξεσπούν τον Ιούνιο και τον Αύγουστο καταστρέφοντας συνολικά 114.000 στρέμματα, δηλαδή ένα σημαντικό ποσοστό της έκτασης του νησιού», σημειώνει στην «Κ» ο διευθυντής ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και επικεφαλής του Meteo, Κώστας Λαγουβάρδος.
«Μπορεί ο μέσος όρος των καμένων εκτάσεων τα τελευταία 20 χρόνια να είναι 497.000 στρέμματα, ωστόσο λαμβάνοντας υπόψη ότι το 2007 και το 2023 ήταν δύο ακραίες χρονιές με 4,4 εκατομμύρια καμένα στρέμματα, αριθμός που ανέβασε σημαντικά τον μέσο όρο, το 2025 δεν μπορεί παρά να χαρακτηριστεί ως μία κακή χρονιά για τη χώρα μας», προσθέτει ο ίδιος.
Νέες και παλιές «πληγές»
Οι φετινές φωτιές «άνοιξαν πληγές» σε περιοχές που δεν είχαν επηρεαστεί ποτέ ξανά, όπως το παρθένο δάσος του Φενεού στην Κορινθία ή οι ορεινές ζώνες της Δυτικής Μακεδονίας. Ταυτόχρονα, σε περιοχές όπως η Χίος ή τα Κύθηρα, οι φλόγες επέστρεψαν εκεί όπου τα τελευταία χρόνια η φύση προσπαθούσε να αναγεννηθεί.
«Στην περίπτωση της Χίου και των Κυθήρων μιλάμε για παλιές καμένες εκτάσεις που είχαν αναδασωθεί και ξανακάηκαν, ενόσω βρίσκονταν σε ανάκαμψη. Σε άλλες περιοχές όπως της Αρτας, της Αχαΐας και του Φενεού παρουσιάστηκαν νέα μέτωπα καίγοντας σημαντικές εκτάσεις και προκαλώντας μεγάλες οικολογικές καταστροφές, ειδικά στην περίπτωση του Φενεού που συγκροτεί ένα σπάνιο παρθένο δάσος», τονίζει ο Γιώργος Κύρος, επιστημονικός συνεργάτης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. «Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και σε περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας, όπως η Κοζάνη στις οποίες δεν έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε πυρκαγιές, σημειώθηκαν φέτος πολλές σε αριθμό, κάποιες μάλιστα αρκετά μεγάλες», προσθέτει ο ίδιος.
Ανάμεσα στα βασικά συμπεράσματα των τελευταίων ετών είναι ότι η φωτιά πλέον αγγίζει και σημεία στα οποία κάποτε δεν έφτανε, καθώς και ότι τα τελευταία 3-4 χρόνια μεγάλες δασικές πυρκαγιές έχουν σημειωθεί σε περιόδους πριν και μετά το καλοκαίρι.
«Αυτό που διαπιστώνουμε είναι ότι πλέον οι φωτιές μπαίνουν και στα μεγάλα υψόμετρα, καθώς και ότι η αντιπυρική περίοδος απλώνεται μέσα στον χρόνο, δηλαδή οι πυρκαγιές ξεκινούν αρκετά νωρίς και επεκτείνονται μετά το καλοκαίρι. Είναι χαρακτηριστική η πυρκαγιά στα Κιμμέρια όρη που σημειώθηκε πέρυσι τον Μάρτιο σε μεγάλο υψόμετρο, όπου υπό κανονικές συνθήκες θα έπρεπε το χιόνι να μην είχε λιώσει ακόμη», επισημαίνει ο κ. Λαγουβάρδος.
Φλόγες μέσα στον αστικό ιστό
Την ίδια ώρα, όλο και πιο συχνά οι πυρκαγιές φτάνουν μέσα στις πόλεις. Πέρυσι στο Χαλάνδρι και φέτος στην Πάτρα οι φλόγες απείλησαν τον αστικό ιστό, δημιουργώντας μια νέα ανησυχητική κατάσταση.
«Είναι ένα καινούργιο φαινόμενο το οποίο πρέπει να δούμε με προσοχή, ώστε να λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα για την αντιμετώπισή του. Οι μετεωρολογικές συνθήκες, δηλαδή οι καύσωνες και η πολύ έντονη ξηρασία κάνουν τις πυρκαγιές περισσότερο επιθετικές. Η κλιματική αλλαγή δεν βάζει τη φωτιά -αυτή μπαίνει είτε από αμέλεια είτε από εμπρησμό, είτε από βλάβες των ηλεκτρικών δικτύων- ωστόσο είναι αυτή που επιδεινώνει την κατάσταση, συντελώντας στην πιο γρήγορη εξάπλωσή της και στη δυσκολία να ελεγχθεί», εξηγεί ο επικεφαλής του Meteo.
Στην περίπτωση της Αττικής, φέτος η εικόνα ήταν ελαφρώς καλύτερη από προηγούμενες χρονιές. Το επίκεντρο αυτή τη φορά ήταν η Κερατέα που έχασε από την πυρκαγιά της 8ης Αυγούστου συνολικά 15.800 στρέμματα, κυρίως θαμνώδη βλάστηση και καλλιέργειες. Στο σύνολό της, ωστόσο, η Αττική -σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών- τα τελευταία καλοκαίρια έχει χάσει το 37% κυρίως των δασικών περιοχών της.
Στο σύνολό της η Αττική τα τελευταία καλοκαίρια έχει χάσει το 37% κυρίως των δασικών περιοχών της.
Ταυτόχρονα, η οικολογική υποβάθμιση είναι τεράστια. Οι δορυφορικές μετρήσεις δείχνουν ότι το έδαφος σε καμένες περιοχές μπορεί να είναι 8-10 βαθμούς θερμότερο για μήνες μετά, επηρεάζοντας κατ’ επέκταση και τη θερμοκρασία του αέρα έως και τρεις βαθμούς επιπλέον στις ίδιες περιοχές.
«Σε όλα αυτά προστίθεται και η σημαντική υποβάθμιση της ποιότητας του αέρα, τουλάχιστον για όσο διάστημα καίνε οι πυρκαγιές. Η Ελλάδα και η Ισπανία είναι οι δύο χώρες που στο σύνολό τους κατά την καλοκαιρινή περίοδο παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη συγκέντρωση σωματιδίων τα οποία προέρχονται από δασικές πυρκαγιές. Είναι και αυτή μία σημαντική επιβάρυνση που δεν μπορούμε να παραβλέψουμε», σημειώνει ο κ. Λαγουβάρδος.
Η συμβολή της τεχνολογίας
Οι επιστήμονες του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών προειδοποιούν ότι όσο η κλιματική αλλαγή δεν αποκρούεται με ουσιαστικά μέτρα τόσο η αντιμετώπιση αυτών των συνθηκών θα γίνεται χρόνο με τον χρόνο και πιο δύσκολη. Μοναδικό εφόδιο στα χέρια τους είναι η τεχνολογία: η έγκαιρη ανίχνευση μέσω δορυφόρων του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τις δασικές πυρκαγιές (EFFIS), οι χαρτογραφήσεις του EMS (Copernicus) και τα δεδομένα σε πραγματικό χρόνο από το ΜΕΤΕΟ συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση και κυρίως στην πρόληψη.
«Οι νέοι δορυφόροι που έχουμε στη διάθεσή μας έχουν πολύ υψηλή ανάλυση, που φτάνουν και τα 500 μέτρα, με ανανέωση ανά 15 λεπτά. Με αυτόν τον τρόπο είμαστε σε θέση να βλέπουμε την εξέλιξη των πυρκαγιών, ακόμη και την έναρξή τους μέσα σε ελάχιστο χρόνο, αλλά και στη συνέχεια να κάνουμε με εξειδικευμένους σύγχρονους δορυφόρους τη χαρτογράφηση των καμένων εκτάσεων. Συγκετρώνοντας όλα αυτά τα δεδομένα έχουμε τη δυνατότητα να αξιολογούμε τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και στη δημόσια υγεία», εξηγεί ο κ. Κύρος, τονίζοντας ωστόσο τη σημασία όλων αυτών των εργαλείων κυρίως στο πεδίο της πρόληψης και της άμεσης παρέμβασης.
«Το κρίσιμο παράθυρο για να ελεγχθεί μία φωτιά είναι στα πρώτα λεπτά. Εάν αυτή ξεφύγει, είναι σχεδόν αδύνατο να τη σβήσεις εγκαίρως».
