Σοβαρά εμπόδια στα μεταρρυθμιστικά σχέδια της κυβέρνησης του φιλοευρωπαίου πρωθυπουργού της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, εγείρει η εκλογή του ακροδεξιού υποψηφίου προέδρου Κάρολ Ναβρότσκι, προσφέροντας νέα ώθηση στα ακροδεξιά λαϊκιστικά κόμματα σε όλη την Ευρώπη. Η νίκη του Ναβρότσκι αποτελεί επίσης μία ακόμη επιτυχία της εκστρατείας του Λευκού Οίκου του Ντόναλντ Τραμπ με στόχο τη στήριξη ευρωσκεπτικιστικών πολιτικών κομμάτων στην Ευρώπη.
Ο Ναβρότσκι επικράτησε με μικρή διαφορά στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών της Κυριακής, εκπροσωπώντας το λαϊκιστικό ακροδεξιό Κόμμα Νόμου και Δικαιοσύνης. Ο αντίπαλος του Ναβρότσκι και δήμαρχος της Βαρσοβίας, Ραφάλ Τρασκόφσκι, είχε εξασφαλίσει τη στήριξη του κεντροδεξιού κυβερνητικού συνασπισμού, για να ηττηθεί με διαφορά μικρότερη των δύο ποσοστιαίων μονάδων.
Κρίσιμες κάλπες
Οι προεδρικές εκλογές στην Πολωνία προσέφεραν επίσης σπάνια νίκη για το ιδεολογικό κίνημα MAGA του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, μετά τις ήττες που υπέστησαν λαϊκιστές θαυμαστές του Τραμπ σε Καναδά, Αυστραλία και Ρουμανία. Την ίδια στιγμή, κρίσιμες εκλογές είναι προγραμματισμένες στην Κεντρική Ευρώπη, με τον ευρωσκεπτικιστή δισεκατομμυριούχο Αντρέι Μπάμπις να φιλοδοξεί να επιστρέψει στην πρωθυπουργία της Τσεχίας το φθινόπωρο και τον μακροβιότερο πρωθυπουργό στην Ευρώπη, τον φιλορώσο και σύμμαχο του Τραμπ, Βίκτορ Ορμπαν, να επιδιώκει την επανεκλογή του το 2026.
«Θα είναι πολύ χειρότερος για τον Τουσκ, από ό,τι ο Ντούντα», λέει ο Ανταμ Λετσίνσκι, επικεφαλής προσκείμενου στην κυβέρνηση ινστιτούτου μελετών, μιλώντας στην εφημερίδα Financial Times. «Υπάρχει τώρα ένας ακόμη αρχηγός κράτους στην Ευρώπη, αποφασισμένος να σαμποτάρει όσο περισσότερα μπορεί. Ο Ναβρότσκι μοιράζεται τον τρόπο σκέψης του Ορμπαν, αλλά είναι πιο επιθετικός και δεν διαθέτει διαπραγματευτικό ταλέντο», σχολιάζει ο Λετσίνσκι.
«Αυτό που ξεκίνησε ως εθνικιστική αντίδραση στην παρακμή της Αμερικής έχει εξελιχθεί σε παγκόσμια ιδεολογική σταυροφορία», επισημαίνει η ιστοσελίδα Axios.
Παρότι ο Ναβρότσκι είχε μόνο μία σύντομη συνάντηση με τον Τραμπ πριν από τις εκλογές, ανώτατα στελέχη της αμερικανικής κυβέρνησης συμμετείχαν στη σύνοδο συντηρητικών οργανώσεων στη Βαρσοβία την περασμένη εβδομάδα. Στη σύνοδο, η υπουργός Εσωτερικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Κρίστι Νόεμ, προσέφερε τη στήριξή της στον Ναβρότσκι, καλώντας τους Πολωνούς «να εκλέξουν τον σωστό ηγέτη» και περιγράφοντας τον αντίπαλό του, Ραφάλ Τρασκόφσκι, «τελειωμένο ερείπιο». Η Νόεμ δήλωσε από το βήμα της συνόδου, απευθυνόμενη στον Ναβρότσκι: «Είστε ο ηγέτης ο οποίος θα επαναφέρει την Ευρώπη πίσω στις συντηρητικές αξίες της».
«Πιστεύουμε ότι ο αγώνας για την ελευθερία και τις συντηρητικές αξίες δεν σταματά στα σύνορα της Αμερικής», δήλωσε πρόσφατα ο πρόεδρος της Συνδιάσκεψης Συντηρητικής Πολιτικής Δράσης (CPAC), Ματ Σλαπ, στο Axios. «Γι’ αυτό μεταφέραμε το CPAC στο εξωτερικό, για να σταθούμε ενωμένοι με γενναίους ηγέτες και πολίτες που αντιστέκονται στην παγκοσμιοποιημένη, επικίνδυνη εξάπλωση του αυταρχισμού, των ανοιχτών συνόρων και του μαρξισμού». «Αυτό που ξεκίνησε ως εθνικιστική αντίδραση στην παρακμή της Αμερικής έχει εξελιχθεί σε παγκόσμια ιδεολογική σταυροφορία», επισημαίνει η έγκριτη αμερικανική ιστοσελίδα. Τώρα που το MAGA βρίσκεται στην κορύφωση της εγχώριας ισχύος του, συσπειρώνεται γύρω από υποψηφίους που συμμερίζονται τις απόψεις του για τη μετανάστευση, τον παγκοσμιοποιημένο κόσμο και τη μάχη υπέρ του «δυτικού πολιτισμού».
Στη Ρουμανία, ηγετικά στελέχη του κινήματος MAGA –συμπεριλαμβανομένου του αντιπροέδρου των ΗΠΑ, Τζέι Ντ. Βανς– κατακεραύνωσαν τις ρουμανικές αρχές για την ακύρωση των αποτελεσμάτων των εκλογών του Δεκεμβρίου και τον αποκλεισμό του βασικού ακροδεξιού υποψηφίου λόγω ισχυρισμών για ρωσική παρέμβαση. Στην επαναληπτική αναμέτρηση της περασμένης εβδομάδας, ακροδεξιοί παρουσιαστές πόντκαστ, ο Τζακ Ποσόμπιεκ και ο Στιβ Μπάνον, στήριξαν ανοιχτά τον φιλοτραμπικό υποψήφιο Τζόρτζε Σιμιόν, ο οποίος αυτοχαρακτηρίστηκε υποψήφιος «με εισιτήριο MAGA». Ο Σιμιόν ηττήθηκε τελικά στον β΄ γύρο από τον κεντρώο δήμαρχο Βουκουρεστίου, Νίκουσορ Νταν, με αποτέλεσμα το MAGA να κατηγορεί «διεθνείς παρεμβάσεις» για την εξέλιξη.
Είχε προηγηθεί η ανοιχτή ανάμειξη στην αναμέτρηση της Γερμανίας στις αρχές του χρόνου, όταν ο Βανς, ο ιδιοκτήτης της Tesla Eλον Μασκ και δεκάδες φιλοτραμπικοί παράγοντες υποστήριξαν το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), που σημείωσε το καλύτερο αποτέλεσμά του στις φετινές εκλογές. Πριν από λίγες ημέρες, εξάλλου, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο καταδίκασε την (ανακληθείσα στη συνέχεια) απόφαση των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών να χαρακτηρίσουν την AfD «εξτρεμιστικό κόμμα» και να τη θέσουν υπό παρακολούθηση. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Κόμμα της Μεταρρύθμισης, υπό την ηγεσία του πρωτεργάτη του Brexit και φίλου του Μπάνον, Νάιτζελ Φάρατζ, εμφανίζεται να προηγείται στις δημοσκοπήσεις λιγότερο από ένα χρόνο μετά τη σαρωτική νίκη των Εργατικών. Ο Φάρατζ, ο οποίος μέχρις ενός σημείου απέλαυε της εμπιστοσύνης του Μασκ, έχει εισαγάγει συγκεντρώσεις τύπου MAGA στη χώρα και η αυξανόμενη επιρροή του υποχρεώνει τον πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ να μετακινηθεί προς τα δεξιά στο μεταναστευτικό. Στην Ιρλανδία, ο πρώην πυγμάχος Κόνορ ΜακΓκρέγκορ φλερτάρει με μια απίθανη υποψηφιότητα για την προεδρία της Ιρλανδίας, με μια ξενοφοβική ατζέντα. Υπενθυμίζεται πως ο ΜακΓκρέγκορ φιλοξενήθηκε από τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο την ημέρα του Αγίου Πατρικίου και εμφανίστηκε στο πόντκαστ του πρώην παρουσιαστή του Fox Τάκερ Κάρλσον, ο οποίος έφυγε από το ακροδεξιό κανάλι κι έχει δικό του κανάλι στο YouTube.
Η εξωστρέφεια του MAGA δεν είναι τελείως καινούργια. Οι υποστηρικτές του Τραμπ επί χρόνια θαυμάζουν αυταρχικούς ηγέτες όπως ο Ναγίμπ Μπουκέλε στο Ελ Σαλβαδόρ, ο Βίκτορ Ορμπαν στην Ουγγαρία, η Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία, ο Αντρέ Βεντούρα του Chega στην Πορτογαλία και ο Ζαΐρ Μπολσονάρο, πρώην πρόεδρος της Βραζιλίας. Παρά τις ανερχόμενες διεθνείς φιλοδοξίες του, η επιρροή του MAGA έχει ανάμεικτα αποτελέσματα. Η AfD παραμένει εκτός κυβέρνησης στη Γερμανία, ο Σιμιόν ηττήθηκε στη Ρουμανία, ο φιλελεύθερος υποψήφιος είναι το φαβορί στη Νότια Κορέα, και ο ΜακΓκρέγκορ ίσως να μη βρεθεί καν στο ψηφοδέλτιο στην Ιρλανδία.
Ψυχρολουσία από τη Βαρσοβία για τις Βρυξέλλες και το Κίεβο
REUTERS, A.P.
«Κεραυνός σε έναν ευρωπαϊκό ουρανό που ήταν ήδη πολύ σκοτεινός λόγω της ανόδου της Ακροδεξιάς, μιας δυναμικής που ενισχύεται από την κυβέρνηση Τραμπ και το κίνημα MAGA». Με αυτά τα λόγια αξιολογούσε στο κύριο άρθρο της η γαλλική Le Monde την επικράτηση του δεξιού εθνικιστή Κάρολ Ναβρότσκι στις προχθεσινές προεδρικές εκλογές της Πολωνίας.
Από την πλευρά τους, οι New York Times εκτιμούσαν ότι «οι εκλογές στην Πολωνία υπογραμμίζουν την ευρύτερη διαμάχη που διατρέχει την Ευρώπη, ιδιαίτερα τις πρώην κομμουνιστικές χώρες του ανατολικού της τμήματος». Μιλώντας στην αμερικανική εφημερίδα, ο Πολωνός πανεπιστημιακός Γιάροσλαβ Κούιτς υποστήριξε ότι η χώρα του «έχει γίνει μικρογραφία μιας διεθνούς σύγκρουσης, που διχάζει τη Δύση με τρόπο χωρίς προηγούμενο από το 1989».
Η οριακή νίκη του 42χρονου Ναβρότσκι, με ποσοστό 50,89%, επί του φιλελεύθερου, ευρωπαϊστή Ραφάλ Τρασκόφσκι κατέδειξε την έντονη πόλωση του εκλογικού σώματος, που κινητοποιήθηκε μαζικά στον δεύτερο γύρο της αναμέτρησης, με την προσέλευση στις κάλπες να φτάνει στο 71,63%. Οπως συνέβη και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπου κατήγαγε νίκες η «εναλλακτική Δεξιά», ο Ναβρότσκι υπερείχε στις αγροτικές και ημιαστικές περιοχές, στους άνδρες και στη νεολαία, ενώ ο αντίπαλός του και δήμαρχος της Βαρσοβίας είχε τις καλύτερες επιδόσεις του στις μεγάλες πόλεις και στις γυναίκες.
Συντηρητικός ιστορικός, που έκανε κάποιο όνομα ως επικεφαλής του Ινστιτούτου Εθνικής Μνήμης, ο Ναβρότσκι δεν είχε προηγούμενη εμπειρία από κάποιο πολιτικό αξίωμα, αν και την υποψηφιότητά του υποστήριξε το αντιπολιτευόμενο Κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης (PiS). Στην προεκλογική εκστρατεία έριξε το σύνθημα «Πρώτα η Πολωνία» (κατά το America First του Τραμπ) και πρόβαλε το προφίλ του σκληρού άνδρα, αναρτώντας βίντεο που τον έδειχναν σε σκοπευτήρια και ρινγκ πυγμαχίας – στα νιάτα του ήταν ερασιτέχνης ποδοσφαριστής και πυγμάχος, ενώ έχει κατηγορηθεί για χουλιγκανισμό και για αδιαφανείς σχέσεις με ανθρώπους του υποκόσμου.
Η νίκη του εθνικιστή Ναβρότσκι στην Πολωνία θα δυσκολέψει την ευρωπαϊκή συνοχή και τις σχέσεις της χώρας του με την Ουκρανία.
Με την εκλογή του, η Πολωνία μπαίνει σε μια περίοδο δύσκολης συγκατοίκησης ανάμεσα στην εθνικιστική προεδρία και στη φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση του πρωθυπουργού Ντόναλντ Τουσκ – οι επόμενες βουλευτικές εκλογές προβλέπονται για το 2027. Αν και το πολωνικό σύνταγμα δίνει περιορισμένες αρμοδιότητες στον πρόεδρο, ο Ναβρότσκι θα έχει τη δυνατότητα να ασκεί βέτο σε αποφάσεις που θα τον βρίσκουν αντίθετο. Σε μια προσπάθεια να θωρακίσει τη θέση του, ο Τουσκ δήλωσε χθες ότι θα ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή.
Στο Παρίσι, η Μαρίν Λεπέν χαιρέτισε την επιλογή των Πολωνών ως «απόρριψη της ολιγαρχίας των Βρυξελλών», ενώ η κυβέρνηση του εθνικιστή πρωθυπουργού της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπαν πανηγύριζε «μια νέα νίκη των Ευρωπαίων πατριωτών». Με τον Ορμπαν να κυριαρχεί στην Ουγγαρία, τον Ρόμπερτ Φίτσο στη Σλοβακία και τον λαϊκιστή Αντρέι Μπάμπις να ετοιμάζεται να επιστρέψει στην Τσεχία, η νίκη του Ναβρότσκι αναδεικνύει τη στροφή της Κεντρικής Ευρώπης προς τον εθνικισμό και τον ευρωσκεπτικισμό.
Ψυχρολουσία αποτέλεσαν τα εκλογικά αποτελέσματα της Πολωνίας για το Κίεβο. Αν και, σε αντίθεση με τους Ορμπαν και Φίτσο, ο Ναβρότσκι δεν διαφωνεί με τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία, προτίθεται να θέσει βέτο σε ενδεχόμενη προσπάθεια ένταξής της στο ΝΑΤΟ, θεωρώντας ότι κάτι τέτοιο θα φέρει τη χώρα του πιο κοντά στο ενδεχόμενο πολέμου με τη Ρωσία, κάτι που συμμερίζεται και η πλειονότητα των ομοεθνών του.
Στην προεκλογική περίοδο σήκωσε τους τόνους για το ένα εκατομμύριο των Ουκρανών μεταναστών στην Πολωνία και εξαπέλυσε μύδρους κατά του Κιέβου για την άρνησή του να επιτρέψει την εκταφή Πολωνών που εξολοθρεύτηκαν από Ουκρανούς εθνικιστές, συμμάχους των ναζί, στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πάντως οι επικριτές του θα είχαν δύσκολο έργο αν τον κατηγορούσαν για φιλοπουτινισμό. Ο νικητής των εκλογών περιελήφθη σε λίστα καταζητούμενων από το ρωσικό κράτος όταν, ως επικεφαλής του Ινστιτούτου Εθνικής Μνήμης, είχε ηγηθεί εκστρατείας για την κατεδάφιση μνημείων του Κόκκινου Στρατού στην Πολωνία.
