Η ελίτ των χωρών με την υψηλότερη πιστοληπτική δυνατότητα, τη βαθμολογία των τριών Α, όπως την έχουν καθορίσει ο οίκοι αξιολόγησης, αριθμεί όλο και λιγότερα μέλη σε σύγκριση με την περίοδο προ 15 και πλέον ετών όταν δεν είχε μεσολαβήσει η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Τότε το κλαμπ της επενδυτικής ελίτ αριθμούσε τουλάχιστον 15 χώρες-μέλη, αλλά τώρα ο αριθμός αυτός έχει περιοριστεί σε 11 από την περασμένη Παρασκευή που ο οίκος Moody’s υποβάθμισε τις ΗΠΑ. Ο εν λόγω οίκος επικαλέστηκε το υψηλό χρέος της υπερδύναμης και τα υψηλά επιτόκια που αυξάνουν το κόστος εξυπηρέτησης του αμερικανικού χρέους. Η κίνηση της Moody’s αντανακλά την εντεινόμενη ανησυχία των οικονομολόγων για τα υψηλά και διαρκώς αυξανόμενα επίπεδα χρέους των μεγάλων οικονομιών.
Θεωρητικά η πιστοληπτική ικανότητα μιας χώρας αντανακλά το πόσο ασφαλής επένδυση είναι η αγορά των ομολόγων της, πόσο πιθανόν είναι δηλαδή να μην εξυπηρετήσει το χρέος της. Στην περίπτωση των ΗΠΑ η υποβάθμιση αφορά την επιδείνωση της δημοσιονομικής κατάστασης της υπερδύναμης καθώς το χρέος της ανέρχεται πλέον σε 36 τρισ. δολ. και σύμφωνα με τις προβλέψεις θα υπερβεί σύντομα το 100% του αμερικανικού ΑΕΠ, ενώ το δημοσιονομικό της έλλειμμα έχει φτάσει στο 6,4% του ΑΕΠ. Η υποβάθμιση εξώθησε, έτσι, ανοδικά τις αποδόσεις των ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου, τα επιτόκια δηλαδή που ζητούν οι επενδυτές για να δανείσουν την υπερδύναμη. Οικονομικοί αναλυτές θεωρούν, πάντως, απίθανο να ακολουθήσουν μαζικές πωλήσεις αμερικανικών τίτλων. Εκτιμούν ειδικότερα πως δεν πρόκειται να έχει ουσιαστικό αντίκτυπο στο πώς χρησιμοποιούν οι τράπεζες τα ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου ως ενέχυρο.
Σήμερα, οι οικονομίες των 11 χωρών με βαθμολογία ΑΑΑ αντιπροσωπεύουν αθροιστικά το 10% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Στην Ευρώπη οι χώρες με τη βαθμολογία των τριών Α είναι πρωτίστως η Γερμανία με την παραδοσιακή δημοσιονομική πειθαρχία της, την οποία αποφάσισε προσφάτως να χαλαρώσει μερικώς, η Ελβετία και η Ολλανδία. Στον υπόλοιπο κόσμο στην επενδυτική ελίτ ανήκουν ο Καναδάς, η Σιγκαπούρη και η Αυστραλία. Η κατάταξη των χωρών, σύμφωνα με τα κριτήρια των οίκων αξιολόγησης, παρουσιάζει σειρά από παράδοξα, όπως το γεγονός ότι τώρα το αμερικανικό χρέος έχει χαμηλότερη βαθμολογία από εκείνη του μικροσκοπικού Λιχτενστάιν, το οποίο διατηρεί αλώβητη τη βαθμολογία των τριών Α, αλλά το ΑΕΠ του ανέρχεται μόλις σε 7 δισ. δολ., σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Σημειωτέον ότι πριν από τη Moody’s έχουν υποβαθμίσει το αμερικανικό χρέος οι άλλοι δύο μεγάλοι οίκοι αξιολόγησης S&P Global και Fitch. Η S&P προχώρησε στην υποβάθμιση το 2011 εν τω μέσω μιας κατά βάσιν πολιτικής κρίσης στις ΗΠΑ, όταν τα δύο κόμματα του αμερικανικού Κογκρέσου δεν κατέληγαν επί καιρό σε συμφωνία για την αύξηση του ορίου του χρέους. Ηταν η πρώτη φορά που προέβη σε αυτήν την εντυπωσιακή κίνηση από το 1941 οπότε και έδωσε στην υπερδύναμη τη βαθμολογία των τριών Α. Σε μια παρόμοια κατάσταση, πάντα με τη διελκυστίνδα των δύο κομμάτων για την αύξηση του ορίου του χρέους, η Fitch υποβάθμισε τις ΗΠΑ το 2023. Οπως επισημαίνουν, πάντως, οικονομικοί αναλυτές, η υποβάθμιση του χρέους μιας χώρας μπορεί να έχει συμβολικό χαρακτήρα όπως, άλλωστε, συνέβη σε πολλές περιπτώσεις στη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης χρέους της Ευρωζώνης.
