Το άρωμα του χρήματος από τα πετροδόλαρα της Μέσης Ανατολής ανέβλυζε καθ’ όλη τη διάρκεια της επίσκεψης του προέδρου των ΗΠΑ στον Περσικό Κόλπο. Στο επίκεντρο της περιοδείας Τραμπ τέθηκαν ευθέως οι επιχειρηματικές ευκαιρίες μέσα από τη στενότερη συνεργασία της Ουάσιγκτον με τα αραβικά έθνη, όπως υποδηλώνει το γεγονός ότι μόνον η επίσκεψη στο Ριάντ απέφερε τη δέσμευση για επενδύσεις 600 δισ. δολαρίων από τη Σαουδική Αραβία στις ΗΠΑ και αγορές αμερικανικών οπλικών συστημάτων από το αραβικό βασίλειο αξίας 142 δισ. δολαρίων.
Την εικόνα περιέπλεξε η διαπίστωση ότι τρεις σταθμοί της περιοδείας Τραμπ αποτελούσαν συγχρόνως τοποθεσίες πρόσφατων επενδύσεων της οικογενείας Τραμπ. Κατά τα άλλα, η άρση των αμερικανικών κυρώσεων στη Συρία δεν θα μπορούσε παρά να συγκεντρώσει το ενδιαφέρον, ικανοποιώντας ένα από τα κεντρικά αιτήματα του αραβικού κόσμου.
Ιδίως στον βαθμό που συνοδεύτηκε από τα κολακευτικά λόγια του Αμερικανού προέδρου για τον Αχμεντ αλ Σάρα, τον επικεφαλής οργανώσεων τις οποίες μέχρι πρότινος η Ουάσιγκτον αποκαλούσε επιεικώς τρομοκρατικές. Κυρίως, όμως, το περιβόητο ταξίδι του Αμερικανού προέδρου στη Μέση Ανατολή αποκτά ξεχωριστή σημασία από τη στιγμή που το πρόγραμμα δεν συμπεριέλαβε επίσκεψη στο Ισραήλ, δίνοντας τροφή στις αναλύσεις οι οποίες προσεγγίζουν με σκεπτικισμό την εξέλιξη των σχέσεων της Ουάσιγκτον με την ισραηλινή κυβέρνηση.
«Σταμάτα το»
«Ο Νετανιάχου δεν φέρνει αποτελέσματα. Και όσο δεν φέρνει, ο Τραμπ δεν έχει συμφέρον από εκείνον. Oμως θα υπάρξει ένα σημείο όπου θα του πει “σταμάτα το” στη Γάζα. Και εκείνος θα το σταματήσει». Ετσι περιγράφει την καμπή στις σχέσεις του Αμερικανού προέδρου με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό ο αντιπρύτανης στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, Εγιάλ Ζίσερ, ο οποίος είναι καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας της Μέσης Ανατολής και έχει γράψει εκτενώς για τη Συρία, τον Λίβανο και την αραβοϊσραηλινή σύγκρουση.
Μιλώντας στην «Κ», θεωρεί ότι ο Ντόναλντ Τραμπ έστειλε μήνυμα στο Ισραήλ μέσω της Σαουδικής Αραβίας, την οποία θεωρεί πλέον βασικό εταίρο των ΗΠΑ στην περιοχή. Ο Ζίσερ τονίζει ότι έχουν «ταβάνι» οι δυνατότητες της Τουρκίας για επιρροή στην περιοχή και εμφανίζεται βέβαιος ότι «ο Τραμπ δεν είναι φίλος του Ερντογάν». Πώς ερμηνεύει το επίμαχο δώρο του Κατάρ στον πρόεδρο των ΗΠΑ.
– Ποια είναι τα βασικά συμπεράσματα από το ταξίδι του Ντόναλντ Τραμπ στη Σαουδική Αραβία; Ποιες είναι οι προεκτάσεις αυτής της συνεργασίας για τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή;
– Στο Ριάντ είδαμε τον Ντόναλντ Τραμπ που όλοι γνωρίζουμε. Εκανε ένα σόου, εμφανίζοντας την επίσκεψη περίπου ως θρίαμβο, μέσα από την παρουσίαση επιτευγμάτων που αφορούν αμιγώς τα αμερικανικά συμφέροντα. Εμεινε πιστός στην αρχή «Πρώτα η Αμερική» και θέλησε να προβάλει το προφίλ του απόλυτου ηγέτη –και– στη Μέση Ανατολή. Από εκεί και ύστερα, επαίνεσε τη Σαουδική Αραβία και βασικά έστειλε το μήνυμα ότι είναι ο κύριος εταίρος του στην περιοχή. Και, φυσικά, συνάντησε τον Αχμεντ αλ Σάρα.
– Τον συνάντησε και μάλιστα ήρε τις κυρώσεις των ΗΠΑ στη Συρία. Πώς ερμηνεύετε αυτήν την εξέλιξη; Είναι εμμέσως και μια επιβεβαίωση της τουρκικής πολιτικής στη Συρία;
– Είναι πολύ σημαντική εξέλιξη, όμως θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι ο Τραμπ δεν ενδιαφέρεται για τη Συρία. Ενδιαφέρεται μόνο για τα αμερικανικά συμφέροντα. Προέβη σε αυτές τις ενέργειες, συγκεκριμένα, κατά την επίσκεψή του στο Ριάντ και επειδή ήταν αίτημα της Σαουδικής Αραβίας. Με αυτόν τον τρόπο, δίνει ένα ρόλο στους Σαουδάραβες στην περιοχή. Αλλά, συγχρόνως, είναι πράγματι η Τουρκία κυρίως με τις μπότες στο έδαφος.
– Περιγράφετε τις τελευταίες εξελίξεις ως μέρος του business, ουσιαστικά, του Αμερικανού προέδρου με το Ριάντ, στο πλαίσιο μιας κυνικής προσέγγισης της πολιτικής. Πώς διαμορφώνονται, λοιπόν, μέσα σε αυτό το σκηνικό οι σχέσεις Τραμπ – Νετανιάχου; Συμφωνείτε με την εκτίμηση πως ο Λευκός Οίκος δεν ικανοποιεί τα αιτήματα του Ισραηλινού πρωθυπουργού και πως αυτό έχει συνέπειες στη συνεργασία των δύο χωρών;
– Είναι πολύ δύσκολο να πει κανείς. Ως επιχειρηματίας, στην πραγματικότητα, ο Τραμπ ήταν στην αρχή έτοιμος να δώσει στον Ισραηλινό πρωθυπουργό αναγνώριση και να συνεργαστεί μαζί του. Αλλά με τον Νετανιάχου είναι πολύ δύσκολο και ο Τραμπ το συνειδητοποίησε. Ξέρετε, ο Νετανιάχου απλά δεν παραδίδει αποτέλεσμα. Και όσο δεν παραδίδει, ο Τραμπ δεν έχει κανέναν συμφέρον από εκείνον.
– Δεν παραδίδει ειρήνη στη Γάζα;
– Ακριβώς. Τερματισμό του πολέμου, απελευθέρωση των ομήρων, προώθηση των συμφωνιών του Αβραάμ. Αυτά θέλει ο Τραμπ, όμως ο Νετανιάχου δεν συνεργάζεται. Και ο Τραμπ το κατάλαβε. Γι’ αυτό και στέλνει τώρα ένα σαφές μήνυμα προς αυτήν την κατεύθυνση.
«Κάντε ό,τι θέλετε» – «Οι ΗΠΑ δεν θα σας δίνουν πλέον διαλέξεις για το πώς να ζείτε. Στο τέλος, οι περίφημοι κατασκευαστές εθνών κατέστρεψαν πολύ περισσότερα έθνη απ’ όσα έχτισαν», δήλωνε ο Ντόναλντ Τραμπ στο Ριάντ. Ευλόγως, το κοινό ξέσπασε σε χειροκροτήματα.
– Τι να περιμένουμε από εδώ και στο εξής στη Γάζα, μέσα σε αυτές τις συνθήκες;
– Νομίζω ότι δεν έχεις να κάνεις πολλά στη Γάζα εδώ και κάποιον καιρό πλέον. Δεν υπάρχει δηλαδή πια ένας συντεταγμένος στρατός που εκτοξεύει πυραύλους κάθε μέρα. Απλώς ο Νετανιάχου δεν είναι ακόμη έτοιμος να τερματίσει τον πόλεμο λόγω των συσχετισμών στο εσωτερικό του κυβερνητικού συνασπισμού του. Ο Τραμπ θέλει μια συμφωνία για τη Γάζα, για την οποία ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δεν ενδιαφέρεται.
Τώρα, αν ο Νετανιάχου καταφέρει να κρατήσει χαμηλό προφίλ, ο Τραμπ δεν νοιάζεται. Αν όμως σημειωθεί κλιμάκωση, ακολουθήσουν διαδηλώσεις και μεσολαβήσουν διαμαρτυρίες από τους Αραβες ηγέτες, τότε ο Τραμπ θα παρέμβει. Θα υπάρξει ένα σημείο όπου ο Τραμπ θα πει στον Νετανιάχου «σταμάτα το». Και εκείνος θα πρέπει να το σταματήσει.
– Ποια είναι, στο μεταξύ, η δική σας εκτίμηση για τις εξελίξεις σε σχέση με το Ιράν; «Βλέπετε» συμφωνία ή κλιμάκωση;
– Είναι, και πάλι, στο χέρι του Αμερικανού προέδρου. Ο Τραμπ δεν θέλει πόλεμο, θέλει συμφωνία. Και νομίζω ότι το Ιράν είναι επίσης πρόθυμο να καταλήξει σε μια συμφωνία. Επομένως, μπορεί να δούμε κάποια εξέλιξη στην περιοχή προς αυτήν την κατεύθυνση. Αν θέλετε τη γνώμη μου, εξαρτάται τώρα περισσότερο από τους Ιρανούς, υπό την έννοια ότι οι ΗΠΑ δείχνουν έτοιμες να επιδείξουν ευελιξία. Και πολύ αμφιβάλλω ότι ο Τραμπ θα πήγαινε σε πόλεμο. Μπορεί βέβαια να κάνω λάθος.
– Στον βαθμό που διακρίνετε γεωπολιτικές προεκτάσεις, έχετε ίσως κάποιο σχόλιο για το δώρο του Κατάρ στον πρόεδρο των ΗΠΑ; Αναφέρομαι στο περιβόητο αεροσκάφος.
– Εχουμε μπροστά μας, ακόμη μία φορά, τον ανταγωνισμό μεταξύ Κατάρ και Σαουδικής Αραβίας. Το Κατάρ είναι σημαντικός εταίρος για τον Τραμπ, λόγω επιχειρηματικών και οικονομικών κινήτρων. Αλλά η Σαουδική Αραβία εξακολουθεί να είναι ο σημαντικότερος παίκτης στον Κόλπο. Θα βλέπουμε συχνά ελιγμούς μεταξύ τους.
– Ποιες είναι οι παρατηρήσεις σας ως προς την αλληλεπίδραση του Ισραήλ με την Τουρκία;
– Το Ισραήλ δεν είναι ευχαριστημένο. Ούτε τα αραβικά κράτη είναι ευχαριστημένα. Κανείς στην περιοχή δεν θέλει να αντικαταστήσει το Ιράν με την Τουρκία. Επομένως, υπάρχει δυσαρέσκεια. Αλλά την ίδια ώρα, λίγοι είναι αυτοί που έχουν τη διάθεση να πολεμήσουν.
Επαινοι για Αλ Σάρα – «Νέος, ελκυστικός τύπος. Σκληρός άνδρας. Δυνατό παρελθόν. Πολύ δυνατό παρελθόν. Μαχητής», ήταν κάποια από τα σχόλια του Αμερικανού προέδρου καθώς πετούσε για την Ντόχα, επαινώντας τον νέο ηγέτη της Συρίας, μέχρι πρότινος εξτρεμιστή αντάρτη.
Από αυτήν την άποψη, η Τουρκία μπορεί να παίξει κάποιον ρόλο στην περιοχή, αλλά δεν έχει απεριόριστες στρατιωτικές δυνατότητες. Και δεν έχει σίγουρα απεριόριστες οικονομικές πηγές. Δεν είναι Σαουδική Αραβία. Η Τουρκία έχει τώρα επιτυχίες στη Συρία και στο Κουρδικό. Αισθάνεται πλέον πιο ασφαλής και θεωρώ ότι γι’ αυτόν τον λόγο θα ακούμε πλέον περισσότερο από τον Ερντογάν. Αμφιβάλλω, ωστόσο, αν υπάρχει πρακτικά κάτι περισσότερο που μπορεί να κάνει.
– Και τι καταλαβαίνετε από τη στάση του Τραμπ απέναντι στον Ερντογάν;
– Ερντογάν, Ορμπαν, Πούτιν. Είναι το είδος της λαϊκιστικής ηγεσίας που τον ελκύει. Του αρέσουν αυτοί οι τύποι. Δεν νομίζω όμως ότι είναι πραγματικά φίλος του. Δεν θα έλεγα ότι ο Τραμπ θα έχει κάποια στενή συνεργασία με τον Ερντογάν. Και δεν νομίζω ότι ενδιαφέρεται για την ουσία των θεμάτων, ούτως ή άλλως.
